ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΠΟΥ ΠΛΗΓΩΝΑΜΕ

Αυγ 12, 2017 Κινηματογράφος 0

ΚΑΙ Ο ΑΘΕΜΙΤΟΣ ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

του Γιάννη Φραγκούλη

Στις 10/8/2017 στις κινηματογραφικές αίθουσες σε επανέκδοση. Μετά την ανάγνωση αυτής της κριτικής μπορείτε να διαβάσετε τις κριτικές των άλλων κριτικών κινηματογράφου.

Μετά από λίγα χρόνια εργασίας στο θέατρο ο Δήμος Αβδελιώδης αποφασίζει να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο. Κάνει την ταινία μικρού μήκους «Αθέμιτος συναγωνισμός» (1983) και μετά την πρώτη του μεγάλου μήκους «Το δέντρο που πληγώναμε» (1986). Αυτές οι δύο ταινίες προβάλλονται ξανά στις αίθουσες, σε επανέκδοση. Η ταινία μικρού μήκους αναφέρεται στη φάρσα που έκανε ένας μικροαπατεώνας, κλέβει και μετά πουλά τα καρπούζια, βρίσκοντας τρόπους, αλλά στο τέλος φτάνει να δώσει και λεφτά επιπλέον. Όπως την είχε χαρακτηρίσει ο ίδιος, είναι μία σπουδή στον Τσάρλι Τσάπλιν. «Το δέντρο που πληγώναμε» αναφέρεται στις καλοκαιρινές διακοπές στη Χίο, τον εφηβικό έρωτα δύο παιδιών, την τοπική κοινωνία και την απόλαυση που μπορεί κάποιος να έχει ή να του απαγορεύουν να έχει όταν προσπαθεί να συνδυάσει τις διακοπές, τον ήλιο, τη θάλασσα και το ερωτικό σκίρτημα. Δύο αριστουργηματικές ταινίες που αξίζει να τις δει και να τις απολαύσει όποιος είτε δεν τις έχει δει είτε θέλει να γοητευτεί ξανά από το έργο του Αβδελιώδη.

Στη Χίο, το 1952, γεννήθηκε ο Δήμος Αβδελιώδης. Εκεί έκανε τις πρώτες του θεατρικές δουλειές και αποφάσισε να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο, κινηματογραφώντας με ιδιαίτερο τρόπο το νησί του, από το οποίο, κινηματογραφικά, ξεκόλλησε μόνο για τη δεύτερή του ταινία μεγάλου μήκους, «Η Νίκη της Σαμοθράκης». Η αφήγηση του Αβδελιώδη ακουμπά το όνειρο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρίσκεται ανάμεσα στο φουτουρισμό και το σουρεαλισμό. Η ποιητικότητα μας δείχνει μία άλλη όψη της ζωής, τη χιουμοριστική και τη σατιρική, μας αναγκάζει να δούμε την ίδια τη ζωή μας με διαφορετικό μάτι, να σκεφτούμε ξανά τα θέματα που μας ενδιαφέρουν.

Στην ταινία μικρού μήκους «Αθέμιτος συναγωνισμός» έχουμε ένα μικροαπατεώνα που σκαρφίζεται τρόπο για να κλέψει καρπούζια από ένα φορτηγό. Μετά προσπαθεί να τα πουλήσει και βρίσκει ευφάνταστους τρόπους για να προσελκύσει τους πελάτες του ώσπου φτάνει ο ανταγωνισμός από έναν άλλον, τότε χαμηλώνει την τιμή και φτάνει στο σημείο να επιδοτεί τους πελάτες για να αγοράσουν τα καρπούζια του. Πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο αδελφός και ο γιος του σκηνοθέτη. Οι επιρροές από τις ταινίες του Τσάρλι Τσάπλιν είναι εμφανείς. Ο Αβδελιώδης όμως σατιρίζει την κοινωνία της δεκαετίας του 1980, τις αντιλήψεις που υπήρχαν, τη στρεβλή έννοια της ελευθερίας, χωρίς να χλευάζει τους ανθρώπους, ακολουθώντας τη δομική αρχιτεκτονική της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας και τις διδαχές του Αριστοτέλη.

Στο «Δέντρο που πληγώναμε», άμεση αναφορά στα μαστιχόδενδρα, έχουμε μία παραβολή. Δεν είναι το δέντρο που πληγώναμε αλλά αυτοί που πληγώνονται είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι και, κατ’επέκταση, η ίδια η πατρίδα μας, με αναφερόμενο εδώ τη Χίο. Οι τάσεις και οι αντιτάσεις που υπήρχαν στην τοπική κοινωνία δημιουργούσαν αντιπαλότητες, με αποτέλεσμα να πληγώνει ο ένας τον άλλο. Στο κέντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται δύο παιδιά. Ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Το κορίτσι έχει έλθει για διακοπές, το αγόρι μένει σε αυτό το χωριό. Με την πρώτη ματιά ερωτεύεται ο ένας τον άλλον. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα.

Το κορίτσι είναι η κόρη ενός δικαστικού, αυτός επιβάλλει την εξουσία του και κρατά αποστάσεις από τους χωριάτες. Κατά συνέπεια, το κορίτσι θα πρέπει και αυτό να κρατά αποστάσεις και μάλιστα από το αγόρι που συμπαθεί. Από την άλλη μεριά, το αγόρι δεν είναι ελεύθερο να κάνει αυτό που θέλει από τους δικούς του, οι οποίοι καταλαβαίνουν την ταξική τους διαφορά και οι αποστάσεις είναι δεδομένες. Ακόμα και το μπάνιο στη θάλασσα είναι μία καταπιεσμένη ευχάριστη ενασχόληση. Η δεύτερη καταπίεση είναι από την εκκλησία. Ο παπάς επιβάλλει μία «καλή συμπεριφορά», υποδαυλίζει όμως τις διαφορές μεταξύ των αγοριών και άθελά του αφήνει να γίνεται ο καυγάς. Το αγόρι βρίσκει για παιχνίδι να παίζει με τα εκκλησιαστικά σύνεργα, με αποτέλεσμα να φάει ξύλο. Η ευχαρίστησή του είναι στα κλεμμένα φιλιά που αποτυπώνονται στο πανί.

Σε αντίστιξη, έχουμε τον τρελό του χωριού. Αυτό το ρόλο τον ενσαρκώνει ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Όμως αυτός ο τρελός κάνει πράγματα που, αν τα δεις «αντικειμενικά» είναι σωστά. Βάζει τα ψάρια από την κονσέρβα μέσα στο νερό, τα επιστρέφει στο περιβάλλον τους, αδυνατεί να καταλάβει την επιθετικότητα και την επιβολή της κοινωνίας, μιλά τη γλώσσα της «λογικής», μιας λογικής που είναι ξένη σε αυτή την κοινωνία που ζει, όπου επικρατεί το παράλογο, η συγκαλυμμένη βία, ο αποκλεισμός ανθρώπων και ιδεών, η επιβολή της πατρικής εξουσίας -θρησκεία, δικαστική εξουσία-, όλα αυτά που θα δημιουργήσουν νευρώσεις και υστερίες στους ανθρώπους. Ο «τρελός» έχει απαλλαχθεί από όλες αυτές τις ασθένειες.

Καταπληκτικές στιγμές το κρυφό παιχνίδι των παιδιών, το παιχνίδι του αγοριού με τα εκκλησιαστικά αντικείμενα και ο αποχαιρετισμός των δύο παιδιών, στο τέλος των διακοπών. Σκηνές που θα βρούμε αυτούσιες στην ταινία «Σινεμά ο Παράδεισος» (1988), του Giuseppe Tornatore, η οποία παρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Καννών μερικά χρόνια αφού η ταινία του Αβδελιώδη προβλήθηκε στο ίδιο φεστιβάλ. Αυτό σημαίνει ότι η ταινία λειτούργησε ως καταγραφή και ως φιλμικό κείμενο.

Θα πρέπει να πούμε ότι αυτό το αριστούργημα του ποιητικού ρεαλισμού, «Το δέντρο που πληγώναμε» δεν αντιμετωπίστηκε με καλό τρόπο από μερίδα κριτικών του κινηματογράφου, όμως η ταινία βραβεύτηκε σε διάφορα φεστιβάλ, πήρε και το βραβείο της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, έκανε πολλά χρόνια το γύρο της Ελλάδας, με προβολές σε σχολεία, λειτούργησε ως αναφορά σε διαφορετικές γενιές στην Ελλάδα.

Ο γράφων όταν οργάνωσε μία προβολή στη Σύρο, αυτής της ταινίας, με την παρουσία του σκηνοθέτη, αυτή ήταν η αφορμή για τη φιλία μας και τη συστηματική μελέτη του έργου, κινηματογραφικού και θεατρικού, του Δήμου Αβδελιώδη, η συζήτηση που έγινε με το κοινό ήταν τόσο όμορφη και ουσιαστική όσο και η ταινία. Το κοινό ανταποκρίθηκε, η συζήτηση επεκτάθηκε στο κοινωνικό πεδίο, όπως γίνεται με κάθε σπουδαίο έργο που έχει μέσα στη δομή του τις κοινωνικές αναφορές, στοιχεία που ακουμπούν σημεία του ψυχικού κόσμου του ανθρώπου. Με αυτό τον τρόπο η ταινία λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά, όπως κάθε έργο τέχνης.

ΑΛΛΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κριτική Γιάννης Καντέας-Παπαδόπουλος (Αθηνόραμα)

Ο Αβδελιώδης δεν κατορθώνει να αναπαραστήσει υποδειγματικά μόνο τη μαγεία μιας χαμένης αθωότητας αλλά και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής επαρχίας της εποχής, που μαστιζόταν από τη φτώχεια και τον αναλφαβητισμό, με αισθητή πάντα την παρουσία του χωροφύλακα και των θρησκευτικών τελετουργικών. Όλα αυτά, βέβαια, μέχρι να σβήσει το θέρος και να ξαναρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για το επόμενο… Η ταινία βραβεύτηκε από την ΠΕΚΚ, το Φεστιβάλ Βερολίνου, ενώ συμμετείχε και στην Εβδομάδα της Κριτικής στο Φεστιβάλ Κανών… Περισσότερα

Κριτική Μανώλης Κρανάκης (flix.gr)

Από τον ιταλικό νεο-ρεαλισμό στον ποιητικό ρεαλισμό των αδελφών Ταβιάνι και από το στακάτο σωματικό σινεμά του Ζακ Τατί και του Τσάρλι Τσάπλιν σε μια κινηματογραφική ελευθερία (άλλοτε και ερασιτεχνισμός) που νιώθεις πως κάνει το «Δέντρο που Πληγώναμε» μια ρευστή εικόνα, ο Αβδελιώδης είναι το ίδιο αυθόρμητος και «περιπετειώδης» με τους μικρούς ήρωές του, ο Φίλιππος Κουτσαφτής φωτίζει σαν να νιώθεις στα χείλη σου το χώμα της Χίου, οι Γιώργος Χελιδονίδης και ο Κώστας Φούντας μοντάρουν άτεχνα, σχεδον σπασμωδικά θέλοντας να συλλάβουν τη στιγμή και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου ανακατεύει τα συνθεσάιζερ του ’80 με έναν ακατανίκητο λυρισμό για να δημιουργήσει ένα στρώμα πάνω στο οποίο νιώθεις τη συγκίνηση να αναβλύζει με την ίδια δύναμη της μαστίχας από τα δέντρα… Περισσότερα

Κριτική Γιώργος Ρούσσος (tvxs.gr)

Το «Δέντρο που Πληγώναμε» του Δήμου Αβδελιώτη, είναι ένας γλυκός φόρος τιμής στη μυροβόλο Χίος – τόπος καταγωγής του σκηνοθέτη (αλλά και του υπογράφοντος) – ένα συγκινητικό ταξίδι, παρέα με το μοναδικό μεθυστικό άρωμα της μαστίχας. Ο μικρός Γιάννης Αβδελιώδης είναι άψογος στον σκανταλιάρικο ρόλο του. Υπέροχη η μουσική σύνθεση του Δημήτρη Παπαδημητρίου… Περισσότερα

Κριτική iefimerida.gr

Με σθεναρή αφήγηση που αναδύει μνήμες, το «Δέντρο που πληγώναμε» ξεδιπλώνει το έπος της ενηλικίωσης δύο παιδιών που ζουν με όλη τους την ψυχή μια ολοζώντανη συνύπαρξη με τη φύση… Περισσότερα

Κριτική Βικτώρια Μιχαήλ (freecinema.gr)

Ευτυχώς, σ’ αυτό το αυτοβιογραφικής φύτρας χειροτεχνημένο View-Master αναμνήσεων κι ονειροφαντασιών, που προβάλλει το ανεπίγνωστο στην τρυφερότερη ηλικία (την Εδέμ μας), απλώς προς βίωση από έναν little man σκληρό θαύμα του κύκλου της ζωής, το mastic spa με το καλέμι στους φλοιούς ώσπου να εξαχθεί το… δάκρυ (του θεατή, και της κατασταλαγμένης σε νοσταλγία & γνώση εμπειρίας των ηρώων) ποτίζει σύγκορμη την αφήγηση δίκην leitmotiv και παραβολής. Κι αυτό που στυλώνει το κορμί και το μυαλό των Χιωτών της, θρέφει και σύγκορμη την ταινία… Περισσότερα

Κριτική Τάσος Ντερτιλής (cinepivates.gr)

Ένα δέντρο που πληγώνουμε είναι η ζωή, μέχρι να δώσει τον καρπό που ευωδιάζει μαστίχα και ευτυχία. Μέχρι να ολοκληρωθεί η κατά φύσιν ενηλικίωση με τις χαρές και τις αγωνίες της. Υπέροχα εκφραστικός ο μικρός γιος του σκηνοθέτη στον βασικό ρόλο, έδινε υποσχέσεις για μια ερμηνευτική καριέρα που όμως δεν συνεχίστηκε, πέρα από την παιδική ηλικία. Εξάλλου κρίνοντας από αυτή την πλούσια σε λαογραφικά στοιχεία και παραδοσιακές αφηγήσεις ταινία, δεν μοιάζει καθόλου τυχαία η μετέπειτα ενασχόληση του Αβδελιώδη με τον Βιζυηνό και τον Παπαδιαμάντη. Τρεις μόνο ταινίες σε 30 χρόνια είναι πολύ λίγες πάντως για ένα τέτοιο ταλέντο που έχει αφοσιωθεί από χρόνια στη Θεατρική σκηνή, αν και τελευταία ακούγονται φήμες ότι θα επιστρέψει στον κινηματογράφο… Περισσότερα

Κριτική Κωνσταντίνα Γαβαλά (cinefreaks.gr)

Μια σθεναρή αφήγηση που αναδύει μυρωμένες από την ευωδιά της μαστίχας μνήμες καθώς ξεδιπλώνεται το μικροσκοπικό έπος της ενηλικίωσης δύο παιδιών που ζουν με όλη τους την ψυχή, μια ολοζώντανη συνύπαρξη με τη φύση!.. Περισσότερα

ΑΘΕΜΙΤΟΣ ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Σκηνοθεσία: Δήμος Αβδελιώδης

Σενάριο: Δήμος Αβδελιώδης

Φωτογραφία: Αλέξανδρος Διαμαντής

Μοντάζ: Κώστας Φούντας

Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου

Παραγωγοί: Δήμος Αβδελιώδης

Παίζουν: Δήμος Αβδελιώδης, Γιάννης Αβδελιώδης, Μανώλης Δατσέρης, Δημήτρης Δημουλάς, Διονύσης Δημουλάς, Δούλη Γεωργαλάκη, Διονύσης Κουτούλιας, Γιάννης Μάστορας, Δημήτρης Μουκάνης, Αμαλία Μουτούση

Χώρα παραγωγής: Ελλάδα

Έτος παραγωγής: 1983

Γλώσσα: ελληνικά

Διάρκεια: 22΄

Είδος: κωμωδία

Ημερομηνία εξόδου: 10/8/2017

Εταιρεία διανομής: Bibliotheque.

Περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά: διαβάστε εδώ.