ΘΑΝΑΣΗΣ ΡΕΝΤΖΗΣ

Αυγ 15, 2025 Κινηματογράφος 0

ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΑΝΤΙΟ

Θανάσης Ρεντζής: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Ο Θανάσης Ρεντζής πέρασε το σύνορο και έφτασε στον χώρο της μνήμης. Όσοι μάθαμε από αυτόν κινηματογράφο θα τον θυμόμαστε για πάντα. Μας έδειξε ότι υπάρχει και ένας άλλος κινηματογράφος που προτείνει, που δείχνει το διαφορετικό, που μας μιλά για κάτι που θα δούμε να προβάλλεται πολύ, μετά από πολλά χρόνια. Αλλά ο Θανάσης Ρεντζής δεν ήταν μόνο κινηματογραφιστής. Για να μιλήσεις ουσιαστικά για τον Θανάση θα πρέπει να αναφερθείς στον Άνθρωπο Θανάση Ρεντζή.

Θανάσης Ρεντζής: Βιογραφία;

Θα ήταν μια επανάληψη της επανάληψης αν δημοσίευα την βιογραφία του Θανάση Ρεντζή. Μπορεί να την βρει κάποιος πολύ εύκολα στο διαδίκτυο. Έτσι θα καταλάβει τι έχει προσφέρει στον κινηματογράφο. Το πιο σημαντικό όμως δεν είναι οι πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες που έχει κάνει και ανήκουν σε αυτό που ονομάζουμε πειραματικό κινηματογράφο. Αυτές οι παραγωγές προτείνουν μια φόρμα, ένα αισθητικό κείμενο που, αργότερα, κάποιοι άλλοι κινηματογραφιστές θα το συμπεριλάβουν στις δουλειές τους και έτσι ο κινηματογράφος μπορεί να αναπτυχθεί.

Η δουλειά του Θανάση Ρεντζή ήταν αθόρυβη, όπως ήταν η ζωή του. Ήταν όμως η πλέον σημαντική στην ελληνική κινηματογραφία, προβαλλόμενη κυρίως στον εκτός Ελλάδα χώρο. Η δουλειά του για τις πρωτοπορίες στον κινηματογράφο ήταν πολύ σημαντική. Η έρευνά του στην σημειωτική του κινηματογράφου ήταν διαρκής και φώτιζε σκοτεινά σημεία της Έβδομης Τέχνης που μέχρι τότε αγνοούσαμε. Σε αυτό το σημείο θα ανακαλύψουμε τον Θανάση Ρεντζή, το φιλόσοφο του κινηματογράφου, τον ερευνητή του λόγου, τον δάσκαλο, τελικά τον Άνθρωπο.

Θανάσης Ρεντζής: Ο δάσκαλος

Ήταν δάσκαλος με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ο πρώτος ήταν η καθηγητική του ικανότητα. Στην Σχολή Καλών Τεχνών δίδασκε στο Μεταπτυχιακό. Οι μαθητές του δεν είχαν να κάνουν με έναν τυπικό καθηγητή, αλλά με έναν ένα άνθρωπο δικό τους που κατέβαινε στο επίπεδό τους, μιλούσε στην ψυχή τους, ήταν ένας από αυτούς, με την διαφορά ότι είχε έναν τεράστιο πλούτο να προσφέρει. Η προσφορά του αυτή γινόταν με τον πιο απλό τρόπο.

Ο δεύτερο τρόπος ήταν πιο σημαντικός. Όταν κάποιος μιλούσε με τον Θανάση Ρεντζή στην αρχή γνώριζε έναν απλό άνθρωπο με πηγαίο χιούμορ. Σιγά σιγά σε άφηνε να μπεις στον κόσμο του, σε προσκαλούσε στο πνευματικό του πεδίο και σου έδινε τόσα όσα εσύ ήθελες να πάρεις. Ποτέ δεν επιβαλλόταν, δεν ήταν ο κύριος καθηγητής, αλλά ένας καθημερινός άνθρωπος έτοιμος να δώσει έναν τεράστιο όγκο γνώσεων, εφόσον κάποιος το ήθελε.

Θανάσης Ρεντζής: Ο θεωρητικός

Θυμάμαι ήμουν νεαρός όταν ανακάλυψα ότι αγαπούσα τον κινηματογράφο. Σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα βρέθηκα μπροστά σε ένα μικρό περιοδικό, γεμάτο λέξεις, νοήματα, λίγες εικόνες, πολλή θεωρία και νοήματα που τότε δεν τα καταλάβαινα. Το Φιλμ ήταν το περιοδικό που διάβαζα. Μάθαινα τι είναι ουσιαστικά ο κινηματογράφος. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι, μετά από χρόνια, ο εκδότης του θα γινόταν μέντορας και φίλος μου!

Τότε ανακάλυψα την απλότητα. Πως μπορεί κάποιος να μιλήσει για τα πιο δυσνόητα θέματα με τον πιο απλό τρόπο και να τα κάνει κατανοητά και στον αδαή; Μόνο αν κατέχει το θεωρητικό μέρος τόσο καλά που μπορεί να το εκφράσει με πολύ απλές έννοιες. Αυτός ήταν ο Θανάσης Ρεντζής. Ήμουν τυχερός που με δέχτηκε για φίλο του, συνομιλητή του και με βοήθησε στην ταινία που έκανα στο μεταπτυχιακό μου, χωρίς να ζητήσει τίποτε, έτσι απλά, όπως ένα καθημερινός άνθρωπος. Το σύνθετο έβγαινε από τον Θανάση, από μέσα του, αναλυόταν σε απλό και γινόταν γνώση. Πόσους μαθητές είχε; Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, ήταν αναρίθμητοι.

Θανάσης Ρεντζής: Ο κριτικός

Ελλάδα, σπουδές στον κινηματογράφο, Ιταλία, σπουδές στην σημειολογία και στον κινηματογράφο, επιστροφή, μετά την χούντα, ταινίες, βιβλία, περιοδικό, ίδρυση της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (Π.Ε.Κ.Κ.), μαζί με τον Βασίλη Ραφαηλίδη, Παύλο Ζάννα, Διαμάντη Λεβεντάκο, Νίνο Φένεκ Μικελίδη. Αν διαβάσει κάποιος το πρώτο καταστατικό της Π.Ε.Κ.Κ. θα ανακαλύψει τον λόγο κάποιων ονειροπόλων. Αυτά που προσδοκούσαν να γίνουν ήταν η άπιαστη πρωτοπορία. Ακόμα και σήμερα είναι ένα απραγματοποίητο όνειρο. Όμως, πραγματικά, ήταν αναγκαία για την ανάπτυξη του ελληνικού κινηματογράφου.

Ο κριτικός λόγος του Θανάση δεν σταματούσε στο αν η ταινία ήταν καλή ή αν η σκηνοθεσία ήταν καλή ή αν ένας ηθοποιός έπαιζε καλά. Πήγαινε παρά πέρα. Γιατί τι σημαίνει «καλός»; Είναι μια σύγκριση και όχι ένας ορισμός. Ή, για το πούμε διαφορετικά, πως ορίζεται το κάλος; Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες άρθρα που προσπαθούν το ορίσουν αλλά δεν το έχουν καταφέρει επειδή το «κάλος» είναι μια καθαρά υποκειμενική έννοια. Ένας που ασχολείται με την ανάλυση της γλώσσας το ξέρει πολύ καλά. Και ο Θανάσης Ρεντζής ήταν ένας από αυτούς.

Θανάσης Ρεντζής: Ο περιοδικατζής

Όσοι διαβάζαμε το Φιλμ μαθαίναμε κινηματογράφο. Μικρά γραμματάκια γιατί δεν χωρούσε όλη αυτή η ύλη σε ένα μικρό σχήμα και στις πολλές σελίδες του. Αλλά το διαβάζαμε και ρουφούσαμε την γνώση που μας δινόταν με ένα μικρό αντίτιμο. Είχα όλα τα περιοδικά του, τα έχω δωρίσει στην Ε.Τ.Ε.Κ.Τ, στην βιβλιοθήκης της. Αυτό το περιοδικό μιλούσε για τον κινηματογράφο που βλέπαμε, αναλύοντας τις δομές του. Επίσης μας έδειχνε έναν άλλον κινηματογράφο που ήταν έτοιμος να γεννηθεί. Το καταπληκτικό είναι ότι πουλούσε αρκετά αντίτυπα. Ιδού ένα μικρό μέρος των μαθητών του Θανάση Ρεντζή.

Και η συνέχεια; Ένας σωστός θεωρητικός δεν μπορεί να σταματήσει, να βάλει όρια στις δράσεις του. Ο Θανάσης μου είχε δώσει το τελευταίο τεύχος, σελιδοποιημένο, αυτό που δεν είχε πάει ποτέ στο τυπογραφείο. Ήταν πολύτιμο. Μου το ζήτησε πίσω γιατί ψηφιοποιούσε όλα τα τεύχη του και θα έβαζε αυτό που δεν τυπώθηκε ποτέ! Τι πιο όμορφο πράγμα, πόσο θαυμάσια προσφορά, πόση γνώση που ακόμα διαβάζεται και έχει την ίδια σπουδαιότητα όπως τότε, αφού έδινε τα εργαλεία της ανάλυσης, άρα είναι χρήσιμο για αυτόν που θέλει να μάθει κινηματογράφο.

Θανάσης Ρεντζής: Ο άνθρωπος

Οι ταινίες του ήταν πειραματικές, όπως είπαμε, κάποιες από αυτές έκρυβαν την θεωρητική ανάλυση σε μια κλασική μορφή. Τα άρθρα του σε διάφορα βιβλία ήταν αντικείμενο σοβαρής μελέτης. Η ενασχόλησή του με την τηλεόραση ήταν μια όαση ποιότητας. Υπό την διεύθυνσή του το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έγινε για πρώτη φορά διεθνές. Πίσω από όλα αυτά βρισκόταν ένας άνθρωπος που ήταν ένας από εμάς, εκ πρώτης όψης.

Ο καφές ή το ποτό στην Καλλιδρομίου, πάνω από τα Εξάρχεια, ήταν μια διασκέδαση και ένα μάθημα, συγχρόνως. Άκουγες τα πιο σημαντικά πράγματα με το πιο απλό τρόπο. Πως γινόταν αυτό; Η θεωρητική ανάλυση είχε μπει μέσα στην ζωή του Θανάση Ρεντζή. Είχε φτάσει σε σημείο που όλη αυτή η ανάλυση είχε μεριστεί σε απλές δομές που μιλούσαν με απλό, παιγνιώδη και διασκεδαστικό τρόπο. Αν άκουγες με τα αφτιά της ψυχής σου μάθαινες διασκεδάζοντας με τον δάσκαλο. Αν δεν ήθελες δεν σου κράταγε κακία, παρέμενες φίλος. Έτσι απλά.

Πως το κενό που άφησε μπορεί να εκπληρωθεί;