STRIKE

Μάι 28, 2017 Κινηματογράφος 0

Στις αίθουσες από 25/5/2017

Οι εργάτες ενός εργοστασίου συσπειρώνονται, απεργούν και διεκδικούν. Θα γνωρίσουν όμως τη βία της εξουσίας και, μέσα από αυτή, θα δημιουργηθεί το κίνημα που, σιγά-σιγά, θα γίνει η επανάσταση στη Ρωσία. Η πρώτη μεγάλου μήκους του Eisenstein, γυρισμένη την ίδια χρονιά με το «Θωρηκτό Ποτέμκιν», το 1925, και τρία χρόνια πριν από τον «Οκτώβρη», είναι το αποτέλεσμα των πειραματισμών του μεγάλου Ρώσου σκηνοθέτη, η καταξίωσή του στη διεθνή κινηματογραφία.

«Η δύναμη της εργατικής τάξης είναι η οργάνωση. Χωρίς αυτή την οργάνωση της μάζας, το προλεταριάτο δεν είναι τίποτε. Το να οργανωθεί είναι το πιο σημαντικό. Το να παραμείνουν μέσα σε αυτή την οργάνωση, σημαίνει ενότητα στη δράση, ενότητα στη δραστηριότητα στην πράξη», ανέφερε ο σκηνοθέτης. Οι ταινίες του μιλούσαν είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο βαθιά για την πολιτική.

Ξεκινά τη δραστηριότητά του σα σκηνοθέτης με δύο πολύ σημαντικές ταινίες μεγάλου μήκους, την «Απεργία» και το «Θωρηκτό Ποτέμκιν». Θα δούμε ότι και στις δύο το μοντάζ κατά Eisenstein θεωρητικοποιείται και εφαρμόζεται στην πράξη. Η «Απεργία» ολοκληρώθηκε από Proletcult Theatre και αποτελείται από έξι διαφορετικά μέρη, ενώ στη σκέψη του σκηνοθέτη ήταν να υπάρχει ένα ακόμη μέρος, το οποίο θα αναφερόταν στην δικτατορία του προλεταριάτου, το οποίο όμως δεν ολοκληρώθηκε.

Αυτή η ταινία είναι η πρώτη στην οποία εφαρμόζεται εκτενώς το «σοβιετικό μοντάζ» σε ταινίες πολιτικές προπαγάνδες που θέλουν να προωθήσουν τη συλλογικότητα, τον κολεκτιβισμό. Αναφέρεται σε μία απεργία το 1903 από τους εργάτες σε ένα εργοστάσιο στην προεπαναστατική Ρωσία και ερευνά την τάση των εργατών, τη σκληρότητα και την αφόρητη καταπίεση που εξασκήθηκε σε αυτούς επί σειρά ετών. Ο Sergei Eisenstein ήταν φοιτητής στην τάξη του Kuleshov, στο κινηματογραφικό εκπαιδευτικό ίδρυμα και μελέτησε το μοντάζ, σύμφωνα με τρεις αρχές: τη σύγκρουση, την αντίφαση και το σοκ, αυτά που πιστευόταν ότι ήταν πιο αποτελεσματικό για τη συναισθηματική εμπλοκή του θεατή.

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία ο Eisenstein χειρίζεται το θεατή δημιουργώντας του συμπάθεια για τους θαρραλέους εργάτες και μίσος για τους σκληρούς εργοδότες που δρουν ενωμένοι. Πειραματίστηκε με τη μέθοδό του που την ονόμασε διανοητικό μοντάζ, το οποίο θεωρήθηκε ότι είναι η σύνθεση ενός νοήματος που παράγεται από δύο διαφορετικές σειρές πλάνων, όσον αφορά τη νοηματοδότησή τους, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση τόσο μεταξύ τους όσο και με το παραγόμενο νόημα. Χρησιμοποιεί τις μεταφορές και το συμβολισμό με επιδέξιο τρόπο.

Αυτές οι θεωρίες χρησιμοποιήθηκαν πολύ στην «Απεργία», όταν ο Eisenstein δημιούργησε κοντινά και σύντομα πλάνα στους φτωχούς, τα οποία έρχονταν σε αντιπαράθεση με το κυνηγητό των αστυνομικών, σε γενικό πλάνο, με τον καλό τρόπο ζωής των πλουσίων, δημιουργώντας μία αντίθεση που έδινε την εντύπωση της αδικίας της αστικής τάξης επί του προλεταριάτου. Εδώ μπορούμε να βρούμε τις αρχές της διαλεκτικής, όπως θεωρητικοποιείται από τον Ηράκλειτο, στην αρχή, και στο Μαρξ, τελικά.

Μπορούμε να αναφέρουμε τη δυνατή σκηνή που έχει το κυνηγητό της αστυνομίας με τους εργάτες σε παράλληλο μοντάζ με τη σφαγή των ζώων σε ένα σφαγείο. Με αυτό τον τρόπο η σφαγή παραλληλιζόταν με το κυνηγητό των εργατών, η μοίρα των ζώων με αυτή των εργατών και έφερνε αγανάκτηση σε αυτούς που δεν ήταν εξοικειωμένοι με το σφάξιμο ενός ζώου. Αυτός ήταν ο πυρήνας του διανοητικού μοντάζ, το πέμπτο είδος του μοντάζ που επινοήθηκε από τον Eisenstein.

Αισθητικά και νοηματοδοτικά αυτό το είδος του μοντάζ ήταν κάτι το καινούργιο που κανόνιζε την άποψη του θεατή, έλεγε πολλά πράγματα σε πολύ μικρό αφηγηματικό χρόνο και δημιουργούσε σοκαριστικές εντυπώσεις. Αργότερα στην παγκόσμια κινηματογραφία, όπως στην «Αποκάλυψη τώρα», του Frances Ford Coppola, αλλά και σε όλες διαφημίσεις, κάτι που μπορούμε να το δούμε καθημερινά στην τηλεόραση, αυτό το μοντάζ εφαρμόστηκε όταν ήθελαν να δημιουργήσουν νοήματα που είχαν προσχεδιαστεί, στον πιο σύντομο αφηγηματικό χρόνο.

ΑΛΛΕΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Κριτική Γιάννης Καντέας-Παπαδόπουλος (Αθηνόραμα)

Αφού πειραματίστηκε με την κάμερα και το μοντάζ, ο Αϊζενστάιν σκηνοθέτησε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, την «Απεργία», η οποία αποτελεί πλέον μοναδικό ντοκουμέντο κατασκευής της κινηματογραφικής γλώσσας… Περισσότερα

Κριτική Ριζοσπάστης

Την εποχή που ο Αϊζενστάιν ξεκίνησε να δουλεύει με την «ΑΠΕΡΓΙΑ» είχε ελάχιστη γνώση των τεχνικών πτυχών της σκηνοθεσίας. Διαμόρφωσε ωστόσο μια μοντερνιστική θεωρία του μοντάζ βασισμένη στην ψυχολογία της πρόσληψης και το διαλεκτικό υλισμό, ικανή να εκφράζει αφηρημένες ιδέες, δημιουργώντας εννοιολογικές σχέσεις μέσα από πλάνα αντίθετου οπτικού περιεχομένου… Περισσότερα

Κριτική Τζία Γιοβάνη (zbabis.blogspot.gr)

Εργαλείο, στην επίτευξη του παραπάνω στόχου, το «μοντάζ». Ο καθοριστικής σημασίας, για την κινηματογραφική εμπειρία του θεατή, τρόπος συνδυασμού των μεμονωμένων εικόνων. Οι θεωρίες του μοντάζ γεννήθηκαν από το μοντάζ το ίδιο και δεν ήταν προϊόν κάποιας αφηρημένης θεωρίας, αλλά αποτέλεσμα μιας πολύ συγκεκριμένης κατάστασης ύψιστης ανάγκης! Η έλλειψη ακατέργαστου φιλμ ήταν επείγουσα – χάρη στο μποϋκοτάζ της αντίστοιχης τοτινής «δημοκρατικής κοινότητας» στο νεαρό σοβιετικό κράτος. Ετσι γεννήθηκε η ανάγκη πειραματισμού, με χρήση σύντομων θραυσμάτων εικόνων, από τις οποίες συχνά απουσίαζε η εσωτερική συνοχή… Περισσότερα

Κριτική iefimerida

Οι διαφορετικές εικόνες σε αντιπαράθεση ενεργούν σαν λέξεις σε μια φράση, διαμορφώνοντας μια μοντερνιστική θεωρία, ικανή να εκφράζει αφηρημένες ιδέες, δημιουργώντας εννοιολογικές σχέσεις μέσα από πλάνα αντίθετου οπτικού περιεχομένου… Περισσότερα

ΑΠΕΡΓΙΑ

(STRIKE/STACHKA)

Σκηνοθεσία: Sergei M. Eisenstein

Σενάριο: Grigori Aleksandrov, Sergei M. Eisenstein, Ilya Kravchunovsky, Valerian Pletnev

Φωτογραφία: Vasili Khvatov, Vladimir Popov, Eduard Tisse

Μοντάζ: Grigori Aleksandrov, Sergei M. Eisenstein

Παραγωγοί: Boris Mikhin

Παίζουν: Maksim Shtraukh (αστυνομικός κατάσκοπος), Grigori Aleksandrov (επιστάτης του εργοστασίου), Mikhail Gomorov (εργάτης), I. Ivanov (αρχηγός αστυνομίας), Ivan Klyukvin (επαναστάτης), Aleksandr Antonov (μέλος απεργιακής επιτροπής), Yudif Glizer, Anatoliy Kuznetsov, Vera Yanukova, Vladimir Uralsky, M. Mamin

Χώρα παραγωγής: Σοβιετική Ένωση

Έτος παραγωγής: 1925

Γλώσσα: βωβή, ρώσικα

Διάρκεια: 82΄

Είδος: πολιτική, δράμα

Ημερομηνία εξόδου: 25/5/2017 (επανέκδοση)

Εταιρεία διανομής: New Star

Περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά: διαβάστε εδώ.

Γιάννης Φραγκούλης