ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΠΑΤΡΙΔΑ

Απρ 23, 2015 Κινηματογράφος 1

Για να γράψει κάποιος για μία ταινία, για να την κρίνει, θα πρέπει να υπάρχει μία σχετική δομή στο σενάριό της. Η ταινία του Νίκου Ασλανίδη, «Παράδοξη πατρίδα», κρατάει το πρώτο συνθετικό του τίτλου της: όντως είναι μία παράξενη κατασκευή. Το θέμα της πολύ δυνατό, προσπαθεί και τα καταφέρνει να το σκοτώσει.

Η σφαγή των Γερμανών, στην περιοχή γύρω απ’τη Θεσσαλονίκη, ο διωγμός και η συνέχεια αυτών των βάνδαλων πράξεων, μετά την Κατοχή και μετά τον εμφύλιο πόλεμο είναι ένα θέμα που θα προβληματίζει τον Έλληνα για δεκαετίες ακόμα. Εστιάζει σε έναν μετανάστη πλέον στη Γερμανία, όπου έχει σπουδάσει, είναι με την οικογένειά του και έχει κάνει το όνειρό του, να φτιάξει την οικογένειά του, δύο κόρες και τρεις γιους, όπως και ο πατέρας του που χάθηκε στον εμφύλιο σπαραγμό.

Μα πως του πήγε η καρδιά να πάει να σπουδάσει στη Γερμανία, στη δεκαετία του 1950; Αυτή είναι η μοναδική ερώτηση στην οποία η ταινία θα απαντήσει. Δε θα πούμε την απάντηση για να υπάρχει κάποιο σασπένς σε όσους αποφασίσουν να πάνε να τη δουν. Κατά τα άλλα, ένα σωρό ερωτήσεις μένουν χωρίς απάντηση: Γιατί αυτή η σφαγή, ποια ήταν τα βαθύτερα αίτια; Ποιες ήταν αντιμαχόμενες πλευρές; Τι είχε συμβεί στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του εμφυλίου πολέμου; Τι σήμαινε για αυτό τον άνθρωπο η φυγή του απ’την Ελλάδα; Γιατρεύτηκε το ψυχολογικό του τραύμα, όσον αφορά στο μίσος τους για τους Γερμανούς; Αν γιατρεύτηκε, ποια ήταν η διαδικασία; Τελικά, ποιος είναι ο παραλληλισμός εκείνης της κατάστασης με τη σημερινή; Ερωτήσεις χωρίς απαντήσεις…

Ερωτήσεις που θα έπρεπε να θέσει ο σκηνοθέτης για να μπορέσει να κάνει το σενάριό του. Είχε πιστέψει βέβαια ότι το ντοκιμαντέρ είναι ένα κινηματογραφικό είδος στο οποίο το σενάριο δεν είναι και τόσο απαραίτητο. Θα μπορούσε να ανατρέξει σε βασικά εγχειρίδια της κινηματογραφικής εκπαίδευσης για να αλλάξει γνώμη. Δεν το έκανε. Έπιασε ένα πιασάρικο και επίκαιρο θέμα, κατάφερε να το αποδομήσει τόσο που διέλυσε το συναίσθημα και τη μαγεία. Ο Νίκος Ασλανίδης δηλώνει σκηνοθέτης, με εμπειρία από ανάλογες δουλειές του στην ΕΤ-3! Δεν έχει καταλάβει ότι αυτές οι δουλειές που έχει δείξει δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ούτε ως καλοστημένα ρεπορτάζ, αν και έχουν μία ελάχιστη δομή απ’αυτά, γιατί δεν έχουν μία ουσιαστική δημοσιογραφική έρευνα.

Παρόλα αυτά, ο πρωταγωνιστής κρατά όλο το βάρος της αφήγησης. Μερικές φορές δείχνει τον εαυτό του και το συναίσθημα αρχίζει να φαίνεται. Όμως τα μικρά και σχετικά ασύνδετα κομμάτια δεν μας αφήνουν να ταυτιστούμε. Ακόμη, δεν μπορούμε να κάνουμε τη διαδρομή από το πραγματολογικό στο φαντασιακό και απ’αυτό να μπορέσει να σχηματίσει μία απόδοση του πραγματικού γεγονότος, με το δικό του προσωπικό τρόπο. Αυτό είναι ο κινηματογράφος. Στην περίπτωση αυτής της ταινίας έχουμε να κάνουμε με ένα ρεπορτάζ που δεν εμβαθύνει, ούτε καν όπως μία ικανοποιητική τηλεοπτική ταινία.

Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι ακούμπησε το αίσθημα του κοινού για να πάρει το βραβείο του κοινού, στην κατηγορία της, στο τελευταίο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, εκτός βέβαια από το ενδιαφέρον που το ίδιο θέμα εκπέμπει. Εκπομπές της τηλεόρασης έχουν πιο κινηματογραφικό ύφος και δε διεκδικούν κινηματογραφικές δάφνες…

Γιάννης Φραγκούλης