ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Νοέ 28, 2013 Κινηματογράφος 0

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ

Η μνήμη των ολοκαυτωμάτων τείνει να σβήσει από τη εθνική μνήμη των Ελλήνων, κυρίως λόγω του ελλείμματος ενημέρωσης και παιδείας. Αυτό το κενό θέλει να καλύψει η ταινία της Χρύσας Τζελέπη και του Άκη Κερσανίδη, «Το χρονικό μιας καταστροφής». Αυτή η ταινία αναφέρεται στο ολοκαύτωμα του Χορτιάτη και προσπαθεί να αναδομήσει τα ιστορικά γεγονότα με τέτοιο τρόπο που ο θεατής να καταφέρει να βιάσει προοδευτικά αυτό το γεγονός.

Η ταινία ξεκινά με μια απλή παράθεση των ιστορικών γεγονότων. Αυτή όμως η ροή διακόπτεται για να πάμε σε ένα άλλο σημείο της αφήγησης, αφήνοντας ένα κενό. Η ομιλία των ανθρώπων έχει μια διαφορά φάσης από την κίνηση του στόματος, με αυτό τον τρόπο η ομιλία έρχεται μετά από μια συναισθηματική «κίνηση», τελικά το ιδεολογικό φορτίο είναι μεγαλύτερο από αυτό που θα είχε δημιουργηθεί αν υπήρχε αυτός ο απόλυτος ηχητικός συγχρονισμός που θα μας βούταγε στον απόλυτο ρεαλισμό. Η αποδόμηση του ρεαλισμού μας οδηγεί στο φαντασιακό όπου εγγράφεται το αποτύπωμα της ιστορίας, η προβολή των γεγονότων.

Η ροή των γεγονότων συνεχίζεται με αυτή τη σειρά, όπου το φαντασιακό δέχεται το ρεαλιστικό και δημιουργεί ένα άλλο ιδεολογικό τοπίο, αυτή τη φορά στο θεατή, το οποίο μπορεί να μας βοηθήσει να απαντήσουμε στα ερωτήματα που δε βάζει η ταινία, αλλά τα αφήνει να εννοηθούν. Οι τεκμηριωμένες απόψεις των δύο επιστημόνων και του Μανόλη Γλέζου έρχονται σε αντίθεση με την αδόμητη αφήγηση που δομείται προοδευτικά, για να πάρει την πλήρη μορφή της προς το τέλος της ταινίας, με αυτό τον τρόπο στον ψυχικό κόσμο του θεατή έχουμε την αντίθεση τεκμηρίωσης-προσωπικής αφήγησης για να φτιαχτεί ένα σύμπαν όπου αυτές οι αφηγήσεις μπαίνουν η μία μέσα στην άλλη και η «αλήθεια» αποκαλύπτεται.

Με άλλα λόγια: Πόσο απάνθρωπος μπορεί να γίνει ένας άνθρωπος; Πόσο κτήνος μπορεί να γίνει κάποιος; Πόσο αδελφοκτόνος μπορεί να γίνει ένας Έλληνας και γιατί; Που πήγε αυτός ο πολιτιστικός φόρτος της γερμανικής παιδείας και πως μεταφράστηκε η αρχαία ελληνική παιδεία σε αυτή την κτηνωδία; Πως οι αδελφοκτόνοι έγιναν ήρωες της εθνικής αναστύλωσης, όταν ξεκίνησε η αντικομουνιστική τρομοκρατία των μεταπολεμικών κυβερνήσεων; Τι σημαίνει σήμερα αυτή η κτηνωδία και γιατί επανέρχεται ο νεοναζισμός, και εγγράφεται, ακόμη περισσότερο, μέσα τη Βουλή; Ιδού κάποια ερωτήματα που μου έρχονται στο μυαλό. Κατά τη διάρκεια της θέασης της ταινίας, αυτά τα ερωτήματα έρχονταν ως παλιρροιακά κύματα και με έπνιγαν.

Αυτή ακριβώς είναι η δύναμη της ταινίας. Η μεταθέαση ξεκινά πριν καλά-καλά τελειώσει η ταινία. Το μήνυμά της δυναμώνει συνέχεια και γίνεται ένα ωστικό κύμα που μας εξοργίζει, μας αναγκάζει να αντιπαρατεθούμε εναντίον της νεοφασιστικής απειλής και να πάρουμε θέση που να αποκλείει αυτά τα ιδεολογικά μιάσματα. Αν εξαιρέσουμε κάποιες μουσικές που δεν «κόλλαγαν», γιατί μας προσγείωναν στο προφανές, όπως και κάποιους ήχους που δεν έκαναν την αντίθεση που θα περιμέναμε, μια έντονη συναισθηματική φόρτιση θα ήθελε ένα χαμηλών τόνων ήχο, για να λειτουργήσει η ιδεολογική αντίστιξη, τότε η ταινία λειτούργησε πάρα πολύ καλά. Πολύ καλύτερα από την πιο άρτια πολιτική ανάλυση ή από την πιο άριστη ιστορική αναφορά, για τα ίδια γεγονότα.

Γιάννης Φραγκούλης