ΣΟΔΕΣ ΚΑΙ ΑΣΠΙΡΙΝΕΣ

Αυγ 24, 2024 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Σόδες και ασπιρίνες: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Το θεατρικό έργο «Σόδες και ασπιρίνες», του Μιχάλη Κοβανίδη, παραγωγή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Ιωαννίνων, παρουσιάστηκε στα Μερκούρεια, το 2024, στο ανοιχτό θέατρο Μάνος Κατράκης, στις Συκιές, στην Θεσσαλονίκη. Μια κριτική στον τρόπο ζωής του ανθρώπου, στο πως ρυθμίζεται η ελληνική κοινωνία στις μέρες μας, και στα σώματα ασφαλείας.

Σόδες και ασπιρίνες: Το έργο

Θα μπορούσε να είναι μία κωμωδία παρεξηγήσεων. Όλα αρχίζουν από μια παρεξήγηση, μια λάθος εκτίμηση από τους χαρακτήρες του έργου. Σύντομα όμως η ασυνεννοησία, στο «Σόδες και ασπιρίνες», γίνεται ο τρόπος για να φωτιστούν παράλογες καταστάσεις της καθημερινότητας.

Οι χαρακτήρες είναι άνθρωποι της «διπλανής πόρτας». Έρχονται αντιμέτωποι με τις δικές τους ιστορίες. Δημιουργούν πλοκή ανατροπών και γέλιου. Είναι πέντε πρόσωπα που θα κάνουν το παν για να δικαιωθούν, μέσα από μια σύγκρουση για γέλια και κλάματα. Κάποιες στιγμές το έργο γίνεται πικρό, το γέλιο όμως μπορεί να εξαγνίσει τις διάφορες καταστάσεις.

Σε μια γωνιά της πόλης πέντε πρόσωπα συναντώνται τυχαία. Η κωμωδία είναι ένα πεδίο στο οποίο μπορούμε να δούμε πως αυτά συγκρούονται, εξομολογούνται, χορεύουν, ονειρεύονται και ερωτεύονται. Κάπου, μέσα σε όλο αυτό, ο θεατής θα βρει κάποια στοιχεία του εαυτού του.

Σόδες και ασπιρίνες: Οι χαρακτήρες

Ένας άντρας έχει ανέβει πάνω σε μια σκαλωσιά να καπνίσει. Μόλις έχει χάσει το μαγαζί του, το έχει πάρει η Εθνική Τράπεζα. Θέλει να σκεφτεί πως θα το πει στην γυναίκα του. Ένας περαστικός τον βλέπει και νομίζει ότι θέλει να αυτοκτονήσει. Αυτοί οι δύο συγκρούονται σε σημείο που ο πρώτος δεν θέλει να βλέπει τον δεύτερο. Ο μάρτυρας της υποτιθέμενης αυτοκτονίας καλεί την αστυνομία για να σώσει τον άγνωστό του άνθρωπο. Αυτή είναι η πρώτη παρεξήγηση.

Όταν θα έρθει η αστυνομία τότε ξεδιπλώνονται όλοι οι χαρακτήρες και βλέπουμε τις αφηγηματικές γραμμές που ενώνουν όλα τα αφηγηματικά σημεία, τους χαρακτήρες στο «Σόδες και ασπιρίνες». Αυτές οι συνδέσεις είναι πρόσκαιρες. Βασίζονται σε μια σειρά παρεξηγήσεων, άρα δομούνται και αναδομούνται, μέχρι το τέλος του έργου. Με αυτό τον τρόπο το κάθε πρόσωπο δέχεται και ένα επιπρόσθετο αφηγηματικό φορτίο που θα πρέπει να το λάβουμε υπόψη μας για να σχηματίσουμε την εικόνα του.

Έχουμε, λοιπόν, χαρακτήρες που χτίζονται όσο το έργο εξελίσσεται. Θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι το τέλος για να δούμε αν το κάθε πρόσωπο ανταποκρίνεται λίγο ή πολύ σε αυτό που υπάρχει στην ελληνική κοινωνία. Εδώ, όμως, χρειάζεται κάτι άλλο.

Σόδες και ασπιρίνες: Οι συνδέσεις

Το κάθε πρόσωπο θα πρέπει να συνδεθεί με τα άλλα, έτσι ώστε να έχουμε, στο τέλος, μια εικόνα που θα ανταποκρίνεται στο κοινωνικό σύνολο, στο οποίο αναφερόμαστε. Αυτές οι συνδέσεις δημιουργούν την άρθρωση του θεατρικού λόγου, τον ρυθμό. Συγχρόνως, αυτή η συνδεσμολογία θα δημιουργήσει έναν τόνο που θα κρατά τον θεατή προσηλωμένο σε αυτά που γίνονται, ικανό να καταλάβει όσα υπονοούνται από το θεατρικό κείμενο.

Στο «Σόδες και ασπιρίνες» οι συνδέσεις έχουν γίνει με τρόπο που δεν φωτίζει ένα σημείο τόσο που θα δημιουργήσει ένα κόμβο για να συνδέσουμε το θεατρικό δρώμενο με αυτό που διαδραματίζεται στο κοινωνικό πεδίο. Έχουμε μια κωμωδία ηθών και παρεξηγήσεων, αλλά αυτά τα σημεία που αμφισβητούνται δεν αφήνουν να φανούν αυτά τα αφηγηματικά μέρη που έχουν άμεση σχέση με αυτά που ζει ο άνθρωπος στην καθημερινή ζωή του. Έτσι η ανατροπή δεν έρχεται.

Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιες εξαιρέσεις. Οι δύο αστυνόμοι δημιουργούν αυτή την αμφιβολία και σε κάποιες στιγμές ανατρέπουν το κείμενο και οδηγούν το θεατρικό έργο προς άλλη κατεύθυνση. Δεν είναι ικανές να διορθώσουν το πρόβλημα του ρυθμού.

Σόδες και ασπιρίνες: Η δημιουργική ασάφεια

Αυτό που θα έπρεπε να γίνει είναι η σωστή τοποθέτηση του απροσδιόριστου, σημαίνοντος, και του προσδιορισμένου, σημαινομένου. Αυτά, μέσα στον αφηγηματικό κώδικα, μεταλλάσσονται συνέχεια: το σημαίνον γίνεται σημαινόμενο, άρα εννοιοδοτεί, και μετά αυτό θα γίνει σημαίνον, έτσι ώστε μπορεί να εξελιχθεί ο αφηγηματικός λόγος.

Στην παράσταση του «Σόδες και ασπιρίνες» δεν υπάρχει αυτή η εναλλαγή. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχει αυτή η σύνδεση που θα ενώσει το σημαινόμενο που θα γίνει πλέον σημαίνον. Τα αφηγηματικά στοιχεία όταν προσδιορίζονται δεν υπάρχει κάτι που θα λειτουργήσει έτσι ώστε να χαθεί ο προσδιορισμένος λόγος τους για να υπονοήσει μια άλλη κατάσταση. Με αυτό τον τρόπο δεν έχουμε αυτή την δημιουργική διαδικασία που θα ήταν απαραίτητη για να δομήσει ένα θεατρικό κείμενο που, συνολικά, θα υπονοεί μια σειρά καταστάσεων που υπήρχαν και θα υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία.

Σόδες και ασπιρίνες: Το παράλογο

Δίπλα από τον λόγο που εκφράζεται υπάρχει αυτό το μέρος που παραφράζει. Δημιουργεί αυτό που θα μπορούσαμε να το πούμε παράλογο. Όμως, στην πραγματικότητα, υπάρχει μια αντιπαράθεση του λογικού με το παράξενο, αυτός ο παραλογισμός μας προτείνει άλλες αναγνώσεις του θεατρικού κειμένου.

Στο θεατρικό έργο «Σόδες και ασπιρίνες» αυτό το βλέπουμε μόνο δύο φορές. Δεν είναι αρκετές για να δημιουργήσουν αυτό το παράλογο κείμενο που θα έχει σχέση με το λογικό ενώ θα το αμφισβητεί.

Η πρώτη στιγμή είναι όταν ο αστυνομικός εκφράζει την επιθυμία του να είχε κάνει άλλη δουλειά, αυτή του χορευτή. Εκεί είναι εύκολο να καταλάβουμε ότι αυτός ο άνθρωπος κρύβει μέσα του μεγάλο υστερικό φορτίο που δεν τον αφήνει να απολαύσει τη ζωή του. Είναι ένας άλλος άνθρωπος που καταπιέζει τον πραγματικό εαυτό του. Αυτό φαίνεται στη δεύτερη στιγμή που χτυπά με παράλογη βία τον άνθρωπο που είχε μόλις σώσει. Αυτός που χτυπιέται, στα μάτια του αστυνομικού, είναι ο πατέρας του που τον είχε πιέσει να μπει στο δημόσιο και να κάνει μια «κανονική ζωή». Αυτός ο παραλογισμός είναι δημιουργικός.

Σόδες και ασπιρίνες: Το δημιουργικό παράλογο

Ο παραλογισμός, έτσι όπως τον αναπτύξαμε, δημιουργεί ένα μετακείμενο που θα μας αφήσει να σκεφτούμε μια σειρά από καταστάσεις που έχουν σχέση τόσο με αυτό που ζούμε όσο και με αυτό που θα επιθυμούσαμε να ζήσουμε.

Οι «Σόδες και ασπιρίνες» μας δίνουν μόνο δύο φορές την ευκαιρία να ζήσουμε αυτή την δημιουργική ασάφεια. Το κείμενο είναι γεμάτο από τέτοιες παράλογες καταστάσεις. Η σκηνοθεσία δεν κατάφερε να τις συνδέσει με τέτοιο τρόπο που να αναδεικνύεται αυτός ο παραλογισμός, οι παρεξηγήσεις, που θα δημιουργήσουν μια άλλη λογική, αυτή που ο κάθε θεατής θα φτιάξει στο συνειδητό του.

Οι χαρακτήρες των αστυνομικών είναι αυτοί που λειτουργούν δημιουργικά. Οι άλλοι απλώς διεκπεραιώνουν την αφήγηση του κειμένου. Η γυναίκα του υποτιθέμενου αυτόχειρα έχει τον άχαρο ρόλο να εξηγήσει, ενώ θα έπρεπε να ανατρέπει. Η χορεύτρια-γάτα θα μπορούσε να δημιουργήσει την αίσθηση του παράλογου αν έβγαινε από τον χαρακτήρα της, επιτίθονταν στους άλλους και δημιουργούσε την ανατροπή.

Η σκηνοθεσία του «Σόδες και ασπιρίνες» δεν τα καταφέρνει να εκμεταλλευτεί ένα καλό θεατρικό κείμενο, να αναδείξει το λογικό και το παράλογο, να διδάξει τους ηθοποιούς στο πως μπορούν να παίξουν έτσι ώστε αυτή η κωμωδία παρεξηγήσεων να βρει τον στόχο της, να προτείνει άλλα κείμενα, στον κάθε θεατή.