Ο ΦΟΝΙΑΣ

Οκτ 23, 2022 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ΚΛΑΣΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΗΣ

Ο φονιάς: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είδαμε την παράσταση «Ο φονιάς» στο θέατρο Αμαλία. Ο Μήτσος Ευθυμιάδης είναι ο συγγραφέας του. Ο Γιάννης Διαμαντόπουλος το σκηνοθέτησε. Σημασία έχει ο τρόπος που το λες, έλεγε ο Μήτσος Ευθυμιάδης.

Ο ΦΟΝΙΑΣ: Η ΥΠΟΘΕΣΗ

Ο Σάββας και ο Ταρζάν θα επισκεφθούν μια βροχερή ημέρα την αδελφή του πρώτου. Αυτή ζει με τον άντρα της σε ένα ευτυχισμένο γάμο. Τουλάχιστον, όλα δείχνουν αυτό. Οι δύο επισκέπτες μόλις έχουν αποφυλακιστεί. Η ιστορία τους ή οι ιστορίες τους θα ξεδιπλώσουν τη ζωή των δύο αδελφών και της μητέρας τους. Θα αποκαλύψουν αυτές τις πτυχές που μας οδηγούν στην αναβίωση των χαρακτήρων. Τελικά, στην απόδοση του πραγματικού, έτσι όπως εμείς το φανταζόμαστε.

Ο ΦΟΝΙΑΣ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Στη σκηνή είναι ένα μεγάλο τραπέζι. Κάθονται ένας άντρας και μια γυναίκα στο έργο «Ο φονιάς». Από το διάδρομο, ανάμεσα στους θεατές, προχωρούν δυο άντρες και ανεβαίνουν στην σκηνή. Την εισαγωγή θα κάνει αυτός που καθόταν στο τραπέζι. Είναι ο Σάββας και έχει έρθει για επίσκεψη στο σπίτι της αδελφής του. Αυτή ζει με τον άντρα της μια ευτυχισμένη και ισορροπημένη ζωή. Αυτό δείχνει η συμπεριφορά τους. Η ευγένεια -αυτό που λέμε αστική ευγένεια- είναι έκδηλη σε αυτούς τους δύο. Από την πρώτη κιόλας σκηνή μπορούμε να δούμε τη σχέση του συζύγου με την γυναίκα του. Δεν είναι δύσκολο να ανακαλύψουμε το συναίσθημα που επικρατεί.

Ο άντρας, ο Γιάννης, αγαπά τη γυναίκα του, τη Μαρία. Την εκτιμά και του αρέσει να της φέρεται με στοργή. Την καταλαβαίνει. Στην πραγματικότητα έχει καταλάβει αυτό που του προσφέρεται. Όχι αυτό που υπάρχει πίσω από την βιτρίνα των χαρακτήρων. Ο Αντώνης Αντωνίου είχε ρωτήσει το Μήτσο Ευθυμιάδη: «Τι θέλουμε να πούμε με το έργο, ρε Μήτσο;». Ο συγγραφέας του απάντησε: «Πολλές φορές, Αντώνη, σημασία δεν έχει το τι λες, αλλά ο τρόπος που το λες».

Αυτή η απάντηση είναι το νήμα που θα μας οδηγήσει στον πυρήνα του έργου. Επανερχόμαστε στον Γιάννη. Έχει αγαπήσει τη Μαρία του και αυτό του αρκεί. Δε θέλει να ψάξει περισσότερο. Αλλά αυτό αρκεί και στη Μαρία. Αυτή είναι η σύμβασή τους. Έτσι έχουν μάθει να ζουν, αυτή είναι η κοινή ζωή τους.

Ο ΦΟΝΙΑΣ: ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

Η Μαρία είναι καλοσυνάτη, σχεδόν υποταγμένη στον άντρα της. Στη συνέχεια θα δούμε ότι έχει υποταχθεί πλήρως στον αδελφό της, το Σάββα. Αυτός διατάζει και η Μαρία εκτελεί. Κάτω από αυτή την επιφάνεια υπάρχει ένα ηφαίστειο. Είναι έτοιμο να εκραγεί. Κανείς δεν ξέρει πότε, επίσης κανείς δε γνωρίζει τι θα συμβεί. Ούτε και οι δύο πρωταγωνιστές αυτής της πάλης: Η Μαρία και ο Σάββας. Στη Μαρία θα επανέλθουμε μέσω του Σάββα, για την παράσταση «Ο φονιάς».

Ο Σάββας μόλις έχει αποφυλακιστεί. Η ποινή του ήταν επειδή σκότωσε έναν άντρα. Αυτός είχε αναφερθεί στη μάνα του και την είχε πει πουτάνα. Το μυαλό του Σάββα θόλωσε και τον σκότωσε. Τη μάνα του την αγαπούσε, ήταν κολλημένος πάνω της. Η Μαρία αναφέρεται σε ένα παιδί που μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο. Μακριά από τη μάνα του. Μετά σε ένα κορίτσι που έβλεπε τη μάνα της να πηδιέται με τον ένα και τον άλλο. Τόσο που μίσησε και σιχάθηκε τους άντρες. Παντρεύτηκε όμως το Γιάννη.

Καταλαβαίνουμε αμέσως ότι η ιστορία αυτή είναι η ζωή του Σάββα, της Μαρίας και της μάνας τους. Ο Σάββας δε θέλει να το παραδεχτεί. Η αναφορά και μόνο στη μάνα του είναι αιτία καυγά.

Ο Ταρζάν, παρατσούκλι του φίλου του Σάββα, είχε καταδικαστεί για μικροκλοπές. Ο λόγος του έχει δύο στοιχεία: Η εκφορά του είναι αυτή ενός μάγκα. Τα λόγια του είναι η αφορμή για τις αντιδράσεις του Σάββα και του Γιάννη. Ο πρώτος θέλει να το σταματήσει. Δε θέλει να ακούσει άλλο. Ο δεύτερος προσπαθεί να καταλάβει ποιος είναι αυτός ο Ταρζάν. Έρχονται οι παρεξηγήσεις και, φυσικά, ο καυγάς του Σάββα με τον Ταρζάν. Στο τέλος όμως ο Ταρζάν θα ξεκαθαρίσει τα πράγματα. Θα γυμνώσει εντελώς το Σάββα.

Ο ΦΟΝΙΑΣ: ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ

Ο Γιάννης είναι στην ιστορία ένας εξωτερικός χαρακτήρας. Με άλλα λόγια, αυτός είναι εμείς οι θεατές. Ο Γιάννης, όπως και εμείς, προσπαθεί να καταλάβει τι γίνεται. Δεν το καταφέρνει. Δεν καταφέρνουμε πάντα, όπως είναι φυσικό, να αποκωδικοποιήσουμε όλο το κείμενο.

Ο συγγραφέας με μαεστρία μας οδηγεί από τον ένα αφηγηματικό χώρο στον άλλο. Κρατά ανοιχτές τις πόρτες και, χωρίς θόρυβο, γκρεμίζει τους τοίχους. Τότε βρισκόμαστε σε ένα χώρο που είναι μια αναπαράσταση της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας. Μια τραγωδία που, δυστυχώς, δεν έχει λύση.

Πρωταγωνιστές της είμαστε όλοι. Ο θεατής βλέπει σε αυτή την παράσταση στοιχεία από την ταυτότητά του. Μέρος του προβλήματός του. Το βλέπει σαν σε ένα καθρέπτη και έρχεται αντιμέτωπος με το τραύμα. Παγώνει και προσπαθεί να το εξηγήσει. Δεν το καταφέρνει κατά τη διάρκεια της παράστασης «Ο φονιάς». Ίσως το επιτύχει αργότερα.

Η εξήγηση θα δοθεί από το Σάββα στη φάρα. Αυτό λέει ο Ταρζάν όταν φεύγει με το μαχαίρι που απειλεί το Σάββα. Ο Γιάννης βλέπει γυμνό το Σάββα, αδύναμο και φοβισμένο. Του δίνει το παλτό του και του λέει ότι ήρθε η ώρα να φύγει. Δεν είναι αυτός ο Σάββας που θέλει, αυτό του δημιουργεί απέχθεια. Αυτή η δίκη που δε θα τη δούμε, είναι η ουσιαστική δίκη του Σάββα. Ή η δικιά μας.

Ο ΦΟΝΙΑΣ: Η ΦΑΡΑ

Εκεί όμως δεν υπάρχουν ελαφρυντικά και χειρισμοί των νόμων. Ο νόμος είναι ένας: αυτός που φταίει θα πληρώσει. Η ποινή είναι αυτή που καθορίζει η φάρα.

Η λέξη «φάρα» στο έργο «Ο φονιάς» έχει να κάνει με ένα κλειστό κομμάτι της κοινωνίας. Αυτό υπάρχει στο περιθώριο του κοινωνικού συνόλου, όπως εμείς τον ξέρουμε. Αν προεκτείνουμε λίγο το κείμενο, η φάρα είναι ο κοντινός περίγυρός μας και εμείς.

Η πατριαρχία υπάρχει πίσω από όλα αυτά. Δείχνει το καλά κρυμμένο και βίαιο πρόσωπό της. Ο πατέρας δεν αναφέρεται αλλά υπονοείται: είναι ωσεί παρών και έτοιμος να δικάσει, όπως ο θεός. Η δίκη είναι ο εφιάλτης μας. Είναι η δευτέρα παρουσία που τη ζούμε τώρα.

Από αυτό τον εφιάλτη οι ερινύες φεύγουν δύσκολα. Ο μόνος τρόπος είναι να ανακαλύψουμε το τραύμα, να το δούμε και να το καταλάβουμε. Να κάνουμε, στη συνέχεια, αυτό το ταξίδι από την πρώτη τραυματική μας κατάσταση μέχρι το σήμερα. Αυτή η διαδρομή που προσδιορίζει η ψυχανάλυση είναι οδυνηρή, αλλά σωτήρια.

Ο ΦΟΝΙΑΣ: Η ΔΙΚΗ

Ο Ταρζάν παίζει πολύ πειστικά το ρόλο του. Είναι ο μάγκας που είναι αδύναμος και παλεύει να σταθεί στα πόδια του. Το ίδιο και ο Γιάννης, είναι ο βολεμένος που έχει το δικαίωμα να τα κρίνει όλα, έτσι πιστεύει. Οι κινήσεις του σώματός τους και η εκφορά του λόγου τους είναι ακριβώς αυτή που πρέπει.

Η Μαρία είναι ήρεμη και ευγενική. Το σώμα της κινείται με τέτοιο τρόπο που ποτέ δεν εκδηλώνει τη λάβα του ηφαιστείου που είναι έτοιμη να εκραγεί. Ο λόγος της είναι λάβα που εκτοξεύεται και αυτό γίνεται έξαφνα και δημιουργεί τρόμο.

Ο Σάββας είναι δυναμικός άντρας που είναι θυμωμένος. Είναι αρχηγός και το ξέρει. Ο λόγος του και οι κινήσεις του σώματός του δε διαφέρουν πολύ, ανάλογα με τις καταστάσεις που περιγράφονται. Δεν ακολουθεί τη Μαρία στην έκρηξη, έτσι δεν μπορεί να δυναμιτίσει αυτή την κοινωνική κατάσταση που ουσιαστικά θέλει να ανατρέψει.

Υπάρχει μια ισοτονία εκεί που θα έπρεπε να υπάρχει μια παλμική κίνηση στις συμπεριφορές του Σάββα. Το αποτέλεσμα είναι να κρύβει ουσιαστικά το χαρακτήρα του. Να μην ακολουθεί το θυμό της Μαρίας, να είναι ουσιαστικά φοβισμένος από την αρχή μέχρι το τέλος.

Τα σκηνικά και κοστούμια αποδίδουν την ατμόσφαιρα. Μας φέρνουν στην Ελλάδα της μεταπολεμικής εποχής, σε ένα περιβάλλον αστικό. Έτσι υποστηρίζουν τους χαρακτήρες. Η σκηνοθεσία της παράστασης «Ο φονιάς» έχει αποδώσει με ακρίβεια τους χαρακτήρες. Αυτός του Σάββα θα ήθελε μία τονική διαδρομή και όχι μια ισοτονία, κατά την άποψή μας. Ειδικά σε κάποιες στιγμές της σκηνικής αναπαράστασης.

Ο ΦΟΝΙΑΣ

Συγγραφέας: Μήτσος Ευθυμιάδης

Σκηνοθεσία: Γιάννης Διαμαντόπουλος

Βοηθός σκηνοθέτης: Ουρανία Μαργαρώνη

Σκηνικά: Δέσποινα Βολίδη

Μουσική Σύνθεση: Διονύσης Τσακνής

Κοστούμια: Δέσποινα Βολίδη

Σχεδιασμός φωτισμών: Σπύρος Κάρδαρης

Copyright φωτογραφιών: Τζωρτζίνα Πιτιανούδη

Επικοινωνία-προβολή παράστασης: Νταίζη Λεμπέση

Παίζουν: Τζώνη Θεοδωρίδης (Γιάννης), Γιώργος Χριστοδούλου (Ταρζάν), Αντώνης Αλεξίου (Γιάννης), Λουκία Παπαδάκη (Μαρία)

Θέατρο: Αμαλία, (Αμαλίας 71), Θεσσαλονίκη