A TALE OF TWO CITIES
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΥΟ ΠΟΛΕΩΝ
κατά Jim Goddard
γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης
Βασισμένη στο γνωστό μυθιστόρημα του Κάρολου Ντίκενς, «Η ιστορία δύο πόλεων», γραμμένο το 1859, η ταινία του Jim Goddard, αγγλική παραγωγή του 1980, αποδίδει με επικό τρόπο το αφήγημα του Ντίκενς, αναφέροντας, συγχρόνως, τον τρόπο που η εξουσία διαβρώνει τον ανθρώπινο χαρακτήρα. Δύο χώρες, δύο πόλεις, στο μεταίχμιο της ιστορίας, όταν το βασιλικό καθεστώς στη μία, τη Γαλλία, πέφτει ενώ στην άλλη παραμένει, είναι οι δύο άκρες ενός αφηγηματικού διανύσματος που ουσιαστικά αναφέρεται στον ανθρώπινο χαρακτήρα και στις μεταλλάξεις του.
Ο Jim Goddard παίρνει το μυθιστόρημα του Ντίκενς ως μία έμμεση αναφορά στη Γαλλική Επανάσταση, αλλά άμεση μελέτη του ανθρώπινου χαρακτήρα, έτσι όπως αυτός αλλάζει, σύμφωνα με τις κοινωνικές αλλαγές και πως τις επηρεάζει. Το μυθιστόρημα του Ντίκενς εκδόθηκε το 1859, 11 χρόνια πριν το θάνατό του και στην Ελλάδα μεταφράστηκε από τον Εμμανουήλ Καίσαρα, το1957, εκδ. Πεχλιβανίδης, από το Γιώργο Νικολαΐδη, το 1967, εκδ. Γεμενετζόπουλος, από τις Αναστασία Αγαπητού και Βικτώρια Τράπαλη, το 1989, εκδ. Εξάντας, και από τον Αθανάσιο Ζάβαλο, το 2004, εκδ. Κέδρος. Είναι, λοιπόν, μία πολύ γνωστή ιστορία και δε χρειάζεται να αναφερθούμε εκτεταμένα σε αυτή. Οι αναφορές μας θα υπάρχουν μόνο για να κάνουμε τη σύνδεση του μυθιστορήματος με την ταινία.
Ένας αριστοκράτης, ανιψιός ενός κόμη, αποποιείται την οικογένειά του, την περιουσία του και το όνομά του, φεύγει από τη Γαλλία και μετακομίζει στο Λονδίνο. Στο ταξίδι αυτό θα γνωρίσει μία κοπέλα που φέρνει τον εξουθενωμένο πατέρα της, στο σπίτι της. Αυτή θα το σώσει από τη θανατική καταδίκη, όταν θα κατηγορηθεί ως κατάσκοπος. Θα την ερωτευθεί και, αργότερα, θα την παντρευτεί. Ο Goddard κάνει μία γραμμική αφήγηση, χωρίς χρονικά πισωγυρίσματα, και αφηγείται αυτή την ιστορία με ρεαλιστικό τρόπο, δομώντας, ουσιαστικά ένα έπος. Ποιος είναι όμως ο πυρήνας αυτής της επικής αφήγησης;
Εύκολο είναι κάποιος να απαντήσει ότι ο σκηνοθέτης με την ιστορική αφήγηση, μιλάει για τη Γαλλική Επανάσταση και τη βασιλεία, στην Αγγλία. Όμως αυτό δεν είναι παρά η αφορμή. Όπως στο μυθιστόρημα του Ντίκενς, έτσι και σε αυτή την ταινία στον πυρήνα της αφήγησης βρίσκεται η ανθρώπινη ψυχή, τα δεινά της, οι μεταλλάξεις του ανθρώπινου χαρακτήρα και το πώς μπορεί, βάσει αυτών των αλλαγών, να διαμορφωθεί η ροή της ιστορίας. Από μία αφήγηση ηθών, η ταινία πλησιάζει το θρίλερ, μέσα από τις συγκρούσεις των χαρακτήρων, αφήνει, στο τέλος, ένα παράθυρο ανοικτό για το τι θα γίνει στη συνέχεια, καλώντας το θεατή να συμπληρώσει την αφήγησή της με τη δική του φαντασία.
Με αυτό τον τρόπο συμβολοποιεί αυτή την αφήγηση, δίνοντας την αφορμή κάποιος να παρομοιάσει αυτές τις δύο ιστορικές αφηγήσεις με άλλες που είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντός του. Οι δύο κεντρικές προσωπικότητες, ο πρώην αριστοκράτης και ο δικηγόρος του, πρόσωπα που μοιάζουν λίγο, είναι αφηγηματικές φιγούρες που μπορούν να αλλάξουν ριζικά την αφήγηση. Ο δεύτερος, από αρνητική προσωπικότητα γίνεται θετική και δυναμική, μία αλλαγή που μας βάζει στην ιδέα ότι ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει ο ίδιος και να γίνει ο μοχλός που θα μετατρέψει τη ροή της Ιστορία τόσο πολύ που θα έχουμε ένα διαφορετικό ιστορικό τοπίο, τελικά.
Η κόρη του γιατρού, η οποία θα παντρευτεί τον πρώην κόμη, είναι η φιγούρα που λειτουργεί σαν μία σταθερά χρήσιμη για να μπορούμε να δούμε τις αλλαγές στις άλλες προσωπικότητες. Η δεύτερη ανατροπή θα είναι η πάλη της γυναίκας του πανδοχέα που, αφού έχει πάρει την εξουσία, θέλει να εκδικηθεί, για άγνωστο λόγο, την κόρη του γιατρού και τον άντρα της. Η γριά παραμάνα της νεαρής συζύγου θα τη σκοτώσει, αποδίδοντας δικαιοσύνη. Εδώ όμως έχουμε ένα πολύ όμορφο σχόλιο για την παράνοια.
Το πρώτο δείγμα της παρανοϊκής σκέψης είναι η συμπεριφορά του γιατρού που έχει χάσει το μυαλό του, μετά τη φυλάκισή του, έχει γίνει τσαγκάρης, έγκλειστος σε ένα δωμάτιο πανδοχείου. Επανέρχεται στη λογική όταν θα το βρει η κόρη του και θα τον οδηγήσει στο σπίτι της, στο Λονδίνο. Παρόμοια κατάσταση θα δούμε στη γυναίκα του πανδοχέα, ο οποίος περιποιόταν τον ψυχικά άρρωστο γιατρό. Όταν αυτή θα πάρει στα χέρια της την εξουσία, ως μικρός ηγέτης στη Γαλλική Επανάσταση, θα φανερώσει τον διαβολικό χαρακτήρα της, θα βουτήξει όλο και πιο πολύ στην τρέλα, από την οποία δε θα βγει ποτέ, αφού δε δέχεται τη βοήθεια κάποιου ανθρώπου, ούτε του συζύγου της.
Αυτό το αδιέξοδο είναι ο πυρήνας της αφήγησης του Ντίκενς. Ο Goddard το σέβεται, δε μας δείχνει το τέλος της αφήγησης, άρα τη λύση της τραγωδίας, απλά μας εικονοποιεί το βάσανο του ανθρώπου όταν αυτός είναι έρμαιο των κοινωνικών καταστάσεων, οι οποίες καθορίζονται από ανθρώπους που είναι μικρότεροι των περιστάσεων. Η κριτική στην ηγεσία της Γαλλικής Επανάστασης είναι έμμεση, γιατί παραπέμπει σε αυτή την πάλη των χαρακτήρων, όπως αναφέραμε, ενώ η κριτική στο αγγλικό βασιλικό καθεστώς είναι πολύ μικρή για να γίνει δυνατό να δομηθεί μία κριτική ανάμεσα στη βασιλεία και στην αστική δημοκρατία. Η αφήγηση της ταινίας είναι γλαφυρή, κρατάει το θεατή, η φωτογραφία, πολλές φορές, δημιουργεί εξπρεσιονιστικούς πίνακες, παραπέμποντας στη ρομαντική εποχή, που τη χρησιμοποιεί σα μία στάθμη κριτικής αποτίμησης των συμπεριφορών.
A TALE OF TWO CITIES
Σκηνοθεσία: Jim Goddard
Σενάριο: John Gay, Charles Dickens (μυθιστόρημα)
Φωτογραφία: Tony Imi
Μοντάζ: Bill Blunden
Ήχος: John Ireland
Μουσική: Allyn Ferfuson
Παίζουν: Chris Sarandon (Σίντνεϊ Κάρτον/Τσαρλς Ντάρνι), Peter Cushing (Δρ. Αλεξάντερ Μανέτ), Kenneth More (Γιάρβις Λόρι), Barry Morse (Έβρεμοντ), Flora Robson (Προς), Billie Whitelaw (Τερέζ Ντεφάρζ), Alice Krige (Λουσί Μανέτ)
Παραγωγή: Hallmark Hall of Fame Productions, Marble Arch Productions, Norman Rosemont Productions
Χώρα παραγωγής: ΗΠΑ
Γλώσσα: αγγλικά
Έτος: 1980
Είδος: τραγωδία, ιστορία, ρομάντζο.
