PERFOMANCE ART ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ, ΣΩΜΑ, ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΑΚΗ ΠΡΑΞΗ

Μαρ 21, 2021 Βιβλία 0

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Το πρώτο βιβλίο στην Ελλάδα που αναφέρεται στην Performance είναι του Γιάννη Μήτρου, από τις εκδόσεις Μπαρμπουνάκη, στη Θεσσαλονίκη, με τίτλο «Performance art, ασυνείδητο, σώμα, παραστασιακή πράξη». Σε 214 σελίδες, ο Γιάννης Μήτρου προσπαθεί να μιλήσει ουσιαστικά και συνοπτικά για την Περφόμανς (Performance), το κίνημα τέχνης που διαμορφώθηκε τη δεκαετία του 1960 και αναπτύχθηκε από το Jerzy Grotowski.

Με την τριπλή του ιδιότητα, του σκηνοθέτη και δασκάλου στην Περφόρμανς, του καθηγητή στο Α.Π.Θ. και του ψυχαναλυτή διερευνά τη σχέση της τέχνης με το δέκτη του μηνύματός της. Δε γνωρίζω αν υπάρχει κάποιο ανάλογο βιβλίο στην παγκόσμια κινηματογραφία για αυτό το θέμα, πιάνει όμως ένα σημαντικό τομέα αυτού του κινήματος που έχει να κάνει με την αποδοχή αυτού του κινήματος της τέχνης στον κοινό. Με άλλα λόγια: Πρόκειται για μία ελιτίστικη τέχνη; Είναι ακαταλαβίστικη; Είναι για τους λίγους; Ερωτήματα που θέτουν συχνά αυτοί που σνομπάρουν την Περφόρμανς και δε θέλουν να την καταλάβουν.

Μελετώντας από το 2002 αυτό το κίνημα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, είμαι πλέον σε θέση να σχηματίσω μία άποψη. Στον ελληνικό χώρο η Almakalma είναι μία από τις πιο αντιπροσωπευτικές ομάδες που ασχολούνται με αυτό το κίνημα της τέχνης. Ο Γιάννης Μήτρου είναι σε αυτή ο δάσκαλος και ο συντονιστής. Η σχεδόν 30 χρόνια δραστηριότητά της δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα μικρό βιβλίο, όμως το ουσιαστικό χαρακτηριστικό της υπάρχει σε αυτή τη μελέτη που απαντά σε αυτά τα ερωτήματα που προσπαθούν να μειώσουν την Περφόρμανς, με αλαζονικό τρόπο.

Ένα από τα κύρια θέματα που έχουμε καταλάβει είναι ότι αυτή η τέχνη μιλά κατ’ευθείαν στον ψυχισμό του ανθρώπου. Δεν αναπαριστά, αλλά παριστά, δημιουργεί δηλαδή μία δική της γλώσσα, με τον πιο απλό τρόπο και καλεί το θεατή να γίνει και αυτός δρων πρόσωπο, από ένα σημείο και έπειτα της παράστασης. Έχουμε ένα αρχέγονο θέαμα που, όμως, είναι πρωτοποριακό στις μέρες μας, όταν ο άνθρωπος ζει σε απόλυτο βαθμό τη σχάση του πυρήνα, του σημαίνοντος και του σημαινομένου, δηλαδή του απροσδιόριστου και προσδιορισμένου στοιχείου που θα έπρεπε να ήταν ενωμένα, σαν οι δύο όψεις ενός νομίσματος, στην αντιληπτικότητα του θεατή.

Ο Γιάννης Μήτρου αναλύει ακριβώς αυτό το θέμα, διεξοδικά, απλά, με αναφορές από άλλες ομάδες, της Ελλάδας και του εξωτερικού, έτσι ώστε αυτός που θα το διαβάσει να είναι ικανός να ψάξει για να βρει όλα αυτά τα στοιχεία που θα το βοηθήσουν να διαμορφώσει μία άποψη. Ο Μήτρου δε μιλά μόνο για τη δική του ομάδα, κάτι που θα ήταν βυζαντινολογία, αλλά για αυτό το κίνημα συλλογικά, με απλό και, συγχρόνως, επιστημονικό τρόπο. Πολλά από αυτά που αναφέρει θα είναι έναυσμα για τον αναγνώστη για περαιτέρω έρευνες. Στοιχεία και μελέτες μπορεί κάποιος να βρει στο διαδίκτυο, για να διαμορφώσει την άποψή του.

Με άλλα λόγια, αυτό το μικρό βιβλίο λειτουργεί και σαν ένα σημείο αναφοράς των διάφορων ερευνών και των δημιουργιών που έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια, σε παγκόσμιο πεδίο. Αναλύει παραδείγματα και εξηγεί πως η πράξη της παράστασης «μιλά» στο σώμα, του θεατή, και αφήνει το σώμα του περφόρμερ, του δρώντος προσώπου, να εκφέρει λόγο. Αυτή η εκφορά του λόγου είναι δύσκολο να αναλυθεί επειδή κάποιος, για να την κατανοήσει, θα πρέπει να τη βιώσει. Αυτό το βίωμα όμως είναι μία αυστηρά προσωπική λειτουργία για τον κάθε θεατή. Εδώ δεν έχουμε ένα κείμενο, αλλά πολλά, όσα είναι οι θεατές και όσες εκφάνσεις του ψυχισμού τους παρουσιάζονται στον παραστασιακό λόγο που είναι σε εξέλιξη.

Το βιβλίο ξεδιαλύνει όλα τα θέματα. Είναι ένα βασικό εγχειρίδιο για το θεατή, πολύ περισσότερο για ηθοποιούς, σκηνοθέτες και συγγραφείς θεατρικών ή κινηματογραφικών έργων. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι τα λάθη στην επιμέλεια είναι πολύ λίγα και δεν αλλοιώνουν το νόημα του βιβλίου. Το εξώφυλλο, τέλος, θα ήταν προτιμότερο να είχε άλλο χρώμα για να είναι πιο εμφανή τα γράμματα. Όπως και να έχει το θέμα, είναι ένα πόνημα απαραίτητο για αυτό που ασχολείται με την παράσταση.