BERTRAND TAVERNIER

Ιαν 02, 2022 Κινηματογράφος 0

ΜΙΑ ΠΟΛΥΣΧΙΔΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

Bertrand Tavernier: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Σε ηλικία 80 ετών άφησε την τελευταία πνοή του ο Γάλλος Bertrand Tavernier. Εκτός από σκηνοθέτης πολύ όμορφων ταινιών, υπήρξε επίσης και συγγραφέας κινηματογραφικών βιβλίων. Γιατί ο κινηματογράφος ήταν το πάθος του.

BERTRAND TAVERNIER: ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ

Έχει εκδοθεί το βιβλίο «Αμερικάνοι φίλοι: συνεντεύξεις με μεγάλους δημιουργούς του Χόλιγουντ» («Αmis Αmericains: entretiens avec les grands auteurs d΄ Ηollywood»). Ο Tavernier έγραψε σε αυτό για τους Αμερικανούς σκηνοθέτες. Αυτούς που τον επηρέασαν περισσότερο από κάθε άλλον. Αυτούς που ο ίδιος τους θεωρεί φίλους του.

Κάποιοι από αυτούς είναι ο Τζον Φορντ, ο Μπίλι Γουάιλντερ, ο Τζον Χιούστον αλλά και ο Μάρτιν Σκορσέζε. Ο τελευταίος μάλιστα έχει παίξει σε ταινία του Tavernier. Τη «Μετά τα μεσάνυχτα», για την οποία ο πρωταγωνιστής της, Ντέξτερ Γκόρντον, είχε προταθεί για το Όσκαρ Α΄ ανδρικού ρόλου. Στην Αμερική ο Tavernier γύρισε και την «Καταιγίδα στην ομίχλη». Ένα σύγχρονο νουάρ με πρωταγωνιστή τον Τόμι Λι Τζόουνς.

BERTRAND TAVERNIER: Η ΖΩΗ ΤΟΥ

Γεννήθηκε στις 25 Απριλίου 1941 στη Λυών.Ο Tavernier ασχολήθηκε με πολλά είδη. Αλλά ενδιαφερόταν πάντα για τη ματιά των ανθρώπων που ζούσαν από πρώτο χέρι τα γεγονότα. Αυτών που βρίσκονταν μέσα στα πράγματα. «Οι περισσότερες ταινίες μου έχουν να κάνουν με το λαό». Είχε δηλώσει σε συνέντευξή του, με αφορμή την ταινία του «Η πριγκίπισσα του Μονπενσιέ». Πέθανε 25 Μαρτίου 2021.

Ο Tavernier έτρεφε μεγάλη αγάπη για την Ελλάδα. Η δεύτερη γυναίκα του είχε περάσει πολλά χρόνια στην χώρα μας. «Μεταφέρει» την αγάπη της για αυτήν στη χώρα που αυτή αγαπούσε.

Ήταν γιος του συγγραφέα και μαχητή της γαλλικής αντίστασης Ρενέ Ταβερνιέ. Ασχολήθηκε από νέος με τον κινηματογράφο ως βοηθός σκηνοθέτης. Ακόλουθος τύπου σε πρεσβείες της Γαλλίας. Δημοσιογράφος και κριτικός σε κινηματογραφικά περιοδικά. Κατά τη διάρκεια της κινηματογραφικής του πορείας καταπιάστηκε με πολλά και διαφορετικά είδη. Από το film noir και την κωμωδία μέχρι το ιστορικό δράμα.

BERTRAND TAVERNIER: Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Το 1974, σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους. «Ο ρολογάς του Σεν Πολ» («L’horloger de Saint-Paul»). Ήταν η πρώτη επιτυχία του που κέρδισε το βραβείο Λουί Ντελύκ και τη Χρυσή Άρκτο στο 24^ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

Είχε μακρά συνεργασία με τον ηθοποιό Φιλίπ Νουαρέ. Στις ταινίες «Η γιορτή αρχίζει», το 1975, «Ο ανακριτής και ο δολοφόνος», το 1976. Ακόμη, «Το ξεκαθάρισμα», το 1981, «Η ζωή και τίποτα άλλο», το 1989. Τέλος, «Η κόρη του Ντ’ Αρτανιάν», το 1994. Στις κινηματογραφικές του επιρροές συναντά κανείς σκηνοθέτες όπως: Οι Τζον Φορντ, Ζαν Ρενουάρ, Ζαν Βιγκό και Ζακ Μπεκέρ.

Ασχολήθηκε με πολλά κινηματογραφικά είδη. Όπως: Τη δραματική κωμωδία («Μια Κυριακή στην εξοχή»). Τις πολεμικές ταινίες («Ο λοχαγός Κονάν»). Το ιστορικό δράμα («Η πριγκίπισσα του Μονπενσιέ»). Το αστυνομικό («Το δόλωμα»).

Αρκετές από τις ταινίες του κέρδισαν βραβεία, στη Γαλλία και στο εξωτερικό. Μεταξύ αυτών το «Autour de minuit» («Γύρω από τα μεσάνυχτα», 1986). Κέρδισε Όσκαρ και ήταν υποψήφιο για τις Χρυσές Σφαίρες. Ήταν πρόεδρος του Ινστιτούτου Lumière. Πατέρας του σκηνοθέτη και ηθοποιού Νιλ Ταβερνιέ και της μυθιστοριογράφου Τίφανι Ταβερνιέ.

BERTRAND TAVERNIER: Ο TAVERNIER ΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΟΥ ΛΟΓΙΑ

Για μένα η δυσκολότερη ταινία που έγινε ποτέ, από την πλευρά του σκηνοθέτη, είναι η «Περσόνα», του Ινγκμαρ Μπέργκμαν. Σε μία προσωπική σκηνή δεν έχεις να βασιστείς σε τίποτα. Πρέπει μόνο να βρεις το σωστό τόνο. Οι σκηνές μάχης, αντίθετα, είναι σωματικά εξαντλητικές. Μπορείς βέβαια να χρησιμοποιήσεις ειδικά εφέ. Μεγάλο μέρος της δουλειάς γίνεται στο εργαστήριο.

Εμείς, όμως, τις γυρίσαμε μονοκάμερες. Μέσα σε δυο μέρες. Σε ένα μόνο σκηνικό. Κυρίως με μακρινά πλάνα. Κάποιος μου είπε ότι οι σκηνές μάχης της «Πριγκίπισας του Μονπενσιέ» του θυμίζουν τις «Καμπάνες του Μεσονυχτίου», του Ορσον Ουελς. Αυτό είναι, νομίζω, το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μου έχουν κάνει ποτέ.

BERTRAND TAVERNIER: Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

Εγώ ξεκίνησα να γράφω απλώς επειδή έπρεπε να κάνω κάποια δουλειά. Για να βγάζω λίγα χρήματα. Ναι, θεωρώ ότι η κριτική κινηματογράφου έχει αλλάξει. Και για καλό και για κακό. Ο χώρος έχει συρρικνωθεί. Παλιά έγραφαν δυο σελίδες για μία ταινία. Άνθρωποι που ήταν καταπληκτικοί συγγραφείς.

Τώρα γράφουν για το σινεμά ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν την παραμικρή ιδέα. Αλλά έχει αλλάξει και η δημοσιογραφία γενικά. Βλέπεις μικροκάψουλες αντί για άρθρα. Αστεράκια αντί για ανάλυση. Τους παίρνει δύο δευτερόλεπτα να γράψουν για μία ταινία. Εσένα άλλα δύο για να τους διαβάσεις.

Όταν, παλαιότερα, διάβαζα ένα ωραίο κείμενο κριτικής μου προκαλούσε την επιθυμία να δω την ταινία. Αυτό τώρα συμβαίνει σπάνια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν σήμερα καταπληκτικά βιβλία για τον κινηματογράφο. Παλιότερα σου έπαιρνε χρόνο για να τα ψάξεις.

BERTRAND TAVERNIER: ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ

Έκανε και πολλά ντοκιμαντέρ. Αυτά μαζί με ένα μέρος του κινηματογράφου του, πήγαζαν από την ηθική επιλογή. Αυτή που του «επέδωσε», τρόπον τινά, ο συγγραφέας πατέρας του. Με την αντιναζιστική του δράση. Το παράδειγμα του πατρός του έγινε υπόδειγμα μιας στάσης ζωής. Πέρα από ευαίσθητη, ήταν στοχαστική, ενεργή. Ωσμωτική της φιλομάθειας, της κοινωνικότητας, της πνευματικότητας, του πάθους.

BERTRAND TAVERNIER: ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΧΩΝΕΜΑ

Ας σταθούμε σε δύο στιγμές του.

Πρώτα στο αμερικανικό του πέρασμα στην «Καταιγίδα στην ομίχλη» (2009) με τον Τόμι Λι Τζόουνς. Ένα έργο όχι ελεύθερο αδυναμιών. Μία εμπειρία που τελικά δεν του ήταν ευχάριστη. Δεν ξέρω πόσο εκτίμησε από αυτό ο Ταβερνιέ τους Αμερικανούς δημιουργούς. Βλέποντας πόσο δύσκολο είναι να αντέξεις τα ποικίλα βάρη της αμερικανικής παραγωγής. «Είναι όλα τόσο πιο εύκολα στη Γαλλία», είπε μετά.

Εμείς πάντως είδαμε στο πανί ένα διαπολιτισμικό χώνεμα: Γαλλίας-Αμερικανικού Νότου. Περιείχε την ορθολογική σαφήνεια, το γαλλικό ντετερμινισμό. Την απέραντα μουσική αίσθηση και το μυστικισμό της Νέας Ορλεάνης. Όλα τους σε ένα μίγμα λουσμένο στον ανθρωπισμό ενός δημιουργού. Ποτέ δε φώναζε αλλά διαρκώς διεμήνυε.

BERTRAND TAVERNIER: ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Και έπειτα στην ανυπέρβλητη διαθήκη του. Το «Ταξίδι δια μέσου του γαλλικού κινηματογράφου» («Voyage à travers le cinéma français») (2016). Την επόμενη χρονιά θα γινόταν και σειρά 10 επεισοδίων. Ένα εκπληκτικό προσωπικό χρονικό του γαλλικού κινηματογράφου. Μία ξενάγηση από τον πιο αρμόδιο άνθρωπο.

Για τον κινηματογραφόφιλο και πιο ειδικά για εκείνον: Που αγαπά το γαλλικό κινηματογράφο. Που ξεπερνά -ή και υπερβαίνει- την επιρροή της νουβέλ βαγκ. Αυτή που ο Tavernier αγάπησε όσο λίγοι. Αυτό είναι ένα πόνημα τουλάχιστον ισάξιο της δουλειάς του Σκορσέζε για τον αμερικανικό κινηματογράφο. Διανθισμένο όμως εδώ από τη γνήσια διανοούμενη αίσθηση. Αυτή που δεν ξεχνά ποτέ τους ανθρώπους της.

Διαβάστε τα άρθρα για τους σκηνοθέτες

Δείτε τα βίντεο που έχουμε ετοιμάσει

• Σκηνοθέτες