ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ 999

Μάι 20, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΕΣ

Πειθαρχική μεραρχία 999: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Υπήρχαν Γερμανοί αντιφασίστες; Η ταινία του Κώστα Σταματόπουλου όχι μόνο απαντά καταφατικά σε αυτή την ερώτηση, πολύ περισσότερο περιγράφει, με ποιητικό τρόπο, την ζωή τους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πειθαρχική μεραρχία 999: Η ταινία

Η ταινία είναι ένα ντοκιμαντέρ. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι μπορεί να χαρακτηριστεί ως δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ αφού η μυθοπλασία δομείται στο μοντάζ. Το πώς γίνεται αυτό θα το εξηγήσουμε σε αυτό το κριτικό σημείωμα. Ας πάρουμε, όμως τα πράγματα με την σειρά τους.

Όταν ανέλαβε την εξουσία το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Χίτλερ, στην Γερμανία, υπήρχε ήδη ένα ανεπτυγμένο κομμουνιστικό κόμμα σε αυτή τη χώρα. Αυτό είναι προφανές. Από τον Καρλ Μαρξ αναπτύχθηκε η μαρξιστική θεωρία, στην Γερμανία, και, στην ίδια χώρα, λίγες δεκαετίες αργότερα, η Ρόζα Λούξεμπουργκ και οι σύντροφοί της ανέπτυξαν πολύ το κομμουνιστικό κίνημα τόσο που ήταν πλέον επικίνδυνο για τη γερμανική μπουρζουαζία.

Αν διαβάσουμε το βιβλίο «Η μαζική ψυχολογία του φασισμού», του Βίλχελμ Ράιχ, θα καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε το φασιστικό κόμμα του Χίτλερ. Ανάμεσα σε αυτά που λέει, ψυχαναλυτικά, κοινωνιολογικά και πολιτικά εξηγεί πως αυτό το κόμμα απέκτησε την εμπιστοσύνη του γερμανικού λαού. Ένα από τα πιο σημαντικά είναι ότι υιοθέτησε τα αιτήματα του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του λαού. Όταν πήρε την εξουσία το πρώτο που έκανε ήταν να κάνει ακριβώς τα αντίθετα -να εξυπηρετήσει ακρίτως τα συμφέροντα της μεγαλοαστικής τάξης- και, ακολούθως, να κυνηγήσει τους κομμουνιστές.

Πειθαρχική μεραρχία 999: Οι Γερμανοί αντιφασίστες

Επίσης είναι γνωστό ότι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν είχαν φυλακιστεί μόνο Εβραίοι. Μαζί με αυτούς υπήρχαν τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι και Γερμανοί κομμουνιστές. Από την αφήγηση του ντοκιμαντέρ μαθαίνουμε ότι αυτοί οι φυλακισμένοι και άλλοι Γερμανοί κομμουνιστές εστάλησαν τελικά στον πόλεμο όταν είχαν μειωθεί πολύ οι ανθρώπινες εφεδρείες της Γερμανίας. Δεν τους είχαν εμπιστοσύνη για να τους στείλουν στο ανατολικό μέτωπο, δημιούργησαν την Πειθαρχική Μεραρχία 999 και τους έδωσαν ρόλους υποστηριχτικούς στο γερμανικό στράτευμα.

Μια από τις σημαντικές πληροφορίες που αυτό το ντοκιμαντέρ μας δίνει είναι ότι περισσότερα από 1.000 άτομα, στην Ελλάδα, αυτομόλησαν στην εθνική αντίσταση και εντάχθηκαν στο ΕΑΜ, κατά την διάρκεια της κατοχής. Άλλοι δεν τόλμησαν να το κάνουν γιατί οι ναζί εκτέλεσαν όσους είχαν καταφύγει στις γραμμές της ελληνικής εθνικής αντίστασης και τους είχαν συλλάβει. Αυτοί που έμειναν έδιναν όμως πληροφορίες και βοηθούσαν την αντίσταση των Ελλήνων στην κατοχή.

Πειθαρχική μεραρχία 999: Η αφήγηση

Παρακολουθούμε την ιστορική αφήγηση από Έλληνες και Γερμανούς, ιστορικούς και πολίτες που έζησαν αυτά τα γεγονότα είτε από πρώτο χέρι είτε τα έμαθαν από τις αφηγήσεις των συγγενών τους. Η αφήγηση επεκτείνεται στην αντιμετώπισή τους από την κυβέρνηση της Ελλάδας, την δεξιά παράταξη και από τους Άγγλους, όταν η Γερμανία έχασε τον πόλεμο. Ακόμα υπάρχουν πολλά στοιχεία για την ζωή τους στην τότε Δυτική Γερμανία, πολλά χρόνια μετά την πτώση του ναζιστικού κόμματος.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δομή της ταινίας. Ενώ παρακολουθούμε τις αφηγήσεις, βλέπουμε ότι κάποιος φτιάχνει κάτι με τσιμέντο. Προοδευτικά καταλαβαίνουμε ότι είναι ένα μνημείο. Τελικά θα καταλάβουμε ότι είναι μια μνημειακή τύμβος για έναν από τους εκτελεσθέντες Γερμανούς αντιφασίστες. Έχουμε, λοιπόν, δύο παράλληλες αφηγήσεις: αυτή των ιστορικών γεγονότων και την μνημειακή του εκτελεσμένου αντιφασίστα. Η δεύτερη αναπτύσσεται παράλληλα με μικρά αφηγηματικά τμήματα, ολοκληρώνεται και, ακολουθώντας το διανοητικό μοντάζ του Αϊζενστάιν, οπτικοποιεί τον προφορικό λόγο.

Πειθαρχική μεραρχία 999: Η ολοκλήρωση της αφήγησης

Με αυτόν τον τρόπο έχουμε την παραγωγή μια άλλης αφήγησης στον θεατή, εδραιωμένη πρώτα στο ασυνείδητό του και, μετά, παραγόμενη στο συνειδητό του όταν αυτός ανακαλεί ιστορικά στοιχεία που ήδη γνωρίζει. Έτσι η αφήγηση της ταινίας παράγει πολλές αφηγήσεις, τόσες όσοι είναι οι θεατές και οι μεταλλασσόμενες ψυχικές μορφές, στον κάθε θεατή. Το φιλμικό κείμενο πλέον είναι ζωντανό αφού τελειώσει η προβολή της ταινίας και μπορεί να εξελιχθεί για όσο καιρό αυτή ανακαλείται στην μνήμη του θεατή.

Στο τέλος έχουμε μια εξαιρετική μεταφορά. Αυτός ο μνημειακός τύμβος μπορεί να παρομοιαστεί με ένα θυσιαστήριο. Σε αυτό έχουν θυσιαστεί Γερμανοί αντιφασίστες. Οι σταγόνες του αίματός τους παρομοιάζονται με τα ονόματά τους που «πέφτουν» στην οθόνη μέχρι αυτή να γεμίσει και να είναι πλημυρισμένη από ονόματα, δηλαδή από το αίμα των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας, θα μπορούσαμε να την φανταστούμε μία κόκκινη, από το αίμα, οθόνη όπου μένει να γράψουμε εμείς «Ποτέ πια φασισμός».

Πειθαρχική μεραρχία 999: Η ολοκληρωμένη εικόνα

Η ταινία αφήνει τον θεατή να συμπληρώσει αυτό το παζλ και να καταθέσει την άποψή του. Με αυτό τον τρόπο, με το αϊζενσταϊνικό μοντάζ, δομείται η μυθοπλασία σε αυτό το ντοκιμαντέρ. Δημιουργεί προεκτάσεις της αφήγησής του, αυτός είναι ο λόγος που θα το χαρακτηρίζαμε δημιουργικό ή μυθοπλαστικό ντοκιμαντέρ. Γνωρίζοντας τις ταινίες του σκηνοθέτη, αυτή η ταινία είναι μια αναμενόμενη και εξαιρετική καλλιτεχνική στιγμή, μετά από πολύ καλές ταινίες μικρού μήκους που έχει ολοκληρώσει.

ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΗ ΜΕΡΑΡΧΙΑ 999

Σκηνοθεσία: Κώστας Σταματόπουλος

Σενάριο: Φώτης Μιχαλόπουλος, Κώστας Σταματόπουλος

Φωτογραφία: Σέργιος Κολισίκας, Χρήστος Δούρος

Μοντάζ: Γιώργος Διδυμιώτης, Αντιγόνη Νουφαρίτση

Μουσική: Κλείτος Κυριακίδης

Ήχος: Αλέξανδρος Βαφειάδης, Κλείτος Κυριακίδης

Ιστορικός σύμβουλος: Δρ. Θεόφιλος Διαμάντης

Βοηθός σκηνοθέτης: Αντιγόνη Μπαρδούνια

Ειδικά εφέ-κατασκευές: Γιάννης Μαρούδας

Συμμετέχουν: Prof. Dr. Johannes Tuchel, Galonska Heidi, Dr. Gärtner Wolfgang, Rondholz Eberhard, Γιώργος Τσιόκος, Γιώργος Γιούσιος, Δημήτρης Μάντζαρης, Χαράλαμπος Αλεξάνδρου, Κώστας Λυμπερόπουλος, Χαράλαμπος Λοχοβίτης,Βλάσσης Παπαγιαννακόπουλος, Νίκος Κόκκινος, Andre, Αντώνης Χρηστάκος, Λεωνίδας Χανδρινός, Βαΐτσα Πουρζιτίδου, Γιώργος Σαβόγλου, Schulz Erwin, August Pirker, Gerhard Reinhardt

Παραγωγοί: Παναγιώτης Κακαβιάς, Κατερίνα Μπεληγιάννη

Χώρα παραγωγής: Ελλάδα

Έτος παραγωγής: 2025

Γλώσσα: ελληνικά, γερμανικά

Χρώμα: έγχρωμη και ασπρόμαυρη

Είδος: δημιουργικό ντοκιμαντέρ

Διάρκεια: 91΄

Έξοδος στις αίθουσες: 15/5/2025

Διανομή: Παναγιώτης Κακαβιάς

Για περισσότερες πληροφορίες για τον σκηνοθέτη δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές που έχουμε δημοσιεύσει

Θεϊκό τυρί