ΣΤΑΥΡΟΣ ΨΥΛΛΑΚΗΣ

Ιούν 05, 2025 Κινηματογράφος 0

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η ΓΥΜΝΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Σταύρος Ψυλλάκης: η Εύα Μάρα συνομιλεί με τον σκηνοθέτη

Ένας εκ των πλέον γνώριμων σκηνοθετών στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ο βραβευμένος, εγνωσμένης αξίας ντοκιμαντερίστας της «Ολυμπίας», όπως και των ταινιών «Άλλος δρόμος δεν υπήρχε», «Μεταξά ακούγοντας το χρόνο», «Το μέσα φως», «Ο άνθρωπος που ενόχλησε το σύμπαν», έχοντας ήδη στο ενεργητικό του 40 ενδιαφέρουσες ταινίες συνεχίζει με τη «γυμνή ματιά» της τέχνης του αναζητώντας να αποτυπώσει τη «γυμνή» αλήθεια της ζωής, η οποία αποτελεί και το βαθύτερο νόημα αυτής.

Σταύρος Ψυλλάκης: Ανθρωπολογικό ντοκιμαντέρ

Ο καταξιωμένος δημιουργός εστιάζει εμμονικά στο ανθρωπολογικό ντοκιμαντέρ, ανακαλύπτοντας την ομορφιά που κάθε άνθρωπος κρύβει σε κάποια γωνιά της ψυχής του μέσα στη γενική ασχήμια της πραγματικότητας. Δυναμικό το παρόν του και στο επετειακό 20^ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ με μια συναρπαστική ταινία «Διονύσιος Ίκκος» στο πλαίσιο της τηλεοπτικής σειράς «Αυτοί που τόλμησαν» (COSMOTE TV), επιβεβαιώνοντας την ευαισθησία της τέχνης του, αλλά και αυτήν του χαρακτήρα του.

«Οι ταινίες μου είναι «μικρές υιοθεσίες» για εμένα και αυτό που μ’ ενδιαφέρει ως δημιουργό δεν είναι τα βραβεία, αλλά να αγαπηθούν από τον κόσμο, και κυρίως να αντέξουν στο χρόνο.»

Σταύρος Ψυλλάκης: Οι μνήμες

Ποιες μνήμες σας συνδέουν με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης; Ποια η αποτίμηση σας για αυτό το Φεστιβάλ που φέτος έχει και επετειακό χαρακτήρα, με τη συμπλήρωση 20 χρόνων λειτουργίας του;

Οι μνήμες είναι πολύ δυνατές από το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – το οποίο φέτος γιορτάζει αισίως τα 20^α του γενέθλια – και μπορώ να πω, ότι έχω τις καλύτερες αναμνήσεις, καθώς συμμετέχω σχεδόν ανελλιπώς τα τελευταία χρόνια. Χαίρομαι, δε, ιδιαιτέρως κάθε φορά που επισκέπτομαι το φεστιβάλ σας και νιώθω μια μεγάλη και θερμή αγκαλιά από τον κόσμο.

Έχετε –μάλιστα- βραβευτεί το 2015 με την άκρως συγκινητική σας ταινία «Ολυμπία» με το βραβείο κοινού. Πού έγκειται η επιτυχία της, πιστεύετε, ως δημιουργός της; Ίσως η θεματική της που άγγιξε ένα τόσο ευαίσθητο (δυσάρεστο) θέμα αυτό του καρκίνου;

Αντιθέτως, εξεπλάγην με τη βράβευσή της από το κοινό για το λόγο αυτό… θα έλεγα!!! Ξέρετε, όλοι εμείς οι δημιουργοί, όταν παρουσιάζουμε τις ταινίες μας, νιώθουμε πρωτάρηδες και είμαστε ιδιαιτέρως ευαίσθητοι προς την ενέργεια που εκπέμπει το κοινό μας στις αίθουσες.

Σταύρος Ψυλλάκης: Τα βραβεία

Έχετε βραβευτεί και εδώ και σε διεθνή φεστιβάλ. Τι σημαίνει για εσάς, ως δημιουργό, ένα βραβείο;

Τα βραβεία είναι και συγκυριακά πολλές φορές Βεβαίως μας τιμούν, αλλά αυτό που προέχει και δικαιώνει έναν δημιουργό είναι να κάνει «ωραίες» ταινίες που αρχικά να αρέσουν σε εσένα τον ίδιο και έπειτα να έχουν απήχηση και στο ευρύτερο κοινό, αλλά κυρίως ταινίες που θα αντέξουν στο χρόνο.

Ποιο είναι το δέλεαρ της δουλειάς σας μέσα στη μακρά κινηματογραφική πορεία σας;

Είναι, κάθε φορά που έρχομαι εδώ στο Φεστιβάλ, συναντώ ανθρώπους που μιλάμε και αναφέρονται σε παλιές ταινίες μου που αγάπησαν, χαρακτηριστικό παράδειγμα «Ο άνθρωπος που ενόχλησε το σύμπαν», μια ευαίσθητη θεματικά ταινία που γυρίστηκε μέσα στο ψυχιατρείο Χανίων. Αυτό ως δημιουργό με συγκινεί, με εκπλήσσει ευχάριστα και φυσικά μου δίνει κουράγιο και δύναμη να συνεχίσω. Αυτό αποτελεί και το μεγαλύτερο βραβείο.

Η έκδηλη εμμονή σας στα ανθρωπολογικού χαρακτήρα ντοκιμαντέρ έχει σχέση με τις αντίστοιχες σπουδές σας στο ανθρωπολογικό ντοκιμαντέρ;

Όχι απαραίτητα, έχουν απλώς σχέση με μια έμφυτη αγάπη μου για τη λογοτεχνία, τη ψυχανάλυση και τη φιλοσοφία, ενώ πάντα με ενδιέφεραν οι ανθρώπινες καταστάσεις με αποκορύφωμα τις οριακές δοκιμασίες που έχει ο άνθρωπος στη ζωή του και επίσης μου αρέσει πολύ να παρατηρώ, διότι έτσι γνωρίζω, εκτός από τους άλλους ανθρώπους, και τον εαυτό μου.

Σταύρος Ψυλλάκης: Η ματιά

Στις ταινίες σας συναντά κανείς μια ξεκάθαρη ματιά σας που επιδιώκει την προβολή της «γυμνής» αλήθειας! Αυτό αντικατοπτρίζει το χαρακτήρα σας ως άνθρωπο;

Ακριβώς, έτσι, σαν άνθρωπος δε συμπεριφέρομαι διαφορετικά στην καθημερινότητα μου από ότι τις ταινίες μου! Επιμένω στο ντοκιμαντέρ, δε θέλω αν κάνω κάτι άλλο, γιατί αυτό ταιριάζει στο δικό μου χαρακτήρα! Πρόκειται για χειροποίητες ταινίες που αποτυπώνουν τις στιγμές που ζήσαμε με τον άλλον και που μπορέσαμε να του βγάλουμε ένα κομμάτι της ομορφιάς που κρύβει μέσα του, αντίδοτο ίσως στη γενικότερη, ανυπόφορη, «ασχήμια».

Τι, ακριβώς, ζείτε μέσα από τις ταινίες σας;

Ζω αυτό το μοίρασμα με τους ανθρώπους…

Υπήρξε για εσάς όνειρο ζωής η σκηνοθεσία;

Όχι, τυχαία προέκυψε, θα έλεγα.

Σταύρος Ψυλλάκης: Η δημιουργία

Τι σημαίνει για εσάς «ντοκιμαντέρ»;

Νιώθω, ότι αυτό που εισπράττει ο θεατής -όπως κι εγώ ο ίδιος μέσα στις ταινίες μου- δεν είναι τίποτε άλλο από κάποια θέματα, τα οποία τα συναντάμε καθημερινά, αλλά κάποια στιγμή μπορεί να σταματήσουμε και να τους προσδώσουμε ξανά ζωή, φωτίζοντας τα! Αυτό το πράγμα, αν δεν υιοθετήσεις το εκάστοτε θέμα σου, δε μπορεί να έχει κανένα αποτέλεσμα.

Τι αποτελούν για εσάς οι ταινίες σας; Ίσως «μικρές υιοθεσίες»;

Όχι, μάλιστα θα έλεγα ότι οι ταινίες περισσότερο δημιούργησαν εμένα… παρά εγώ αυτές!

Είναι, δηλαδή, μια σχέση δημιουργίας αμφίδρομης;

Έτσι, ακριβώς είναι!

Σταύρος Ψυλλάκης: Η ταινία

Δώστε μας εν συνόψει το στίγμα-προφίλ της φετινής ταινίας σας με την οποία συμμετέχετε στο 20^ο  Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης «Διονύσης Ίκκος», στο πλαίσιο της σειράς «Αυτοί που τόλμησαν», της Cosmote TV!

Αυτή η ταινία ήταν μια παραγγελία της Cosmote ΤV στο πλαίσιο της πολύ σπουδαίας σειράς ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αυτοί που τόλμησαν». Μια σειρά, με θέμα κάθε φόρα ένα σημαντικό Έλληνα που δεν ζει πια, αλλά με το έργο και την τόλμη του άφησε πίσω του κάτι σημαντικό για τη χώρα και την ανθρωπότητα. Ένα μάθημα ήθους και ζωής που ίσως τονώσει το ηθικό και την αυτοπεποίθησή μας. Στη δική μας ταινία μιλάμε για τον Διονύσιο Ίκκο, έναν Έλληνα ενδοκρινολόγο που διέπρεψε στη Σουηδία και -ήδη αναγνωρισμένος- επέστρεψε τη δεκαετία του ΄60, για να δώσει τα φώτα της επιστήμης του στην πατρίδα του, θεμελιώνοντας, με λίγους εκλεκτούς συναδέλφους του, την ενδοκρινολογία και αναμορφώνοντας την ιατρική παιδεία και πρακτική στη χώρα μας.

Ποια η διαδικασία που ακολουθήσατε μέχρι την ολοκλήρωση της ταινίας;

Ξεκινήσαμε σιγά-σιγά με τους συνεργάτες μου την έρευνα, απευθυνόμενοι αρχικά στην οικογένειά του. Μετά συλλέγαμε πληροφορίες και μας παρέπεμπε ο ένας στον άλλον.

Στην ταινία, όμως, δεν εστιάζετε, μόνον στο επιστημονικό κομμάτι, αλλά κυρίως στο ανθρώπινο, σωστά;

Ακριβώς. Ήθελα να δώσω έμφαση περισσότερο στο ήθος, τη σεμνότητα, την εργατικότητα, την επιμονή, το πάθος και την τόλμη, αυτής της μεγάλης ιατρικής προσωπικότητας και όχι να εστιάσω στο επιστημονικό του έργο και ανάστημα, για να αποφύγω να κάνω μια εξειδικευμένου ενδιαφέροντος ταινία.

Σταύρος Ψυλλάκης: Η θυσία

Η αγάπη χρίζει θυσιών. Τι θυσιάσατε προσωπικά για την τέχνη σας και τι αυτή σας προσέφερε ως αντάλλαγμα στο πολυετές αυτό ταξίδι δημιουργίας;

Η δουλειά αυτή ασφαλώς απαιτεί πολύ χρόνο και προσωπικές θυσίες, αλλά μου έδωσε τη μοναδική ευκαιρία να έρθω σε επαφή και να γνωρίσω εξαιρετικής ποιότητας ανθρώπους και να γεύομαι τη ζωή καθημερινά.

Ποιο αποτελεί το βαθύτερο νόημα της ζωής, όπως εσείς το αναζητάτε μέσα από τις ταινίες-ντοκιμαντέρ σας;

Η ζωή έχει το νόημα που ο καθένας μας τής δίνει και οι ταινίες λένε ό,τι αντιλαμβάνεται ο κάθε θεατής! Δηλαδή πάρα πολλά πράγματα.

40 συνολικά ταινίες που έτυχαν διακρίσεων και βραβείων, που αγαπήθηκαν από το κοινό! Ποια ξεχωρίζετε ως δημιουργός τους;

Όλες είναι το ίδιο για εμένα, ως δημιουργός, όλες είναι η ίδια ταινία, είναι η ίδια συνείδηση του δημιουργού, με διαφορετικά απλώς θέματα και «ήρωες»!

Σταύρος Ψυλλάκης: Η επόμενη

Πώς προετοιμάζεστε πριν από κάθε ταινία σας;

Προσπαθώ να εντοπίσω το κεντρικό θέμα και να το προσεγγίσω, εάν είναι δυνατόν, ποιητικά, φωτίζοντας κρυμμένες ή ξεχασμένες αλήθειες (αλήθεια ετυμολογικά: α-λήθη) και ξανά θέτοντας θεμελιώδη ερωτήματα για τη ζωή και την ύπαρξη που κι εμένα διαρκώς απασχολούν.

Ποια η επόμενη ταινία σας και τι αυτή πραγματεύεται; Έχει δρομολογηθεί;

Ναι, πρόκειται για μια ταινία που θα αφορά στο Γιώργο Μανιάτη -τον λεγεωνάριο- ο οποίος πέθανε πολύ πρόσφατα και με τον οποίο είχαμε αρχίσει τα γυρίσματα της εν λόγω ταινίας πριν 2 χρόνια. Δυστυχώς, μας πρόλαβε ο θάνατος… Θα επεξεργαστώ, λοιπόν, το υλικό εκείνων των γυρισμάτων και ελπίζω η ταινία να είναι αντάξια του μεγέθους του Γιώργου Μανιάτη και της φιλίας μας.

Εν κατακλείδι, ποιο αποτελεί το προσωπικό σας όραμα ως δημιουργό;

Θα ήθελα απλώς, όσο μπορώ, να συνεχίσω αυτήν την άμεση και ζωντανή επαφή με τους ανθρώπους και τα πράγματα, με όλο τον ερωτισμό (λανθάνοντα ή μη) που υποκρύπτει ή/και πυροδοτεί. Και έτσι, βυθιζόμενος στην άγνοια και την απορία, να ερωτεύομαι ακόμα περισσότερο τη ζωή δίνοντας της το νόημα που κάθε φορά μου αρέσει.

Σταύρος Ψυλλάκης: Ο σκηνοθέτης

Γεννήθηκε στα Χανιά το 1954. Σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανολόγος μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και σκηνοθεσία στη σχολή Ευγενείας Χατζίκου. Συνέχισε τις σπουδές του, ως υπότροφος του Γαλλικού κράτους στο Παρίσι, στη σκηνοθεσία ανθρωπολογικού ντοκιμαντέρ στα Ateliers Varan. Ζει στην Αθήνα και ασχολείται με τη σκηνοθεσία και την παραγωγή ταινιών ντοκιμαντέρ.

Για περισσότερες πληροφορίες για τον σκηνοθέτη δείτε εδώ

Στρατούλα Θεοδωράτου

Ελένη Αλεξανδράκη

Αλέξανδρος Αβρανάς

• Συνεντεύξεις