A TALE OF TWO CITIES
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΛΑΙΜΗΤΟΜΟ
η αισθητική του Ralph Thomas
γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Είδαμε την κινηματογραφική εκδοχή του Jim Goddard, σε αυτό το σημείωμα θα αναλύσουμε τη δουλειά του Ralph Thomas, η οποία ολοκληρώθηκε 22 χρόνια πριν από αυτή του Goddard. Έχουμε μία διαφορετική αφήγηση, η οποία, αν και έχει τη ρίζα της στο ίδιο μυθιστόρημα του Καρόλου Ντίκενς, δημιουργεί ένα εντελώς διαφορετικό αφηγηματικό κόσμο.
Την κριτική και τη συνοπτική υπόθεση στην ομότιτλη ταινία του Jim Goddard μπορείτε να τις διαβάσετε εδώ. Ο Ralph Thomas δημιουργεί ένα διαφορετικό έργο. Αυτό του Goddard ήταν τηλεοπτικό, έχοντας όμως κινηματογραφικές αρετές. Αυτό που το χαρακτήριζε ήταν ο σχετικός ρεαλισμός του. Στην ταινία του Thomas έχουμε μία εντελώς διαφορετική άποψη: μπερδεύονται οι αφηγηματικοί χρόνοι και οι χώροι. Γιατί αυτό;
Θα πρέπει να δούμε ότι δεν έχουμε μία ρεαλιστική αφήγηση στο μυθιστόρημα του Ντίκενς, αλλά πρωτίστως μία ψυχολογική απόδοση της ιστορίας αυτής της εποχής. Αυτό που ο συγγραφέας αυτού του μυθιστορήματος θέλει να μας δείξει είναι η παράνοια σε αυτές τις δύο κοινωνίες, η οποία, επιπροσθέτως, είναι μαζική. Στην Αγγλία και στη Γαλλία, το πλήθος παρασύρεται τόσο εύκολα που αλλάζει απόψεις που είναι διαμετρικά αντίθετες από τη μία στιγμή στην άλλη. Αυτό θα το δούμε τόσο στο δικαστήριο στο Λονδίνο όσο και σε αυτό στο Παρίσι. Και στις δύο περιπτώσεις η απόφαση που θα ληφθεί έχει να κάνει με το αν θα ζήσει ή όχι ένας άνθρωπος. Με άλλα λόγια, μία τόσο πολύτιμη αξία, όπως η ανθρώπινη ζωή, παίζεται σχεδόν κορώνα-γράμματα. Ή, για να είμαστε πιο ακριβής, η ανθρώπινη ζωή δεν αξίζει τίποτε.
Πως θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει αυτό το σκεπτικό με την οπτική γραφή; Ο Ralph Thomas βρήκε τον πιο κλασικό τρόπο: μπέρδεψε τους χρόνους και τους χώρους για να οπτικοποιήσει την τρέλα στο ανθρώπινο μυαλό. Μας δείχνει τους πρωταγωνιστές στην «κανονική» ζωή τους και, κατόπιν, εξαθλιωμένους από τη βία που έχουν υποστεί είτε από το κράτος είτε από τον όχλο, η οποία, όμως, έχεις τις ρίζες της στη βία και στον ολοκληρωτισμό του κράτους. Ο άνθρωπος είναι ένα αναλώσιμο προϊόν, δεν γράφει αυτός την ιστορία της εποχής του, αλλά «αόρατες» δυνάμεις που το χειρίζονται σα να ήταν ένα πιόνι.
Με αυτή την έννοια, η αστική δημοκρατία, μετά τη Γαλλική Επανάσταση, και το βασιλικό καθεστώς, στην Αγγλία και στη Γαλλία, πριν αυτή την επανάσταση, δε διαφέρουν καθόλου. Ο ολοκληρωτισμός υπάρχει στο σχεδιασμό αυτών που κυβερνούν, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την πρόοδο της κοινωνίας, αλλά για να γίνουν αυτές οι ενέργειες που θα ισχυροποιήσουν τη θέση τους, κατ’επέκταση, την οικονομική τους ευμάρεια. Το τρίπτυχο της Γαλλικής Επανάστασης, ισότητα-αδελφοσύνη-ελευθερία, ουσιαστικά καταρρέει, αφού οι Ιακωβίνοι, ο σκληρός πυρήνας των φανατικών, στην πράξη δε διέφερε πολύ από την απολυταρχία των βασιλικών, αν εξαιρέσουμε την προεπιλεγμένη κατεύθυνση για να επιτευχθεί ο σκοπός, η ανάληψη της εξουσίας από την αστική τάξη.
Στην ταινία αυτό δείχνεται με τέτοιο τρόπο που περιγράφονται οι συμπεριφορές των ανθρώπων, άρα η αφήγηση είναι στο ψυχολογικό πεδίο παρά τόσο στο αξιακό. Εφόσον έχουμε μία αφήγηση που εγγράφεται στο ψυχολογικό πεδίο, τότε τα αφηγηματικά μοτίβα θα πρέπει να εστιάσουν σε αυτό το αφηγηματικό πεδίο. Ο σκηνοθέτης δίνει λοιπόν έμφαση στην έκφραση του συναισθήματος ξέροντας ότι από αυτή την έκφραση παράγεται λόγος σε πολλαπλές κατευθύνσεις, μπορεί ο καθένας να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα. Κατ’επέκταση -και με δεδομένο τη στατική αφήγηση- χρησιμοποιώντας το ρυθμό της έκφρασης των συναισθημάτων, δεν έχει ανάγκη την έντονη δράση ή τα στοιχεία θρίλερ, όπως ο Goddard, για να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή.
Όσον αφορά στη φωτογραφία, εδώ δεν έχουμε ένα «παιχνίδι» εικαστικό, αλλά μία συνηθισμένη εικόνα, καλή, για την εποχή της. Χρησιμοποιεί τα κοντινά πλάνα μόνο όταν θέλει να περιγράψει τις συμπεριφορές, τότε μένει στην έκφραση του προσώπου του ανθρώπου. Έχουμε και εδώ μία στάθμη, μία «κανονική» έκφραση, αυτή της κόρης του γιατρού, που θα είναι το μέσο για να διαχωρίσουμε τις εκφράσεις των συναισθημάτων, ρομάντζο, λύπη, χαρά κ.λπ., η συμπεριφορά της μας θυμίζει ένα ρομαντικό αφήγημα, μία αφελής έκφραση, έναν άνθρωπο που εξαρτάται από κάποιον άλλο, από τον πατέρα της ή από το σύζυγό της, ο οποίος αντικαθιστά την πατρική φιγούρα.
Σε αυτή την ταινία τα πατρικά στοιχεία είναι παντού. Στη βασιλεία της Γαλλίας και της Αγγλίας, στην ηγεσία της Γαλλικής Επανάστασης, στα δικαστήρια, στις οικογένειες. Τίθεται πολύ σωστά αυτός ο πόλος που ορίζει τους νόμους, προσδιορίζει τη βία του κράτους, κανονίζει, πάντα με βίαιο τρόπο, το πώς αυτή η κοινωνία θα λειτουργήσει. Η ταινία είναι μία αφορμή για σκέψη, για να συζητήσουμε για όλα αυτά τα θέματα, για αυτή την ιστορική περίοδο.
A TALE OF TWO CITIES
(ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΛΑΙΜΗΤΟΜΟ)
Σκηνοθεσία: Ralph Thomas
Σενάριο: T. E. B. Clarke, Charles Dickens (μυθιστόρημα)
Φωτογραφία: Ernest Steward
Μοντάζ: Alfred Roome
Ήχος: Bill Daniels, E. G. Daniels
Μουσική: Richard Addinsell
Παίζουν: Dirk Bogarde (Σίντνεϊ Κάρτον), Dorothy Tutin (Λουσί Μανέτ), Cecil Parker (Γιάρβις Λόρι), Stephen Murray (Αλεξάντρ Μανέτ), Athene Seyler (Προς), Paul Guers (Τσαρλ Ντάρνι), Marie Versini (Μαρί Γκαμπέλ), Ian Bannen (Γκαμπέλ)
Παραγωγή: The Rank Organisation
Χώρα παραγωγής: Αγγλία
Χρώμα: ασπρόμαυρη
Γλώσσα: αγγλικά
Έτος: 1958
Διάρκεια: 117΄
Είδος: τραγωδία, ιστορία, ρομάντζο.
Περισσότερα τεχνικά στοιχεία και συντελεστές εδώ
