ΧΟΗΦΟΡΟΙ

Φεβ 22, 2014 Θέατρο 0

ΧΟΗΦΟΡΟΙ

η περίληψη του έργου

Στο συντομότατο «πρόλογο» του έργου (στ. 1-21) που είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας του Αισχύλου «Ορέστεια» (το πρώτο είναι ο «Αγαμέμνων» και το τρίτο οι «Ευμένιδες»), μιλά ο Ορέστης, γιος του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, έχει επιστρέψει στις Μυκήνες με το φίλο του Πυλάδη και έχει προσφέρει πλεξούδα από τα μαλλιά του στον τάφο, του δολοφονημένου από τη μητέρα του, πατέρα του, δίπλα στον οποίο βρίσκεται. Σε λίγο βλέπει μια μαυροντυμένη ομάδα γυναικών να πλησιάζει μαζί με την αδελφή του Ηλέκτρα, εύχεται να του δώσει δύναμη ο Δίας να πάρει εκδίκηση και παραμερίζει μαζί με τον Πυλάδη.

Στην «πάροδο» (στ. 22-83) ο χορός των αιχμαλωτισμένων Τρωαδιτισσών μιλάει για το σκοπό της εξόδου του, από το παλάτι, που είναι να προσφέρει χοές στον τάφο του Αγαμέμνωνα, σταλμένος από την Κλυταιμνήστρα, για να διώξει τα κακά προμαντέματα που όνειρα της νύχτας της είχαν προκαλέσει. Τονίζει ότι έχει χαθεί πια ο σεβασμός και κυρίαρχος στη χώρα είναι ο φόβος. Χωρίς να κατονομάζει, προεξοφλεί την τιμωρία εκείνων που έχυσαν αίμα. Τελικά σημειώνει την υποχρέωσή του να υποχωρεί και εκφράζει πόνο για την κακή τύχη των αφεντών του.

Στο πρώτο «επεισόδιο» (στ. 84-584), η Ηλέκτρα απευθύνεται στο χορό, ανοίγει διάλογο μαζί του, το συμβουλεύεται και κάνοντας την προσευχή της, στον τάφο του πατέρα της, ζητά να φέρει πίσω εκδικητή τον Ορέστη. Ο χορός συνοδεύει με το τραγούδι του την προσευχή της Ηλέκτρας. Τότε η Ηλέκτρα βλέπει την κομμένη πλεξούδα πάνω στον τάφο του Αγαμέμνονα και υποπτεύεται ότι θα είναι σταλμένη από τον Ορέστη, την αβέβαιη υπόνοια ότι μπορεί να έχει έρθει ο Ορέστης ενισχύουν οι πατημασιές που βλέπει η Ηλέκτρα.

Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ο Ορέστης και, για να τον αναγνωρίσει η αδελφή του, της ζητά να δει το μέρος απ’όπου έκοψε την πλεξούδα του και ένα υφαντό, έργο των χεριών της. Η Ηλέκτρα τον αναγνωρίζει και, ενώ τα δύο αδέλφια χαίρονται τη συνάντησή τους, ο χορός τους συνιστά να είναι προσεχτικοί. Ο Ορέστης εκφράζει την εμπιστοσύνη του στο χρησμό που του έδωσε το μαντείο του Απόλλωνα, στους Δελφούς, να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του. Χορός, Ορέστης και Ηλέκτρα παρακαλούν το νεκρό Αγαμέμνονα να βοηθήσει για να τιμωρηθούν οι δολοφόνοι του. Τελικά ο Ορέστης ζητά να γυρίσει η Ηλέκτρα στο παλάτι και ο χορός να κρατήσει μυστικό το σχέδιό του, να πάνε με τον Πυλάδη στο παλάτι, σαν ξένοι από τη Φωκίδα, και να σκοτώσει τον Αίγισθο.

Στο πρώτο «στάσιμο» (στ. 585-651) ο χορός μιλά για τέρατα της στεριάς και της θάλασσας και αναφέρεται σε διάφορες μυθικές περιπτώσεις γυναικών που από ερωτική παρόρμηση έκαναν εγκλήματα. Το χορικό κλείνει με την έκφραση εμπιστοσύνης στη Θεϊκή Δίκη και στη βεβαιότητα ότι ο Ορέστης είναι ο σταλμένος για να πάρει εκδίκηση.

Στο δεύτερο «επεισόδιο» (στ.652-782) ο Ορέστης χτυπά την πόρτα του παλατιού και στο δούλο, τον «οικέτη», λέει πως φέρνει ενδιαφέροντα μηνύματα για τους ανθρώπους του παλατιού. Βγαίνει τότε η Κλυταιμνήστρα και, προσφέροντας φιλοξενία στον Ορέστη και στον Πυλάδη, ακούει την πλαστή διήγηση του Ορέστη, ότι ο Στρόφιος από τη Φωκίδα συναντώντας τον του είπε ότι τάχα ο Ορέστης πέθανε και ότι τον παρακαλεί να φέρει το μήνυμα στους δικούς του και να τους ρωτήσει αν θέλουν η στάχτη του να μεταφερθεί στον τόπο του ή να θαφτεί στη Φωκίδα.

Η Κλυταιμνήστρα, ακούοντας το μήνυμα, εκφράζει συγκρατημένα τη λύπη της και δίνει εντολή να φιλοξενηθούν οι κουρασμένοι ξένοι. Και ενώ οι δύο νέοι και η Κλυταιμνήστρα μπαίνουν στο παλάτι, βγαίνει η «τροφός», η παραμάνα του Ορέστη, για να πει ότι πηγαίνει να ειδοποιήσει τον Αίγισθο να έρθει στο παλάτι. Μιλά για τον πόνο της που ο Ορέστης πέθανε και για τις φροντίδες της γι’αυτόν, όταν ήταν μικρό παιδί. Ο χορός τη συμβουλεύει να πει στον Αίγισθο να έρθει χωρίς συνοδούς και, χωρίς να της ανακοινώσει ότι ξέρει για τον Ορέστη, της δημιουργεί κάποια αόριστη ελπίδα για κάτι καλό.

Στο δεύτερο «στάσιμο» (στ. 783-837) ο χορός παρακαλεί το Δία και τους άλλους θεούς να βοηθήσουν τον Ορέστη να εκδικηθεί το θάνατο του πατέρα του, προγεύεται τη χαρά αυτής της εκδίκησης και, μιλώντας νοερά στον Ορέστη, του λέει να σκοτώσει τη μητέρα του.

Στο τρίτο «επεισόδιο» (στ. 838-934) έρχεται ο Αίγισθος, λέει στο χορό ότι έχει πληροφορηθεί το θάνατο του Ορέστη, ζητά απ’αυτόν κάποια επιβεβαίωση, αλλά ο χορός του συνιστά να πάρει άμεση πληροφορία από τους δύο ξένους. Εκείνος μπαίνει στο παλάτι και σε λίγο ακούγεται στεναγμός του από κάποιο χτύπημα. Βγαίνει ο «οικέτης» και λέει πως ο Αίγισθος είναι σκοτωμένος. Στις σπαραχτικές φωνές του βγαίνει η Κλυταιμνήστρα, μαθαίνει το θάνατο του Αίγισθου και βρίσκεται μπροστά στον Ορέστη, που διστάζει να σκοτώσει τη μητέρα του, αλλά ο Πυλάδης του θυμίζει τον όρκο που έδωσαν στο πυθικό μαντείο. Ακολουθεί έντονος διάλογος ανάμεσα στη μητέρα και στο γιο. Η Κλυταιμνήστρα μάταια προσπαθεί να δικαιολογήσει τις πράξεις της, να φοβίσει τον Ορέστη, για τις ενδεχόμενες συνέπειες από το φόνο της και να προβάλλει τη μητρική θέση της. Ο Ορέστης τη σέρνει μέσα στο παλάτι.

Στο τρίτο «στάσιμο» (στ. 935-972) λέει ότι η Θεϊκή Δίκη οδήγησε το χέρι του Ορέστη και θεωρεί ότι οι καθαρμοί που θα γίνουν θα διώξουν το μίασμα της μητροκτονίας.

Στην «έξοδο» (στ. 973-1076) βγαίνει ο Ορέστης και δείχνει τα πτώματα των σκοτωμένων και το δίχτυ μέσα στο οποίο σκοτώθηκε ο πατέρας του. Στη συνέχεια μιλά για το τόλμημά του να σκοτώσει τη μητέρα του, ότι για αυτό παρακινήθηκε από τον Απόλλωνα και βλέπει ότι, από εδώ και πέρα, θα περιπλανιέται μακριά από την πόλη των Αργείων.

Ο χορός προσπαθεί να τον παρηγορήσει, αλλά εκείνος έχει την ψευδαίσθηση ότι φτάνουν, για να το κυνηγήσουν, οι εκδικήτριες των συγγενικών εγκλημάτων Ερινύες. Ο Ορέστης φεύγει. Ο χορός κλείνει το έργο με αναφορά στα φονικά της οικογένειας των Πελοπιδών και με τη δήλωση της ανησυχίας του «που θα καταλήξει κοιμισμένη η δύναμη της συμφοράς».

Θεόδωρος Μαυρόπουλος

(πηγή: Αισχύλος «Χοηφόροι», εκδ. Ζήτρος)

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ