Η ΧΑΜΕΝΗ ΛΕΩΦOΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟY ΣΙΝΕΜΑ

Μαρ 18, 2020 Βιβλία 0

Επιμελεια: Α.Νικολαΐδου, Α. Πούπου

του Νίκου Θωμόπουλου

Τριάντα πέντε κείμενα νέων καλλιτεχνών για τριάντα πέντε ελληνικές ταινίες της περιόδου 1960-1990 περιέχονται στο σημαντικό αυτό για τη μελέτη του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου βιβλίο των εκδόσεων Νεφέλη που εκδόθηκε το 2019. Παραγνωρισμένα αλλά πρωτοποριακά, κλασσικά και καταραμένα φιλμ αποτελούν την αφορμή για σύντομα κριτικά δοκίμια, προσωπικές εξομολογήσεις σα μικρά διηγήματα που ξαναγράφουν την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου φέρνοντας στο φως άγνωστες συγγένειες λόγου και εικόνας και συγχρόνως ερμηνεύουν όψεις της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας και της σχέσης της με τον κινηματογράφο.

Γραφουν οι: Αλέξης Αλεξίου, Θάνος Αναστόπουλος, Ιάκωβος Ανυφαντάκης, Ρέα Βαλντέν, Γιάννης Βελσεμές, Μαρίνα Γιώτη, Άντζελα Δημητρακάκη, Ρηνιώ Δραγασάκη, Γιώργος Δρίβας, Δημήτρης Κανελλόπουλος, Αθανάσιος Καρανικόλας, Ορσαλια-Ελένη Κασσαβέτη, Λένα Κιτσόπουλου, Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη, Ζακλίν Λεντζου, Χρήστος Μασσαλάς, Ζαχαρίας Μαυροειδής, Γιούλα Μπουντάλη, Χρήστος Οικονόμου, Γιάννης Παλαβός, Κάλλια Παπαδάκη, Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, Δημοσθένης Παπαμάρκος, Στέργιος Πάσχος, Γλυκερία Πατραμάνη, Κώστας Περούλης, Βασιλική Πέτσα, Θοδωρής Προδρομιδης, Εύα Στεφανή, Σύλλας Τζουμέρκας, Θωμάς Τσαλαπάτης, Άννα Τσίρμπα, Γιάννης Τσίπρας, Άγγελος Φραντζής, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου.

Η αξία αυτού του βιβλίου είναι ότι απευθύνεται εξίσου σε ερευνητές της κοινωνικοπολιτικής διάστασης των ταινιών που αναλύουν με μία βιωματική προσέγγιση οι συγγραφείς του βιβλίου και σε ένα ευρύ κινηματογραφόφιλο κοινό που δε γνωρίζει το νέο κύμα του ελληνικού κινηματογράφου προτείνοντας νέα ερωτήματα και νέες αναγνώσεις, με μία σύγχρονη ματιά στα θέματα των ταινιών όπως η Αθήνα, η βία και ο έρωτας, η αόρατη απειλή του εκσυγχρονισμού και της ανάπτυξης, το παράξενο ως μορφή και άλλα.

Ξαναβλέποντας τις ταινίες της «Χαμένης λεωφόρου» ανακαλύπτει κανείς ότι η έμφαση στις πολιτικές των ταυτοτήτων, η αποστασιοποιημένη υποκριτική, η ακραία βία σε συνδυασμό με το μαύρο χιούμορ, η αισθητική του παραλόγου, είναι στοιχεία που δεν ξεπήδησαν ξαφνικά αλλά αποτελούν εργαλεία κληροδοτημένα από το θέατρο και τον κινηματογράφο που άνθισαν λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα. Με μία κοινή πολιτική και πολιτισμική στάση οι ταινίες αυτές κατέκριναν το μικροαστισμό και το «βόλεμα» στις κυρίαρχες ιδεολογίες και πρακτικές της εποχής και ταυτόχρονα συνδιαλέγονταν με τον αμερικάνικο κινηματογράφο ή με την παιγνιώδη πλευρά της νουβέλ βαγκ.

Σε αυτή τη φιλοσοφία οι συγγραφείς που επιλέχτηκαν με καλλιτεχνικά κριτήρια αφού με κάποιο τρόπο συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με το κινηματογράφο και ανήκουν στη νεότερη γενιά που μεγάλωσε στη μεταπολίτευση κλήθηκαν να απαντήσουν στο καίριο ερώτημα γιατί αυτές οι ταινίες μας ενδιαφέρουν σήμερα με απαντήσεις που ενίοτε φαίνεται να ηχούν όπως η ποίηση και να αφηγούνται όπως η λογοτεχνία προκαλώντας μία ευχάριστη έκπληξη στην ανάγνωση του βιβλίου μετά τις επιτυχημένες προβολές των τριάντα πέντε ταινιών στο κινηματογράφο Άστορ την περίοδο 2016-2017, μέσα  από δυσκολίες και περιπέτειες με χρόνο και κόπο που δικαίωσε η διαπίστωση μας ότι ο ελληνικός κινηματογράφος έχει παραγνωρισμένα αριστουργήματα με την ελπίδα αυτή η χώρα να νοιαστεί για την πολιτιστική της κληρονομιά οργανώνοντας και ψηφιοποιώντας σωστά το οπτικοακουστικό της αρχείο και να αγαπήσει τους δημιουργούς της. (Στην κριτική  ανάλυση μπήκαν επιλεκτικά αποσπάσματα από το πολύτιμο εισαγωγικό σημείωμα των: Α. Νικολαϊδου, Α. Πούπου και Ελύνα Ψύκου.

Ενδεικτικό του ύφους της καινοτομίας της παρουσίασης των ταινιών της «Χαμένης λεωφόρου» είναι τα παρακάτω μικρα απόσπασματα από το κείμενο του Θάνου Αναστόπουλου (σκηνοθέτη, σεναριογράφου και παραγωγού) για την ταινία «Κιέριον», του Δήμου Θεού (1968)

Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ

«Η ταινία ξεκινά με μΊα σειρά από πλάνα ανθρώπων στους δρόμους μιας πόλης. Πάνω τους εμφανίζονται τα ονόματα των συντελεστών της ταινιας. Πρόκειται για ονόματα συνεργατών ενωμένων σε ένα κοινό σκοπό. Μία ομάδα φίλων πιθανώς, ωστόσο η ανάγνωση τους σήμερα προκαλεί βαθιά συγκίνηση. Δε νομίζω να υπάρχει άλλη ταινία στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου που να συμμετέχουν τόσοι πολλοί μελλοντικοί δημιουργοί. Ακολουθεί μία κάρτα με λευκά γράμματα: (Πρόκειται για ένα απόσπασμα από τα Γεωγραφικά του Στράβωνα) (…) .Δεν υπάρχει άλλη κάρτα. Δεν υπάρχει άλλος τίτλος. Ακολουθεί μια φωνή εκτός πεδίου στα αμερικάνικα που μιλά για τις θαυμαστές δυνατότητες της κοινωνίας της αφθονίας και της κατανάλωσης… Ήδη συνειδητοποιούμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα κινηματογράφο ηθελημένα αποσπασματικό, ελλειπτικό, φορμαλιστικό, έντονα εικονοκλάστικο, άρα και βαθιά πολιτικό… Τι είναι το «Κιέριον»; Μία αστυνομική ταινία. Ένα ελληνικό νουάρ. Μία ταινία πολιτικής φαντασίας. Η πρώτη ευθέως πολιτική ταινία στην Ελλάδα του 1966.»

Αποσπάσματα από το σχολιασμό της Λένας Κιτσοπούλου (ηθοποιού, σκηνοθέτη, συγγραφέα) για την ταινία «Ιωάννης ο βίαιος», της Τώνια Μαρκετάκη, 1973.

Ο Ιωάννης,ο λιγότερο βίαιος από όλους τους άλλους.

«Από την άλλη μεριά, από το πρώτο λεπτό της ταινίας μέχρι και το τελευταίο, η Ελλάδα αυτή μου είναι τόσο οικεία, σαν να είναι η Ελλάδα του σήμερα… Η ταινία λοιπόν ξεκινάει βίαια, με μία αντρική φάτσα που κοιτάζει εμάς τους θεατές και καταθέτει… Βλέπουμε σε φλας μπακ τη σκηνή του φόνου. Η ταινία συνεχίζει από κει και πέρα με καταιγιστικές καταθέσεις μαρτύρων, ταυτόχρονα φλας μπακ των όσων περιγράφουν οι μάρτυρες και με μία δεξιοτεχνία από πλευράς σεναρίου, το οποίο μας εφοδιάζει συνεχώς με πληροφορίες και λεπτομέρειες… αλλά όπως οφείλει κάθε καλό σενάριο, σε όλο και περισσότερα ερωτηματικά, τα οποία μας αποπροσανατολίζουν σιγά σιγά από μία ενδεχόμενη λύση και μία ενδεχόμενη ανακάλυψη του δολοφόνου, ανοίγοντας μας πόρτες σπιτιών, μαγαζιών και ανθρωπίνων συμπεριφορών.»

• Κινηματογραφικά βιβλία