ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Απρ 23, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

UNIVERSAL LANGUAGE

Οικουμενική γλώσσα: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είδαμε την ταινία «Οικουμενική γλώσσα» στο κινηματοθέατρο Αθήναιον, στην Θεσσαλονίκη. Μία κομεντί που σε αναγκάζει να προσέχεις κάθε λεπτό για το τι διαδραματίζεται στο φιλμικό κείμενο. Το ένα φέρνει το άλλο και, όλα μαζί, είναι παράλογα λογικά. Πως γίνεται αυτό; Θα προσπαθήσω σε αυτό το κείμενο να το εξηγήσω.

Οικουμενική γλώσσα: Η ταινία

Σε μια μυστηριώδη, αλλόκοτη περιοχή, κάπου ανάμεσα στην Τεχεράνη και το Γουίνιπεγκ, οι ζωές διαφόρων χαρακτήρων μπλέκονται με παράξενους και απρόβλεπτους τρόπους. Οι μαθήτριες Νεγκίν και Ναζγκόλ ανακαλύπτουν χρήματα θαμμένα κάτω από τον πάγο και αποφασίζουν να τα κάνουν δικά τους. Την ίδια στιγμή, ο Μασούντ οδηγεί μια ομάδα τουριστών που μοιάζουν ολοένα και πιο μπερδεμένοι καθώς περιηγούνται στα αξιοθέατα του Γουίνιπεγκ. Παράλληλα, ο Μάθιου αποφασίζει να παραιτηθεί από τη μονότονη δουλειά του σε μια κυβερνητική υπηρεσία του Κεμπέκ και ξεκινά ένα αινιγματικό ταξίδι για να βρει τη μητέρα του.

Χώρος, χρόνος και ταυτότητες περιπλέκονται, αλληλεπιδρούν και ενώνονται, δημιουργώντας μια σουρεαλιστική κομεντί γεμάτη παρεξηγήσεις και αλλεπάλληλες ανατροπές. Ακόμα, ένας δάσκαλος ξεσπά, από το πουθενά, στους μαθητές του. Δύο κορίτσια αποφασισμένα να βοηθήσουν πάση θυσία έναν φίλο τους να αποκτήσει ξανά τα γυαλιά που του τα έκλεψε μία γαλοπούλα. Ένας άνδρας που έχει χάσει την ταυτότητά του. Ένας ξεναγός που στην πραγματικότητα δεν έχει και πολλά να πει. Αυτά είναι τα πρόσωπα και ο λόγος τους είναι αυτός που πρωταγωνιστεί.

Οικουμενική γλώσσα: Τα ερωτήματα

Τι είναι η γλώσσα; Είναι αυτό το μέσο που επικοινωνούμε τα νοήματα που θα εκφράσουμε; Και τι είναι νόημα; Έχει το νόημα μόνο νόημα; Ερωτήματα που άλλα έχουν νόημα και άλλα όχι. Ειδικά το τελευταίο. Πως θα σας φαινόταν όμως αν λέγαμε ότι η γλώσσα είναι και ένα αισθητικό φαινόμενο; Αν κάποιος προβληματιστεί ως προς αυτή την κατεύθυνση τότε κάτι αρχίζει να ξετυλίγεται, όπως ένα κουβάρι που οδηγεί έναν σύγχρονο Θησέα στο πυρήνα του θέματος που μας απασχολεί.

Με άλλα λόγια, ο λόγος εκφράζεται από τους ανθρώπους για να επικοινωνήσουν ένα νόημα σε κάποιον ή κάποιους άλλους. Όμως, τις περισσότερες φορές, δεν θέλουμε, ουσιαστικά, να επικοινωνήσουμε κάτι αλλά να πούμε φωναχτά τις σκέψεις μας. Να μονολογήσουμε έτσι ώστε να μην φαίνεται ότι μονολογούμε. Σε αυτή την σύγχρονη Βαβέλ όλοι φαίνονται ότι δέχονται τον λόγο του άλλου, τον σέβονται, αλλά δεν μπαίνουν στον «κόπο» να τον καταλάβουν.

Στο Γουίνιπεγκ δεν είναι δυνατόν να υπάρχει μια τόσο μεγάλη κοινότητα Περσών, έτσι ώστε τα ιρανικά να μιλιούνται από πολλούς, οι πινακίδες να είναι στα ιρανικά και να γίνονται ξεναγήσεις σε αυτή την γλώσσα. Αυτό που μας δείχνει η ταινία είναι παράξενο και, τελικά, παράλογο. Η λογική είναι μια πράξη και μία διαδικασία που έχει νόημα όταν εκφράζεται, με τον τρόπο που αυτό γίνεται, από τον άνθρωπο που προτείνει μια ανάγνωση.

Οικουμενική γλώσσα: Το νόημα

Ο αποδέκτης αυτού του μηνύματος είναι δύσκολο να δεχτεί κάτι το ξένο ως προς το πολιτισμικό του πεδίο. Η ευγένεια που απαιτεί η δυτική κοινωνία -και καλά κάνει- τον αναγκάζει να δώσει τον χρόνο που πρέπει για να καταλάβει τι έχει ειπωθεί. Αν αυτό γίνει κατανοητό, τότε θα καταλάβουμε ποιος είναι αυτός που μιλάει και ποια είναι η θέση του στην κοινωνία. Αυτά είναι τα ζητούμενα για να είναι δυνατόν να έχουμε την απαραίτητη συνοχή στην κοινωνία που ζούμε. Με αυτή την έννοια, το λογικό και το παράλογο αλλάζουν θέσεις και μπορούμε να δεχτούμε πλέον το παράλογο σαν ένα παράξενα λογικό λόγο.

Ο σκηνοθέτης βάζει ψηφίδες λόγου που έχουν ένα νόημα μέσα σε ένα μικρό και ερμητικά κλειστό αφηγηματικό χώρο. Ο χώρος αυτός είναι η προβολή του εαυτού μας, άρα είναι κομμάτια του εγώ μας που τίθενται ως λόγος και, κυρίως, ως ψηφίδες μιας εικόνας που είναι η κοινωνία στην οποία ζούμε. Αν είναι παράξενο να ακούγονται σχεδόν μόνο φαρσί στο Γουίνιπεγκ, άλλο τόσο παράξενο είναι να ακούγεται ο αγγλικός λόγος, σε αυτό το κρατίδιο του Καναδά, όταν αυτός δεν γίνεται κατανοητός. Αυτό συμβαίνει γιατί ο άλλος άνθρωπος είναι κάτι το παράξενο για εμάς αφού σε αυτόν κάνουμε την προβολή του Άλλου, κατά Λακάν, που όντως μας φαίνεται παράξενος αφού είναι το παραποιημένο Εγώ μας, κάτι που δύσκολα το αναγνωρίζουμε σαν δικό μας.

Οικουμενική γλώσσα: Το τελικό κείμενο

Αυτό είναι το «νόημα» αυτής της ταινίας. Η ομιλία έχει κάποιο νόημα αλλά αυτό χάνεται μέσα στην απροσδιοριστία του λόγου του παραποιημένου εγώ μας. Δεν είναι η πρώτη ταινία που επιχειρείται αυτή η αφήγηση. Ο κινηματογράφος είναι γεμάτος από τέτοιες αφηγήσεις, μόνο που, οι περισσότερες από αυτές, δέχονται τον δομημένο λόγο που κυριαρχεί στην κοινωνία και εκεί δείχνουν το παράλογο. Όμως στην ταινία του Τζιμ Τζάρμους, «Ghost dog: ο τρόπος των σαμουράι» (1999) είχαμε μια ανάλογη αφήγηση με σχεδόν παρόμοιο τρόπο.

Στο τέλος ταινίας θα πρέπει να αναρωτηθούμε για την επικοινωνία μας με τους άλλους ανθρώπους, για τον τρόπο που επικοινωνούμε, γιατί θέλουμε να επικοινωνήσουμε, αν αυτό είναι μια ζωτική ανάγκη για εμάς. Ο θεατής, αφού η ταινία τελειώσει, μένει παγωμένος. Εντάξει, τι θέλει να μας πει, σκέφτεται. Μετά ανασυνθέτει το κείμενό της και αρχίζει να κάνει τις συνδέσεις για να φτάσει στην δική του τελική ανάγνωση, όπως έκανα εγώ, σε αυτό το κριτικό σημείωμα. Μόνο έτσι η ταινία λειτουργεί ως αφήγημα.

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

(UNIVERSAL LANGUAGE)

Σκηνοθεσία: Matthew Rankin

Σενάριο: Matthew Rankin, Ila Firouzabadi, Pirouz Nemati

Φωτογραφία: Isabelle Stachtchenko

Μοντάζ: Xi Feng

Μουσική: Amir Amiri, Christophe Lamarche-Ledoux

Ήχος: Armin Firouzabadi, Bernard Gariépy Strobl, Sacha Ratcliffe, Pablo Villegas

Καλλιτεχνική διεύθυνση: Chad Giesbrecht, Roger Martin

Κοστούμια: Negar Nemati

Παραγωγοί: Sylvain Corbeil

Ηθοποιοί: Matthew Rankin (Μάθιου), Pirouz Nemati (Μασούντ), Amir Amiri (μουσικός), Faraz Anoushah Pour (τουρίστας), Bernard Arene (φαρμακοποιός), Baharan BaniAhmadi (κυρία Ζάρντοζ), Rojina Esmaeili (Νεγκίν)

Χώρα παραγωγής: Καναδάς

Έτος παραγωγής: 2024

Χρώμα: έγχρωμη

Γλώσσα: περσικά (φαρσί), γαλλικά

Είδος: κομεντί, σάτιρα

Διάρκεια: 89΄

Εταιρεία διανομής: Weird Wave

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 20/3/2025

Για περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές που έχουμε δημοσιεύσει

Το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο

Πανίδα