filmandtheater KINO EYE - filmandtheater

KINO EYE

Σεπ 21, 2017 Κινηματογράφος 0

του Γιάννη Φραγκούλη

Στις 21/9/2017 στις κινηματογραφικές αίθουσες. Μετά την ανάγνωση αυτής της κριτικής μπορείτε να διαβάσετε τις κριτικές των άλλων κριτικών κινηματογράφου που παρατίθενται μετά από αυτό το κείμενο.

ΣΥΝΟΨΗ

Οι συνήθειες των κατοίκων ενός χωριού στη Σοβιετική Ένωση. Ένα ντοκιμαντέρ του Dziga Vertov, μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσουμε την πλευρά της σοβιετικής κινηματογραφίας που ενέπνευσε το Νέο Κύμα, στη Γαλλία, το free cinema, στην Αγγλία, το direct cinema, στις ΗΠΑ, και τον underground αμερικάνικο κινηματογράφο.

Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

Είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να μιλήσουμε για τις ταινίες του Dziga Vertov, καλλιτεχνικό ψευδώνυμο του Denis Abramovich Kaufman. Θα ήταν προτιμότερο να πούμε δύο λόγια για αυτό το σκηνοθέτη και μοντέρ που σημάδεψε βαθιά τη ρώσικη, πρώτα, και μετά την παγκόσμια κινηματογραφία, ειδικά με τον τρόπο που ολοκλήρωνε τις ταινίες του.

Γεννημένος στην Πολωνία, στο Μπιαλιστόκ, στις 2 Ιανουαρίου 1896, σπούδασε μουσική και συνέχισε τις σπουδές του στο Νευρολογικό Ινστιτούτο, στην Αγία Πετρούπολη, το 1916. Το 1918 έως το 1919 δούλεψε για τη σοβιετική παραγωγή Kinonedelia και από το 1922 μέχρι το 1925 δημιουργούσε ταινίες στο Kinopravda. Πέθανε στις 12 Φεβρουαρίου 1954, ήταν αδελφός των Boris και Mikhail Kaufman, οι οποίοι ήταν και οι δύο κινηματογραφιστές μικρότερης εμβέλειας.

Η προβολή των ταινιών του είναι μία ευκαιρία να δούμε την άλλη όψη της σοβιετικής κινηματογραφίας. Η πρώτη ήταν αυτή του Eisenstein, το διανοητικό μοντάζ που δημιουργεί από δύο σεκάνς, διαφορετικού περιεχομένου, μία άλλη σεκάνς, το προϊόν αυτής της μίξης, έχει εντελώς διαφορετικό περιεχόμενο, αλλά αυτό γίνεται αντιληπτό στο ασυνείδητο του θεατή, με τις αντιθέσεις και τους συμβολισμούς που βάζει με χειρουργική ακρίβεια ο σκηνοθέτης-μοντέρ. Αυτό το μοντάζ οργώνει το μυαλό του θεατή, κάτι που δεν αρνήθηκε ο Eisenstein, κάτι, όμως, για το οποίο κατηγορήθηκε ως βάρβαρο από άλλους σκηνοθέτες που απεχθάνονταν την επιβολή στο θεατή και ήταν υπέρ του βιωματικού κινηματογράφου. Ένας από αυτούς -ο πρωτεργάτης- ήταν ο Dziga Vertov.

Η άποψη είναι ότι ο θεατής θα πρέπει να βιώσει αυτό που βλέπει σα να είναι κινηματογράφος, από τη μία μεριά, αλλά και σα να είναι μία δική του ιστορία, από την άλλη. Ο Vertov έλεγε ότι ο κινηματογράφος θα πρέπει να λέει την αλήθεια, εξ’ου kinopavda, ονομάζονταν κάποιες παραγωγές του. Ποια αλήθεια όμως; Αυτή που έβλεπε ο φακός και όχι αυτή που ο σκηνοθέτης ήθελε να περάσει στο θεατή. Το μήλο, έλεγε, θα πρέπει να κινηματογραφηθεί σα να είναι ψεύτικο, ο Ιβάν σα να είναι ο Ιβάν και όχι ο Πέτρος, ο οποίος είναι ο χαρακτήρας που ενσαρκώνει. Μόνο τότε, κατέληγε, ο κινηματογραφιστής κάνει καλά τη δουλειά του.

Θέλει να μας πει ότι αυτό που κινηματογραφείται είναι το αληθινό, ενώ το κινηματογραφημένο είναι ψεύτικο. Αυτό όμως θα πρέπει να φανεί στην ταινία, αν όχι, τότε ο κινηματογραφιστής κοροϊδεύει το κοινό του. Το σωστό είναι, κατά την άποψη του Vertov, η κάμερα να μην σταματά ποτέ να γράφει. Αυτό όμως ήταν αδύνατον για τεχνικούς λόγους. Πρώτος ο Alexander Sokurov το έκανε πράξη στη «Ρώσικη κιβωτό», χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες. Πως όμως γίνονταν αυτό στην πράξη στις ταινίες του Vertov, με τον τεχνικό εξοπλισμό εκείνης της εποχής;

Αν δούμε λίγο πιο προσεχτικά τις ταινίες του, τότε θα ανακαλύψουμε ότι οι σκηνές είναι τοποθετημένες η μία πίσω από την άλλη, με εκπληκτική ακρίβεια, σα να είχε κάνει μοντάζ. Στην πραγματικότητα, το μοντάζ έγινε πριν τη σκηνοθεσία, αλλά η έννοιά του υπήρχε πριν να ξεκινήσει η κινηματογράφηση. Ο θεατής δε βίωνε μία δημιουργική επίθεση, όπως στον Eisenstein, αλλά μία ανθρώπινη προσέγγιση, η οποία δεν είχε την έννοια της επιβολής. Έτσι βιώνει μία κατάσταση και, σχεδόν μπρεχτικά, μπαίνει μέσα σε αυτή την ιστορία και τη βάζει στο δικό του ψυχικό κόσμο, άρα ψάχνει για τη δική του κάθαρση. Αυτή όμως η διαδικασία γίνεται ασυνείδητα, εν αγνοία του σκηνοθέτη και σε δεύτερο χρόνο.

Γνωρίζοντας όλα αυτά, μπορούμε να δούμε την ταινία, χωρίς να θέλουμε να ξέρουμε τι κρύβεται πίσω από αυτά που ο σκηνοθέτης θέλει να μας πει, γιατί, απλούστατα δεν υπάρχει κάτι «κάτω από το χαλί». Ας δούμε την ταινία σαν τέτοια και ας βιώσουμε την ιστορία έτσι όπως μας προσφέρεται.

ΑΛΛΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κριτική Χρήστος Μήτσης (Αθηνόραμα)

Εικόνες από τη ζωή στις κολεκτίβες και στα εργοστάσια, την αναβάθμιση της δημόσιας υγείας και κυρίως τις δραστηριότητες των Νεαρών Πιονέρων συνδυάζονται με αντισυμβατικό κι ευφυή τρόπο –από το «μουσικό» τέμπο που επιβάλλει το μοντάζ μέχρι την αντίστροφη κίνηση του φιλμ–, συνθέτοντας ένα οπτικό ποίημα με ρυθμό, συναίσθημα και ιμπρεσιονιστική χάρη. Έτσι, πίσω από το κοινότοπο ο κινηματογραφικός φακός ανακαλύπτει το αναπάντεχο και δημιουργεί από το προφανές μια καινούργια καλλιτεχνική αλήθεια… Περισσότερα