ΑΛΕΞΗΣ ΔΑΜΙΑΝΟΣ

Ιούλ 11, 2025 Uncategorized, Κινηματογράφος 0

ΣΥΝΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΚΟΜΑ ΕΛΠΙΔΑ

Ο σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός μιλά στον Γιάννη Φραγκούλη*

Πρώτα το «Μέχρι το πλοίο» και μετά η «Ευδοκία», δύο ταινίες που σηματοδότησαν τον Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, η πρώτη, μαζί με την «Αναπαράσταση», του Θόδωρου Αγγελόπουλου, ήταν η αρχή του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, όπως ιστορικά είναι πιστοποιημένη. Ο Αλέξης Δαμιανός είναι ένας σκηνοθέτης που στάθηκε και στέκεται πιστός στις αξίες και τα ιδανικά του, κάτι που φαινόταν από την πρώτη του κιόλας ταινία και από την θεατρική του πορεία, πριν να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο.

Σκηνοθέτης, ηθοποιός ή φιλόσοφος; Κάτι απ’όλα! Μετρημένος, σοβαρός στοχαστής που έχει τόλμη να μεταφέρει στην οθόνη τα πιστεύω του με το δικό του γλαφυρό και συναρπαστικό ύφος. Ίσως αυτό δεν του συγχώρεσαν: να έχει το δικαίωμα να λέει την αλήθεια! Ο λόγος για την τελευταία του ταινία, «Ο Ηνίοχος», που έτυχε από μερίδα κριτικών ανελέητη και, συγχρόνως, αδικαιολόγητη επίθεση. Πίστευαν ότι ο Δαμιανός θα έκανε σπονδυλωτή, εμπορική ταινία ή υπήρχε κάποιο «σχέδιο»; Στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης θα προβάλλει τον «Ηνίοχο» με νέο μοντάζ. Αυτή είναι η αξία του Δαμιανού, έχει το κουράγιο να διορθώσει αυτά που βλέπει ο ίδιος ότι είναι λάθη, να τα αναγνωρίσει.

Αλέξης Δαμιανός: Η απουσία

Ξεκινώντας, θα ήθελα να μας πείτε γιατί διατηρήσατε μια τόση μακρόχρονη απουσία από τα κινηματογραφικά δρώμενα.

Κοίταξε να δεις, για μένα δεν υπάρχει κινηματογράφος, θέατρο ή παιδεία που να διαχωρίζονται από τις κοινωνικές αξίες. Βεβαίως, σήμερα παρά ποτέ, βλέπουμε το πόσο συνέταιρες μιας παραχαραγμένης ιστορίας είναι όλες αυτές οι λογικές που θα έπρεπε να είναι επαγγελματικές, γιατί το επάγγελμα, πολλές φορές, σου δίνει το δικαίωμα, εν ονόματι του ψωμιού σου, να μπορείς και να ρίξεις δηλητήριο στο εμπόρευμά σου. Δεν το αποδέχομαι αυτό, αλλά το έχει αποδεχτεί ο καινούργιος άνθρωπος, ο άνθρωπος της τηλεόρασης, του εύκολου θεάματος, της απασχόλησης για λίγο καιρό, χωρίς βάρος μηνύματος.

Όταν δεν ωριμάζει μια αναγκαιότητα μάχης δεν έχω λόγο να μπαίνω σε μια περιπέτεια καταστροφικής, οικονομικώς, για εμένα, και απ’την άλλη μεριά ενός διωγμού, από το πρώτο μου έργο μέχρι το τελευταίο. Είναι γνωστό ό,τι έχει γίνει με το «Πλοίο», το πώς επιτέθησαν, πώς το ανακάλυψαν οι Γάλλοι, του έδωσαν το βραβείο, παιζόταν δύο χρόνια στη Γαλλία, ήρθε ο Αντρέ Φουκώ και με βρήκε στο κτήμα σαν εργάτη και έκλαιγε από την χαρά του και λυπόταν πολύ που ήμουν σκαφτιάς.

Και μετά κάνω την «Ευδοκία». Κάνει μια καταγγελία ο Τζέημς Πάρις ότι διασύρω το στράτευμα, 21^η Απριλίου, με βουτάνε για να πάρει το βραβείο, δηλώνει στην Βασιλάκου ότι έχει ενοχές πεθαίνοντας, μου το λέει σιγά-σιγά η Βασιλάκου, της λέω αυτά τα πράγματα τα καταγγέλλουν οι άνθρωποι δημόσια, γιατί είναι θέματα δημόσιας υγείας. Το ότι μπόρεσε αυτός να με κλείσουν 6 μήνες στον Διόνυσο, να με ανακρίνουν και μου έχουν λογοκριτή μου τον κ. Καψάσκη, τον ιατροδικαστή του Λαμπράκη, για να μπορέσουν να κάψουν το έργο και να μπορέσουμε να το κόψουμε ως εκ θαύματος. Αυτό το μαρτύριο, το δεύτερο, θα έπρεπε να με είχε σταματήσει να μην κάνω τρίτη ταινία, που τελικά έκανα, τον «Ηνίοχο».

Αλέξης Δαμιανός: Η πολεμική

Και τώρα σας πολέμησαν.

Αυτό το τελευταίο ήταν πολύ πικρό. Ξέρεις γιατί; Γιατί νόμιζα ότι υπήρχε ένα γενικότερο αίτημα… πώς τόλμησαν και με τι πλάτες μερικοί άνθρωποι, τους οποίους τους είχα ακούσει στην τηλεόραση, να λένε ότι το πράσινο είναι βαρβαρότης και ότι τώρα τα φτιάχνουμε όλα μόνοι μας, η τεχνολογία… τρόμαξα και εγώ, σαν αντίλογο, κάνω τον «Ηνίοχο». Δουλεύω, λοιπόν, με αδυναμίες, λόγω της βιασύνης να πάει στο Φεστιβάλ, να πάει στα άλλα Φεστιβάλ, και δεν μπορούσα να λειτουργήσω, έτσι δεν ήμουν έτοιμος. Αναγκάστηκα, στο τέλος μιας εβδομάδας, να τον σταματήσω, για να τον βγάλω σωστό και για να λειτουργήσω κατά τις συνήθεις λειτουργίες μου. Πάλι αντιμετώπισα ένα είδος πικρής σιωπής που μου ήταν απρόσμενη.

Ποια ήταν η ουσία της ταινίας σας;

Η ουσία της ταινίας ήταν το μήνυμα του Ηνίοχου. Μια ιδέα που προέρχεται μέσα από μια προϊστορία χρόνων, μέσα από την Κίνα, η διαδρομή της μέσα από τον Κομφούκιο και τους Ινδούς. Φούντωνε μια ανθρωπιστική αναγκαιότητα παιδείας, η οποία ήταν δεδομένη κοινωνικά και στην Ελλάδα όταν έφτασε με αυτές τις δυνατότητες του κλίματος και ευφορίας της, έφτασε στο να γίνει ο λόγος όλης αυτής της διαδρομής και φτάσαμε σε έναν Ηνίοχο που λέει ότι η άμιλλα είναι ένα ευλογημένο πράγμα που πάει τους ανθρώπους μπρος.

Αγαπάς τον καλύτερό σου. Δεν υπάρχει δεύτερος και τρίτος, υπάρχει συναγωνιστής μέσα στον παλμό της ζωικής πάλης, η οποία είναι δημιουργική πάντα. Και τότε, αν βγει κάτι καλύτερο από εμάς, είναι μια ευτυχία γιατί μας δίνει ένα νεώριο προς κατάκτηση. Και αυτά τα βλέπεις πάνω σ’ένα άγαλμα ακίνητο. Λίγο καιρό μετά βγήκε η Δύση, με εκπροσώπους τους Λατίνους, και είπαν το «primum vivere, deinde philosophari», δηλαδή, ό,τι φάμε ό,τι πιούμε και ό,τι αρπάξει ο κώλος μας. Αυτό ήταν το πνευματικό μήνυμα που έδωσε πρώτα-πρώτα στην ανθρωπότητα ο λατινικός πολιτισμός.

Αλέξης Δαμιανός: Ο ατομισμός

Βέβαια, μιμούντουσαν την Ελλάδα. Ο Πλούταρχος έβγαλε τους βίους παράλληλους για να πάρει την θέση του Μαντείου των Δελφών, να κολακέψει τους Ρωμαίους και να πει «Να, έχουμε ίδιους ανθρώπους, ο Καίσαρας και ο Αλέξανδρος» και τους έστειλε έναν σφογκοκωλάριου σύγγραμμα που του έδωσε την διεύθυνση του Μαντείου των Δελφών. Αρχίζει η υποβάθμιση της πνευματικής ζωής. Λίγο μετά ο Λουδοβίκος δήλωσε ότι μετά από εμένα να γίνουν όλα στάχτη και μπουρμπούλη, ένας ατομισμός μιας τάξης που έχει δημιουργήσει την έννοια της φεουδαρχίας, που δεν σημαίνει τι είσαι, αλλά τι δηλώνεις. Αυτή η αποικιοκρατική πολιτική, που δούλεψε για πολλά χρόνια, και μέχρι πριν 30 χρόνια για την περιφέρεια, είχε σαν αντίλογο τις σκέψεις που ήταν κληρονομιά τόσων ατόμων του κινέζικου, ανατολικού πνεύματος, του Λάο Τσε, ήταν κάποιος φραγμός για το «primum vivere, deinde philosophari».

Σαν άνθρωπος προσπάθησα να σώσω την αξιοπρέπειά μου, τα παιδιά μου, το μέλλον μου και το μέλλον της κοινωνίας που, μ’αυτή την κατάσταση, είναι πραγματικά κοντά στο τέλος της. Θα μου πεις, «Τόσο μεγάλο μήνυμα είχες;». Ναι, γιατί είναι απλό και έχει την απλότητα του μεγάλου.

Σκηνή από την ταινία “Μέχρι το πλοίο”.

Η ταινία ασχολείται με το κομμάτι της ελληνικής ιστορίας από την εθνική αντίσταση και μετά. Γιατί δεν κάνατε και ένα σχολιασμό και για το κομμάτι της ιστορίας πριν την Αντίσταση;

Κοιτάξτε, η ιστορία βασίζεται πάνω σε μαρτυρία. Η ιστορία όταν μπαίνει στο «ψυχρό» της μέρος πρέπει να είσαι Θουκιδίδης για να μπορέσεις να βγάλεις… Κακά τα ψέματα. Έχουμε πιστέψει ότι ο νους του ανθρώπου είναι αρκετός για να κάνει τις εκτιμήσεις του, σε επίπεδο ηθικό και πνευματικό. Λάθος! Τα μάτια δεν βλέπουν. Βλέπουν τα χρώματα, το σχήμα, εισπράττουν την εικόνα και έχουν κάποιες αντιδράσεις σε εσωεκκρίσεις οι οποίες απ’την μνήμη των κυττάρων του όντος έχουν ένα μήνυμα αν μπορεί να είναι γόνιμα και αγαθά για τη ζωή ή όχι. Αυτή η μνήμη του κυττάρου έχει υποβαθμιστεί πολύ προπαντός από τα χρόνια της επιβολής της ασυδοσίας. Οι ιστορικοί σήμερα χρειάζονται μια παύση συγκέντρωσης για να δώσουν το όσο το δυνατόν τέλειο μήνυμα.

Αλέξης Δαμιανός: Ο ανώνυμος

Για να επανέλθουμε, στην ταινία βλέπουμε όλα αυτά τα πράγματα. Εκεί υπάρχει ένας ρόλος ενός ανθρώπου-πολίτη, ενός φυλακισμένου στις ιταλικές φυλακές του Πύργου. Αυτός τι ρόλο παίζει στο έργο;

Αυτό είναι ένας ώριμος άντρας…

…που παραμένει ανώνυμος.

Υπήρχε στην ταινία, το έλεγε κάποιος ότι «αυτός κάποιον προστατεύει, κάποιον που αγαπάει πολύ». Έφτανε αυτό. Και αυτό το έβγαλα για μην βοηθάω τον θεατή, με δεκανίκια. Νομίζω ότι έβγαινε μόνο του. Λέει ένας πολύ σκληρός, ο αρχηγός, ο Πίτας, αυτός που έπαιζε ζάρια, «αυτός να ξέρεις κάποιον αγαπάει πολύ που θέλει να τον προστατεύσει».

Είναι κάποιος που λέει κάποιες αλήθειες που δεν μπορούν να ειπωθούν ξεκάθαρα;

Βεβαίως, και που δεν έχει τον φόβο της συντριβής του. Γιατί, έτσι κι αλλιώς, δεν λέει το όνομά του, το έχει πάρει απόφαση. Αγαπάει κάποιον αληθινά γιατί κάτι πιστεύει. Και δεν έχουμε έναν και δύο στην Ελλάδα έχουμε εκατοντάδες.

Η κηδεία αυτού του ανθρώπου μου θυμίζει αρχαία τραγωδία. Και εκεί αρχίζει η αντίσταση. Ένα άλλο στοιχείο της αντίστασης είναι ότι η προσωποποίηση του Ηνίοχου δεν αφήνει να αιχμαλωτίσουν τον αντίπαλο αρχηγό, αλλά τον σκοτώνει. Γιατί τον σκοτώνει;

Αυτός που έχει καταγγελθεί από τους άλλους ότι έπιασε κάποιες Επονίτισσες, τις βίασε, ήταν ασύδοτος, δεν είχε βάθρο και αίτημα σίγουρο. Ερχόταν από τα παλιά μια παράδοση που έλεγε «ο βασιλιάς με την χρυσή κορώνα προστάζει σκυλιά». Ήταν όμως ένα πραγματικό παλικάρι. Εκεί είναι το επίμαχο θέμα και είσαι ο πρώτος που έχεις αμφιβολίες, αλλά θα τις πούμε.

Εμείς δεν λέμε ότι τα παλικάρια φταίνε αυτά αν γίνονται καλά ή κακά παλικάρια, φταίνε οι ιστορικές συνισταμένες κάποιων μπάσταρδων. Το είχε πει αυτό… Του είχαν δώσει και ένα τόνιμεν, εγγλέζικο, που και αυτό είναι για εμένα σημειογραφικό. Ήταν και ο πονηρός, από πάνω, που έκανε ότι έπιασε τον Γοργοπόταμο… Του είχαν δώσει ένα τόνιμεν και τον είχαν βάλει σε αντίσταση με τους άλλους οι οποίοι είχαν εντολή να μην τον σκοτώσουν, να τον πάνε στο καπετάνιο.

Αλέξης Δαμιανός: Η αναγνώριση

Εκείνος όμως, χωρίς χέρια, δεν θα είχε ζωή, γιατί είναι αληθινό παλικάρι. Το θέμα πια μετατοπίζεται από την πολιτική, που δρα και οι συνέπειές της είναι αυτές, και αναγκάζεται ο νέος ο πιο μοναχικός, ηθικός, με το μάτι του Ηνίοχου, γιατί αυτός έχει το μάτι του και το ψευδώνυμό του είναι αυτό, κάτι που το διάλεξε ο ίδιος, να χρεωθεί να τον σκοτώσει γιατί τον καταλαβαίνει, γιατί δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς χέρια.

Αυτό είναι το μόνο σύμβολο, που εγώ δεν κάνω ποτέ μου σύμβολα. Τα χέρια πλάθουνε και του κόβουν τα χέρια.

Σκηνή από την ταινία “Ευδοκία”.

Στη συνέχεια υπάρχει μια όμορφη ερωτική σκηνή, όπου δεν φαίνεται η ερωτική σκηνή, αλλά εννοείται.

Δεν καπηλευόμαστε τον έρωτα, τον αναγάγουμε σε τελετουργικό, σχεδόν θρησκευτικό, επίπεδο. Γιατί η διαιώνιση του είδους μας έχει περάσει σε μια αναγωγή γιορτής τελετουργικής υψηλής προέκτασης.

Ας ξαναγυρίσουμε στη σκηνή στις ιταλικές φυλακές στον Πύργο. Ο ανώνυμος φυλακισμένος φωνάζει κάποια στιγμή: «Έλληνες, Έλληνες, πούστηδες». Γιατί λέει αυτά τα λόγια;

Το πούστηδες θέλει να πει προδότες, για την εποχή εκείνη. Σήμαινε, δηλαδή, ότι δεν είχαν να σταθούν στη δική τους ευθύνη. Δεν καταγγέλλει τους πούστηδες, αλλά τον άνθρωπο τον ανεύθυνο. Για εμάς ο χαφιές μας είναι ο ήρωας που ξεσηκώνει την φυλακή, γιατί οι συνισταμένες που τον έκαναν χαφιέ ήταν ότι δέχονταν τα πράγματα και υπήρχε ένα παιχνίδι, βοηθούσε, δεν είχε το επίπεδο. Και όμως, αυτός ο χαφιές έκανε την αντίσταση στην φυλακή.

Αλέξης Δαμιανός: Οι κριτικές

Η ταινία έχει προβλήματα ήχου που, όπως είπατε και εσείς, θα διορθωθούν και θα δούμε την ταινία, την προσεχή κινηματογραφική σαιζόν. Αυτά είναι τα μόνα, πιστεύετε, που ενόχλησαν κάποιες κριτικές που έφτασαν στο επίπεδο της πολεμικής;

Υπάρχουν δύο συνισταμένες σήμερα. Η μια λέει ότι τα έργα που μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε είναι τα εμπορικά. Που σημαίνει από χέρι ότι πρέπει να είναι της ποιότητας ανάλογης της εποχής μας. Δηλαδή έργα αντιπνευματικά, αφηρημένα. Αυτό είναι το ψωμοτύρι γιατί δεν θέλουν τα πράγματα με το όνομά τους. Η ιστορία απαιτεί να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Θα έχουμε αντιδράσεις, αλλά για εμάς είναι υπέρ. Τουλάχιστον να δούμε ποιος μπορεί να επιτεθεί και σε ποιο βαθμό και πόσο πωρωμένος είναι, γιατί, προς το παρόν, μόνο πωρωμένες αντιστάθηκαν. Πωρωμένος ή πληρωμένος.

Τι ήταν αυτό που τους ανάγκασε να συμπεριφερθούν με αυτό τον τρόπο;

Η αλήθεια είναι πικρή και επικίνδυνη. Αλλά αυτή δεν την αφήνουμε απ’την αγκαλιά μας. Αυτή είναι η αλήθεια και δεν είναι η αλήθεια μας ούτε, βεβαίως, η αλήθεια τους. Τη ζήσαμε. Είμαι 75 χρονών, έζησα σαν παλικάρι, έχω το παλικάρι μέσα μου ακόμα, προτιμώ να πεθάνω λέγοντας την αλήθεια παρά να χέσω πάνω στη ζωή που έζησα, που δεν έχω τίποτε να ντρέπομαι για αυτό. Έχω κάνει τους συμβιβασμούς μου, αλλά πάντα οριακούς, και που δεν βλάπτουν τους νεότερους ανθρώπους. Δεν θα κάνω πίσω, αλλά θα το’χω υπόψη μου, αυτή τη φορά, ότι υπάρχει αυτή η παράμετρος.

Σκηνή από την ταινία “Ηνίοχος”.

Ο άλλος συντελεστής είναι η παραλλαγή που έχει το άλλο κοινωνικό πρόβλημα: οι υπάλληλοι των συμφερόντων, των ξένων, Αμερικάνων κ.λπ., τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να μην λένε τα πράγματα με το όνομά τους, να θολώνουν την αλήθεια, να δίνουν χώρο στην ανία. Για να μην προβληματίζεται και να δημιουργεί κανείς. Εμείς στο έργο ζητάμε τη συνεργασία με τους ανθρώπους και γι’αυτό αφήνουμε κενά πολλές φορές τα οποία πρέπει να προσέχει και να χρησιμοποιήσει όλη του τη δύναμη που έχει για να καταλαβαίνει αυτό που βλέπει. Δεν παίρνω τον θεατή από την μύτη για να του επιβάλλω εγώ το συμπέρασμα, αλλά του ζητάω να συνεργαστεί μαζί μου όπως συνεργαζόταν παλιά που ήταν μέτοχος του κέντρου και της δράσης, ακόμα και στο πρωταρχικό θέατρο και στην αρχαία τραγωδία.

Αλέξης Δαμιανός: Το μήνυμα

Οι κινηματογραφικές λέσχες χρηματοδότησαν την ταινία. Η ταινία, λοιπόν, θα παιχτεί σε όλες τις κινηματογραφικές λέσχες;

Η Ομοσπονδία Κινηματογραφικών Λεσχών έδωσε 200.000, ένα συμβολικό ποσό, αλλά είναι κάτι σημαντικό. Είναι όλοι τους ευγενικά παιδιά και θα δούμε πως είναι πιο πραχτικό για την προβολή της ταινίας.

Αυτό σημαίνει ότι πολλαπλασιάζονται οι θεατές σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα.

Καλά, αυτό είναι σίγουρο.

Και στην επαρχία, το μήνυμα που έχει το έργο θα πιάσει τόπο.

Το έργο φτιάχτηκε για την επαρχία και όχι για το Κολωνάκι. Για τον απλό Έλληνα.

Πιστεύετε ότι η ταινία θα πρέπει να έχει ένα μήνυμα που να μεταδίδει στον θεατή;

Είναι ή δεν είναι πολιτισμικό μέσο; Είναι ή δεν είναι σαν φωτιά που μπορεί να κάνει κακό; Άρα μπορεί να κάνει και καλό.

Υπάρχει μια αντίληψη ότι η ταινία πρέπει να αφήνει απόλυτη ελευθερία στο θεατή που, μέσα από φορμαλιστικές αναζητήσεις, θα ανακαλύψει την αλήθεια.

Αυτό πήγε να το κάνει ο Ταρκόφσκι, ο Γκρηαγουέι και πολλοί σκηνοθέτες που ξέρουν ότι ο λόγος ο ανθρώπινος έχει ανάγκη επικοινωνίας, ενέχει μια μετάδοση είτε αγάπης είτε πρότασης. Δεν είναι τυχαίο, να λέει ότι του γουστάρει και να παίρνει ο άλλος και, όπως είπαμε και πριν, μπορεί να καεί, να καταστρέφει και να δημιουργεί. Διάλεξε και πάρε.

Αλέξης Δαμιανός: Η παιδεία

Στην Ελλάδα υπάρχει το πρόβλημα της κινηματογραφικής παιδείας. Είναι ελλιπής, υποστηρίζεται. Πιστεύετε ότι υπάρχει ανάγκη κρατικής κινηματογραφικής σχολής;

Όταν χωλαίνει η παιδεία καμιά κινηματογραφική σχολή, σε κανένα μέρος του κόσμου, δεν μπορεί να αναπληρώσει αυτό το κενό. Η παιδεία είναι αυτή που θα οδηγήσει στη σωστή θεώρηση της ιστορικής μας πείρας και θα κατευθύνει κάποιον προς μια δημιουργική κοινωνία. Θα μας πληροφορήσει για τα κεκτημένα μας, για τις πείρες, τις διαδρομές που κάναμε και τα αποτελέσματά τους, θα μας οδηγήσει να μην πέφτουμε δύο φορές στον ίδιο λάκκο, όπως είπε ο Σωκράτης, γιατί τότε θα είμαστε κουτοί.

Αλλά σήμερα μερικοί θέλουν να πέφτουμε όχι δύο φορές στον ίδιο λάκκο, αλλά πενήντα, εκατό, ως που να ξεφτιλιστούμε εντελώς. Αλλά αυτά τα πράγματα, αν κάποιος τα αισθάνεται και του είναι γνήσιες αναγκαιότητες να αντισταθεί, είναι μια αντίσταση. Ίσως για εμάς, μερικούς ανθρώπους, που δεν μας αρέσει να τρώμε καρπαζιές χωρίς αντίσταση, είναι πιο ξεφτιλιστικό από το να τρως καρπαζιές χωρίς αντίσταση από το να τις τρως με «αντίσταση» είναι μια παρηγοριά και ένας δρόμος ενός ελεύθερου ανθρώπου.

Το άλλο θέμα που θα μας απασχολήσει είναι οι κριτικοί κινηματογράφου. Πιστεύετε ότι κάνουν την δουλειά τους αντικειμενικά;

Αυτοί είναι υποκείμενα των αναγκαιοτήτων μιας κοινωνίας.Οι Κινέζοι όταν είχαν το μπαρούτι έκαναν παιχνίδια με χρώματα και δεν διανοήθηκαν ποτέ να κάψουν τον διπλανό τους. Όταν ήρθε στην Δύση έγινε σφαίρες και θάνατος. Το ηθικό βάρος των εννοιών είναι ουσία, ζωή, αλήθεια, σαν το νερό που πίνουμε, σαν το ψωμί που τρώμε και σαν το αποχωρητήριο που έχουμε ανάγκη να πάμε, γιατί αλλιώς δεν γίνεται. Αυτές είναι οι αξίες και όχι η παραχάραξη.

Αλέξης Δαμιανός: Οι νέοι

Πιστεύετε ότι υπάρχει κάποια ελπίδα από τους νέους ανθρώπους;

Ναι. Απροκάλυπτα λέω, ναι. Μέσα απ’τις χαρές μου, απ’αυτά που με κρατάνε στημένο στη ζωή, χωρίς απογοητεύσεις είναι οι σχέσεις μου με τους νέους ανθρώπους. Θέλω να νομίζω ότι είμαι ένας σύγχρονος Διαγόρας. Με αγαπάνε οι νέοι και βρίσκουν αποκούμπι σε μένα, έστω όταν με κουράζουν, έστω όταν δεν είναι ουσιώδες το πρόβλημά τους, αλλά πολλές φορές έρχονται και παιδιά γεμάτα και το απέδειξε οι 1.200 άνθρωποι που δουλέψαμε για τον «Ηνίοχο», που δεν πήραν ούτε μια δραχμή, δεν πήγαν σε ένα ξενοδοχείο, κοιμόντουσαν γύρω μου στα αντίσκηνά τους και λειτουργούσαν με αυτές τις αξίες που δεν τις είπαμε ποτέ με λόγια και όλοι τους υπηρέτησαν το κέντρο του έργου, ενώ ήταν άνθρωποι αταίριαστοι μεταξύ τους.

*Η συνέντευξη αυτή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Εξόρμηση», την Κυριακή 12 Νοεμβρίου 1995.