JIMMY’S HALL

Νοέ 28, 2014 Κινηματογράφος 0

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Το Jimmy’s hall» είναι μια δυνατή ταινία, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Στις 4 Δεκεμβρίου 2014 βγαίνει στις αίθουσες για να προβληματίσει ευχάριστα και ουσιαστικά το θεατή.

Η 24^η ταινία μυθοπλασίας του Loach βρίσκει τον ακτιβιστή σκηνοθέτη να ασχολείται με οικεία θέματα ατομικής ελευθερίας, θεσμικής καταπίεσης και τη δύναμη της συλλογικής οργάνωσης, ποτισμένα με ένα γλυκό ρομαντισμό που ανυψώνει την ταινία χωρίς να φτηναίνει το θέμα της.

Ο Ken Loach έχτισε μια «αίθουσα χορού» μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα αποδεικνύοντας περίτρανα τη λαϊκή ρήση: build it and they will come. O πολιτικοποιημένος και ανθρωπιστής σκηνοθέτης από την Ιρλανδία επιστρέφει με την τελευταία ταινία του και μας διηγείται μια συγκλονιστική, αληθινή ιστορία που διαδραματίζεται μετά το αριστούργημα του «Ο Άνεμος Χορεύει το Κριθάρι» (Χρυσός Φοίνικας, 2006).

Η ΤΑΙΝΙΑ

Σε συνεργασία με τον σπουδαίο σεναριογράφο Paul Laverty (πιστό του συνεργάτη εδώ και χρόνια), ο Ken Loach φτιάχνει μια διαχρονική και συγκινητική ταινία αναδεικνύοντας τον προσωπικό αγώνα, την αυτοθυσία και την αλληλεγγύη. Μέσα στην «αίθουσα του Jimmy», οι πρωταγωνιστές της ταινίας χορεύουν σε ήχους τζαζ και σουίνγκ, γελούν και διασκεδάζουν, εκφράζοντας έτσι την ελευθερία του πνεύματος και της ζωής.

Ιρλανδία, 1921. Ο Jimmy Gralton χτίζει έναν χώρο, όπου οι νέοι μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα, να συζητήσουν, να ονειρευτούν και πάνω από όλα να χορέψουν. Η εκκλησία όμως και ορισμένοι πολιτικοί έχουν αντιρρήσεις και ο Jimmy αναγκάζεται να φύγει από τη χώρα. Η αίθουσα χορού κλείνει και εγκαταλείπεται. Δέκα χρόνια μετά, ο Jimmy επιστρέφει από την Αμερική, αποφασισμένος να φροντίσει τη μητέρα του και να κάνει μια ήσυχη ζωή. Η αίθουσα χορού είναι πια ένα ερείπιο και η κοινότητα πείθει τον Jimmy να την ανακαινίσει. Για δεύτερη φορά, ο Jimmy θεωρείται επικίνδυνος και μπορεί να χάσει τα πάντα.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Καμία φορά η ιδέα για μία ιστορία έρχεται ουρανοκατέβατη και θέλεις να ευχαριστήσεις την τύχη σου. Το «Jimmy’s hall» ήρθε κάπως έτσι, σαν μακρινός κυματισμός από τη Νικαράγουα μέσα από έναν παλιό φίλο που γνώρισα τη δεκαετία του 80 και ο οποίος ασχολούνταν με το κίνημα των Σαντινίστας.

Η σπίθα που χρειάζεται για μία ιστορία είναι πάντα σπλαχνικό ζήτημα. Όταν διάβασα την ιστορία του Jimmy Gralton αναρωτήθηκα αν μπορούσε να γίνει ταινία. Μου έκανε εντύπωση η προσπάθεια της κοινότητας να χτιστεί μία αίθουσα με εθελοντική εργασία στη γη του Jimmy, όπου μπορούσαν να συναντηθούν για να συζητήσουν, να μελετήσουν, να κάνουν μαθήματα και φυσικά να τραγουδήσουν και να χορέψουν χωρίς καμία παρέμβαση, ειδικά την παρέμβαση της εκκλησίας και του κράτους. Ο Jimmy και οι σύντροφοι του ήταν αποφασισμένοι να δημιουργήσουν ένα ελεύθερο χρόνο σε μία όλο και πιο απολυταρχική χώρα καθοδηγούμενη από την ιδεολογία της καθολική εκκλησίας που επέμενε ότι η εκπαίδευση ήταν θέμα της εκκλησίας και μόνο.

Η ίδια η αίθουσα είναι σαν χαρακτήρας. Μίλησα με τον Ken (Loach) και εντόπισα την ίδια σπλαχνική αντίδραση. Έτσι άρχισα την έρευνα για τη ζωή του Jimmy και την αίθουσα.

Η πρώτη στάση ήταν το Effernagh στο Leitrim και τα διάσπαρτα σταυροδρόμια στην εξοχή. Απέναντι από μία παμπ με την ονομασία Black Swan υπάρχει μία ξύλινη πινακίδα που γράφει  «Τοποθεσία της αίθουσας Pearse-Connolly. Στη μνήμη του Jimmy Gralton, ή του σοσιαλιστή του Leitrim που απελάθηκε για τις πολιτικές του πεποιθήσεις στις 13 Αυγούστου το 1933».  Παρ’ όλο που η αίθουσα  κάηκε από αγνώστους την παραμονή της πρωτοχρονιάς το 1932, μπορούσα να φανταστώ το περίγραμμα της αίθουσας στο γρασίδι.

ΕΡΕΥΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ

Ήταν μια υγρή, μίζερη μέρα του Ιανουαρίου και ο μόνος ήχος ήταν τα κοράκια στα δέντρα απέναντι. Σταδιακά αφουγκραζόμουν μέσα στο μυαλό μου τον ήχο των ποδιών που χόρευαν και τη μουσική όπως ακούγονταν πριν από 80 χρόνια. Δεν μπορούσα παρά να χαμογελάσω στη σκέψη ότι ο Jimmy είχε αυτό το μυστικό όπλο ενάντια στη μονοτονία: το στιλάτο του γραμμόφωνο από την Αμερική και τη συλλογή με τους δίσκους. Άκουσα ιστορίες για ανθρώπους που ταξίδευαν 30 μίλια με τα ποδήλατα τους για να ακούσουν τον τελευταίο δίσκο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ενώ οι ιερείς της ενορίας έβγαζαν καπνούς εξαιτίας της μουσικής του διαβόλου και της αμερικανοποίησης της ιρλανδικής κουλτούρας.

Στο «Ο Άνεμος Χορεύει το Κριθάρι» πήραμε μια καταλυτική απόφαση. Ήμασταν πιστοί στο πνεύμα εκείνης της περιόδου, αλλά με επινοημένους χαρακτήρες. Σε αυτή την ιστορία αντιμετωπίσαμε μία καινούρια πρόκληση. Η ζωή του Jimmy Gralton έχει γεγονότα που είναι γνωστά κυρίως από ρεπορτάζ της εποχής. Άλλα γεγονότα είναι γνωστά από διηγήσεις που έχουν επιβιώσει από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά.

Ενώ άκουγα τις διάφορες ιστορίες, στο μυαλό μου ξεκαθάριζε ότι υπάρχουν ένα σωρό στοιχεία για την προσωπικότητα κάποιου, οι φόβοι του, τα ευάλωτα σημεία του, η φαντασία του και οι σχέσεις με φίλους και αγαπημένους ανθρώπους που κανένα ιστορικό αρχείο δεν μπορεί να καταγράψει.

Σε μία ταινία πρέπει να αιχμαλωτίσουμε τον εσωτερικό κόσμο, τις αντιφάσεις και τα κίνητρα. Οπότε μετά από συζήτηση με τον Ken καταλήξαμε σε μία άλλη σημαντική απόφαση. Αυτή θα ήταν μία ελεύθερη ιστορία εμπνευσμένη από τη ζωή του Jimmy και την εποχή που υπήρχε η αίθουσα. Δεν πρόκειται για συμβατικό biopic. Ξέρουμε ότι έφερε δίσκους του Paul Robeson από την Αμερική, αλλά έφερε δίσκους της Bessie Smith; Ένα ελεύθερο και φιλοπερίεργο πνεύμα όπως ο Jimmy χόρευε Shim Sham και Lindy Hop όσο ζούσε στη Νέα Υόρκη, το μοναδικό μέρος στις ΗΠΑ όπου οι λευκοί και οι μαύροι μπορούσαν να χορεύουν μαζί; Κανείς δεν ξέρει αν ισχύει ή όχι, αλλά στη δική μας εκδοχή, φανταζόμαστε ότι χόρευε.

Δεν είναι γνωστό αν ο Jimmy είχε κάποια αγαπημένη. Στην εκδοχή μας έχει και τη λένε Oonagh. Πρόκειται για μία υπόθεση, τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο, που προέκυψε όταν φανταστήκαμε μία ολοκληρωμένη εικόνα αυτού του άντρα. Αδικεί τον Jimmy; Ελπίζω πως όχι. Η απουσία αυτής της τρυφερότητας και της οικειότητας, αν ήταν αυτή η επιλογή μας, δεν θα ήταν μεγαλύτερη αδικία για έναν χαρισματικό και ενεργητικό άνθρωπο όπως ο Jimmy; Ο μόνος τρόπος να εμπλακώ με το σενάριο θα ήταν να προχωρήσουμε με τόλμη, ακόμα και αν κάναμε λάθος. Σύμφωνα με το πνεύμα της ίδιας της αίθουσας του Jimmy.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε το βάθος της σχέσης με τη μητέρα του; Ξέρουμε ότι ήταν υπεύθυνη για την κινητή βιβλιοθήκη της περιοχής. Διάβαζε στον  Jimmy, που ήταν έξυπνος και περίεργος, του έμαθε να σκέφτεται, να ασκεί κριτική και να καλωσορίζει ιδέες έξω από το Leitrim; Βασίστηκα σε αυτό για να χτίσω μία σχέση αγάπης που οδήγησε τον Jimmy σε δυσβάσταχτες αποφάσεις καθώς η πολιτική πίεση γινόταν αφόρητη. Φαντάζομαι ότι ως έφηβος  είχε το κουράγιο να εγκαταλείψει το βρετανικό στρατό εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων και να προκαλέσει τους ανώτερους τους σε τόσο τρυφερή ηλικία, γιατί είχε τις βάσεις από την οικογένεια του.

Αυτό που μας τράβηξε το ενδιαφέρον στην ιστορία ήταν το θάρρος του Jimmy και των συντρόφων του. Αυτό μου ήρθε έντονα στο μυαλό την 26^η μέρα του γυρίσματος όταν 6 άτομα στην Αθήνα δέχτηκαν επίθεση από φασίστες γιατί μοίραζαν υλικό για ένα φεστιβάλ της αριστεράς. Την 29^η μέρα του γυρίσματος, 17 Σεπτεμβρίου του 2013, 30 χρυσαυγίτες επιτέθηκαν και μαχαίρωσαν μέχρι θανάτου έναν ράπερ, τον Παύλο Φύσσα. Οι συνθήκες ήταν διαφορετικές, αλλά σκέφτηκα ότι οι χαρακτήρες που αρνήθηκαν να υποκλιθούν στην καθολική ελίτ, κινδύνευαν και σωματικά. Θα πρέπει να ήταν πολύ τρομαχτικό για τον Jimmy και τους συντρόφους του να τον αποκαλούν «αντίχριστο». Στην είσοδο της αίθουσας είχε τοποθετηθεί μία νάρκη, που δεν έσκασε γιατί ήταν ελαττωματική.

Είναι ξεκάθαρο ότι χρειαζόμαστε μια αίθουσα σαν του Jimmy, έναν ασφαλή, ελεύθερο χώρο όπου μπορούμε να συναντιόμαστε για να σκεφτούμε, να διαφωνήσουμε, να αντιπαρατεθούμε, να μάθουμε πράγματα, να ακούσουμε, να οργανωθούμε, να αναλύσουμε τον κόσμο γύρω μας και να εξετάσουμε πώς μοιράζεται η εξουσία στη ζωή μας καθημερινά.

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ

Ο πρωταγωνιστής, Barry Ward, δεν είχε κάποια προηγούμενη σχέση με τον χορό. Χρειάστηκαν 4 εβδομάδες εντατικών μαθημάτων στο Λονδίνο, πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα.

Την πρώτη μέρα που είχε γύρισμα η Simone Kirby, η οποία υποδύεται τον μεγάλο έρωτα του Jimmy, δεν είχε καμία σκηνοθετική οδηγία. Ατάκες εκτός σεναρίου ακούγονταν στα αυτιά της και αιφνιδιάστηκε. Από εκεί και πέρα αποφάσισε να αντιδρά αυθόρμητα αλλά να παραμένει πιστή στον χαρακτήρα που υποδυόταν.

Η περιοχή όπου έγινε το γύρισμα έχει πολύ υψηλά επίπεδα υγρασίας και φημίζεται για τον βροχερό καιρό της. Για την ακρίβεια βρέχει τις μισές μέρες του χρόνου. Όμως η παραγωγή της ταινίας δεν έχασε ούτε μία μέρα, γιατί ο καιρός ήταν ευνοϊκός.

Οι περισσότεροι ηθοποιοί στην ταινία κατάγονται από και ζουν στην περιοχή, όπου διαδραματίζεται η ιστορία. Ο Ken Loach δίνει ιδιαίτερη σημασία στην προφορά, την ντοπιολαλιά και εκτιμά ιδιαίτερα όταν οι διάλογοι της ταινίες ακούγονται όσο πιο αυθεντικά γίνεται.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία: Ken Loach

Σενάριο: Paul Laverty

Παραγωγή: Rebecca O’Brien

Παίζουν: Barry Ward, Francis Magee, Aileen Henry, Simone Kirby, Stella McGirl, Sorcha Fox, Martin Lucey, Mikel Murfi, Shane O’Brien, Denise Gough, Jim Norton

Διεύθυνση φωτογραφίας: Robbie Ryan

Μοντάζ: Jonathan Morris

Διάρκεια : 109’

Έξοδος: 4 Δεκεμβρίου στους κινηματογράφους από τη Feelgood.

Γιάννης Ιωαννίδης

Διαβάστε τη συνέντευξη του σκηνοθέτη Ken Loach εδώ

• Κριτικές ταινιών