21ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ

Μαρ 15, 2019 Κινηματογράφος 0

ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

του Γιάννη Φραγκούλη

Όσες ταινίες έχουμε δει από το Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του Φεστιβάλ θα αναφέρουμε εδώ. Εξαιρούνται βέβαια οι ελληνικές ταινίες οι οποίες θα αναφερθούν στο σημείωμα που θα είναι η κριτική αποτίμηση των ελληνικών ταινιών του Φεστιβάλ. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι οι ταινίες που διαγωνίστηκαν είχαν υψηλό επίπεδο, ανήκαν σε διαφορετικά είδη του ντοκιμαντέρ.

ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ

Θα ξεκινήσουμε με την ταινία των Rachel Leah Jones και Phillipe Bellaiche, «Συνήγορος» («Advocate»), 110΄, ισραηλινή παραγωγή του 2019. Μία δικηγόρος, η Λέα Τσεμέλ, για πενήντα χρόνια είναι ο συνήγορος υπεράσπισης των Παλαιστινίων που κατηγορούνται από τις ισραηλινές αρχές. Έχει αφιερώσει τη ζωή της στην υπεράσπιση του αγώνα των Παλαιστινίων. Βλέπουμε τη δουλειά της, κινηματογραφημένη με τον πλέον απλό τρόπο, ο οποίος κρύβει την ένταση της ζωής της, την αφοσίωσή της στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην ταινία δε βλέπουμε τις πολιτικές διαμάχες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, ούτε αυτές μεταξύ των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών, αυτά υπονοούνται. Η δουλειά της Τσεμέλ είναι η κορυφή του παγόβουνου. Η επαφή της με τους κατηγορούμενους Παλαιστίνιους είναι αυτή η ανθρώπινη σχέση που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για να αισθανθεί σαν τέτοιος.

Η ταινία του Aiste Zegulyte, «Animus Animalis (μία ιστορία για ανθρώπους, ζώα και πράγματα)» («Animus Animalis (a story about people, animals and things)»), 69΄, Λιθουανία (2018), μας πάει σε ένα διαφορετικό πεδίο. Ο άνθρωπος, τα ζώα και τα πράγματα είναι στοιχεία του ίδιου συστήματος, του οικοσυστήματος, ιδωμένο με μία πιο γενική και πλήρη έννοια. Ο σκηνοθέτης προτιμά να πλεύσει προς το φαντασιακό, ο φορμαλισμός το βοηθά να μας βάλει στην έννοια ότι το ζώο είναι ένα στοιχείο που συμβολοποιείται και, κατά συνέπεια, υπάρχει η αλληλόδραση μεταξύ του ανθρώπου και του ζώου και, τελικά, με τα πράγματα. Όλα αυτά είναι τα σημεία όπου εγγράφεται η ανθρώπινη συμπεριφορά και μπαίνουν, πλέον ως σημαινόμενα, στην  ανθρώπινη αφήγηση. Πλέον ο θεατής μπορεί να προβληματιστεί σε ιδεολογικό πεδίο για τις πράξεις του και, ενδεχομένως, να αλλάξει τον τρόπο ζωής του.

ΔΙΧΑΣΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ

«Σ’επαφή» («In touch»), 63΄, 2018, η ταινία του Powel Ziemilski, συμπαραγωγή Πολωνίας και Ισλανδίας, μας μιλά για τη μαζική μετανάστευση από την Πολωνία στην Ισλανδία. Οι οικογένειες έχουν μοιραστεί στα δύο στις προαναφερόμενες χώρες. Με τη σύγχρονη τεχνολογία το «φάντασμα» των ανθρώπων φέρνει πάλι την ενότητα στις οικογένειες, η προβολή του ανθρώπου, μέσω του διαδικτύου, ελαχιστοποιεί τις αποστάσεις, η χαρά επανέρχεται, είναι όμως πρόσκαιρη. Με χαρούμενο τρόπο μας μιλά πικρά για το μέλλον της Ευρώπης και για το σύγχρονο χάρτη αυτής της ηπείρου, έτσι όπως διαμορφώνεται υπό το πρίσμα της παγκόσμιας κρίσης.

Η παραγωγή από την Ιταλία και τη Γερμανία των Francesca Manocchi και Alessio Romenzi, «Οι χαμένες ψυχές της Μοσούλης» («ISIS, tomorrow, the lost souls of Mosul»), 80΄, 2018, μας πηγαίνει στον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Εστιάζει στη ζωή των παιδιών που είναι ορφανά γιατί οι πατεράδες τους σκοτώθηκαν πολεμώντας με τον ISIS. Αυτά τα παιδιά εκπαιδεύτηκαν να γίνουν βομβιστές αυτοκτονίας. Το θέμα είναι, τώρα που έχει επέλθει η ειρήνη σε αυτή την περιοχή, αν θα επικρατήσει η ψυχραιμία και όχι η εκδίκηση. Με απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο η ταινία περιγράφει τα γεγονότα και αναρωτιέται. Δεν τα καταφέρνει όμως να φτάσει στο βάθος της ψυχής αυτών των ανθρώπων που δοκιμάστηκαν από τη φρίκη της Ιστορίας.

ΝΟΡΜΑΛ Ή ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ;

Συμπαραγωγή Χιλής και Κολομβίας, η ταινία της Joanna Reposi Garibaldi, «Λεμεμπέλ» («Lemebel»), 96΄, 2019, αναφέρεται στο έργο και τη ζωή του Πέδρο Λεμεμπέλ, ενός καλλιτέχνη που έγινε σύμβολο αντίστασης, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πινοσέτ, πρωταγωνίστησε στη queer σκηνή της Χιλής, τελικά καταξιώθηκε. Με πλάνα αρχείου και σύγχρονα αποδίδει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα αυτού του καλλιτέχνη, μιλά, με έμμεσο τρόπο, για την πολιτική σε αυτή τη χώρα. Η ταινία όμως δεν πηγαίνει τόσο βαθιά που να βρει το βάθος της χιλιανής ψυχής, όπως αντικατοπτρίζεται στην τέχνη του Λεμεμπέλ.

Στην ταινία ο «Ταξιδιώτης του μεσονυχτίου» («Midnight traveler»), 86΄, 2019, του Hassan Fazili, συμπαραγωγή ΗΠΑ, Κατάρ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, έχουμε ένα βίντεο ημερολόγιο ενός Αφγανού σκηνοθέτη του κινηματογράφου και του θεάτρου, κυνηγημένος από το καθεστώς των Ταλιμπάν, αναγκάζεται να φύγει από τη χώρα του, επιστρέφει και φεύγει ξανά σαν πρόσφυγας, για να φτάσει, μέσω της Ελλάδας, στην Ευρώπη. Η ημερολογιακή αφήγηση κρύβει από κάτω της μία απίστευτη δυναμική, αυτό που θα δούμε και σε άλλους πρόσφυγες, μνήμες και συναισθήματα που δεν τα αναγνωρίζουμε εύκολα. Εκεί αναγνωρίζουμε τη δυναμική της ταινίας, η οποία υπονοείται, είναι σε δεύτερο σημείο σημειοδότησης και σημασιοδότησης.

Η Adele Tulli, στην ταινία «Νορμάλ» («Normal»), 70΄, 2019, συμπαραγωγή της Ιταλίας και της Σουηδίας, διερευνά τις συμπεριφορές των ανθρώπων, μέσα από γυναικείες φιγούρες. Ο άνθρωπος έχει γίνει ένα πιόνι σε ένα κοινωνικό σύστημα, ένα εμπόρευμα στον καταναλωτισμό του ιμπεριαλισμού. Έτσι βλέπουμε τον τρόπο ζωής που όλο και περισσότερο κανονίζεται, ο άνθρωπος πιέζεται, καταπιέζεται και μπαίνει σε ψυχικές καταστάσεις νευρωσικές ή υστερικές. Με τρόπο φορμαλιστικό η ταινία κάνει κριτική στον τρόπο που το καπιταλιστικό σύστημα πιέζει τον άνθρωπο, διαμορφώνοντας τον ψυχισμό του, καταστρέφοντας τον πολλές φορές.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

• Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης