Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΘΕΑΤΡΟΥ

Μαρ 27, 2020 Θέατρο 0

εν μέσω ανθρώπινου αποκλεισμού λόγω μαζικής ίωσης

των Νίκου Θωμόπουλου και Γιάννη Φραγκούλη

«Α γαρ αυτά λυπηρώς ορώμεν, τούτων τας εικόνας τας μάλιστα ηκριβωμένας χαίρομεν θεωρούντες»

Αριστοτέλης, «Περί ποιητικής», εκδ. Εστία, 178(29).

Παγκόσμια ημέρα του θεάτρου έχει καθιερωθεί η 27^η Μαρτίου, παγκοσμίως. Φέτος αυτή η γιορτή έχει πέσει σε αυτή την παγκόσμια συγκυρία που χαρακτηρίζεται από μία εξαπλωμένη ίωση σε όλο τον κόσμο και από την έντονη υστερία που αυτή η ίωση έχει προκαλέσει. Μήπως το θέατρο μπορεί να συμβάλλει σε αυτή την παγκόσμια υστερική κατάσταση που φαίνεται να κατευθύνεται στην ψύχωση; Αυτός δεν είναι ο ρόλος του θεάτρου;

Ν.Θ.: Στην αρχαία Ελληνική σκέψη οι έννοιες Θεός, θέατρο και θεραπεία περιέχουν το μυστήριο, το πέρα από το νου όπως υπαγορεύει το αρχικό «Θ» που είχε αυτή τη σημασία στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα. Παράλληλα για τον Αρχαιοελληνικό πολιτισμό έχουν ως κοινή έννοια την θεραπευτική ενέργεια σε σώμα και ψυχή, όπως συνέβαινε για παράδειγμα στα Ασκληπιεία προς τιμή του Ασκληπιού που ήταν θεός και θεραπευτής. Το Θέατρο εμπεριέχει την συγγραφή θεατρικών έργων, την παρουσίαση τους ως θεατρική παράσταση, το κοινό των θεατών που το παρακολουθεί και την τέχνη της υποκριτικής (παίζω θέατρο). Σώμα, Ρυθμός και κίνηση συνυπάρχουν αρμονικά στη παραστατική διαδικασία μέσα από αρχέγονες τελετουργίες, μέχρι την Αρχαία Τραγωδία και την Αττική κωμωδία και τις νεώτερες παραστατικές τέχνες.

Στις σύγχρονες συνθήκες με την οικολογική καταστροφή του πλανήτη και την ηθική, ανθρωπιστική και οικονομική κρίση που οδηγεί σε μια χρεωκοπία αξιών όπως αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, καθαρό περιβάλλον, αξιοκρατία, ο ρόλος του θεάτρου έχει περιοριστεί σε κοινωνικοπολιτικά θέματα και μηνύματα που αναπαριστούν συνήθως με ωμό ρεαλισμό την παρακμάζουσα ηθικά εικόνα του σύγχρονου κόσμου της βίας, της παγκοσμιοποίησης και της κοινωνικής αδικίας. Έτσι η σημασία του είτε στον ρόλο μιας ψυχαγωγίας με μια κωμική σατυρική ματιά είτε σε κλασσικά και σύγχρονα έργα που εξυμνούν τα διαχρονικά ανθρώπινα πάθη με το δίπτυχο έρωτας-θανατος προκαλεί μια αφύπνιση συνειδήσεων με διαπαιδαγωγητικό τρόπο, αλλά και μια αίσθηση πεσιμισμού χωρίς ψυχολογική διέξοδο στο ευρύ κοινό που αναζητά κυρίως να ξεχάσει τα καθημερινά του άγχη και προβλήματα πηγαίνοντας στο θέατρο.

Είναι όμως επίκαιρο και ζητούμενο κατά τη γνώμη μου να σηματοδοτηθεί η έννοια της μύησης και της κάθαρσης ως ολιστική θεραπεία ψυχής και σώματος με τη γόνιμη βιωματική διάδραση των συμμετεχόντων στη παραστατική τέχνη όπως συνέβαινε στους Αρχαίους πολιτισμούς. Σε ένα κοινωνικό περιβάλλον, έρμαιο της επιβολής μιας ανυπόφορης πραγματικότητας που δημιουργεί ψυχώσεις και αρνητικά συναισθήματα με έλλειψη υγείας και ισορροπίας, με την ευρεία έννοια η σκηνή του θεάτρου ας γίνει ιερός βωμός αναγέννησης του ανθρώπου.

Γ.Φ.: Στην πραγματικότητα, το θέατρο, από αρχαιοτάτων ετών μέχρι σήμερα, η λειτουργία του ήταν και είναι να δημιουργεί παραστάσεις στην ψυχή του ανθρώπου, οι οποίες θα δημιουργήσουν εικόνες στο συνειδητό από στοιχεία που ανασύρονται από το ασυνείδητο. Αυτές οι εικόνες γίνονται γνώση, έχοντας μέσα της ένα μεγάλο φορτίο της υποκειμενικής θεώρησης όπως αυτή σχηματίζεται από τη διαδρομή ασυνειδήτου-συνειδητού στον κάθε άνθρωπο. Εδώ έχουμε μία θεώρηση της πραγματικότητας, αυστηρά προσωπικής για τον καθένα.

Ο θεατής, που μέχρι τώρα ήταν παρατηρητής του δρώμενου, θα γίνει θεωρός, άτομο που παρατηρεί και αναπτύσσει τη δική του άποψη, τη θεώρησή του για αυτό που είναι πραγματικό. Λέξεις, αναφέραμε, που έχουν τις ρίζες του στη λέξη που πρωτοναφερθήκαμε, στο θέατρο. Η θεώρηση αυτή έχει μία απόσταση από την πραγματικότητα, αφού η αντίληψή της δεν είναι παρά μία νευρωσική διαδικασία, απόλυτα προσδιορισμένη με συγκεκριμένο τρόπο για το κάθε άτομο. Αυτή η απόσταση «πραγματικότητας» και πραγματικότητας θα μπορούσε να ήταν και είναι ένα ψυχολογικό τραύμα, όπως ορίζει η ψυχαναλυτική θεώρηση, ένα τραύμα όμως που θεραπεύεται από την παράσταση του θεάτρου, μετά από σύντομο χρονικό διάστημα.

Αυτή η θεραπεία, με την έννοια της ίασης και της υπηρεσίας, εγείρει μία διαδικασία που πάει πλέον αντίστροφα από το συνειδητό στο ασυνείδητο, για να βρει εκεί το τραύμα, το ψυχολογικό, που έχει ο κάθε άνθρωπος. Το θέατρο, μέσα από αυτή τη διαδικασία, εκπληρώνει το σκοπό του. Άγει την ψυχή, ψυχαγωγεί, και προτείνει, ασυνείδητα, μία άλλη θεώρηση των προς εξέταση θεμάτων, δημιουργεί μία άλλη αντίληψη για τη ζωή. Είναι μία επαναστατική διαδικασία η οποία γίνεται πολλές φορές, με ασυνείδητο ή συνειδητό τρόπο, χωρίς ουσιαστικά να έχει τέλος.

Ένα έργο ξεκινά αυτή τη διαδικασία όταν το δει κάποιος και σταματά με το βιολογικό ή πνευματικό θάνατο του ανθρώπου, συνεχίζεται και μετά το θάνατό του, αλλά με τρόπο που γίνεται χωρίς τη φυσική παρουσία του ανθρώπου, με τρόπο που εδράζεται στο φαντασιακό πεδίο της κοινωνίας.

Το θέατρο θα μπορούσε να βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτή τη μαζική υστερία, όταν δούμε τον Άλλο εαυτό μας, το άβατάρ μας, να συνομιλεί με εμάς και, με τον ήπιο τρόπο που το θέατρο «γνωρίζει», χωρίς να μπούμε στον υστερικό λόγο που οδηγεί στην ψύχωση. Το θέατρο έτσι μπορεί να άγει την ψυχή του ανθρώπου κάθε ημέρα, όχι μόνο την ημέρα που το γιορτάζουμε, με ασυνείδητο ή συνειδητό τρόπο, βοηθώντας μας να δούμε το πραγματικό με ένα προσωπικό, καθαρό και διαφορετικό τρόπο, δημιουργώντας ένα σύμπαν από θεωρήσεις της πραγματικότητας, κάτι που θα μπει, συνειδητά ή ασυνείδητα, στον κοινό λόγο της παγκόσμιας κοινωνίας, τελικά.