ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Δεκ 27, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΜΙΑ ΑΤΕΛΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ

Καποδίστριας: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η ταινία «Καποδίστριας» είναι μία ιστορική ταινία που διαδραματίζεται στις αρχές του 19^ου αιώνα και αναφέρεται στην αληθινή ιστορία του μεγαλύτερου Έλληνα πολιτικού και πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας, Ιωάννη Καποδίστρια, μετά την απελευθέρωσή της από τους Οθωμανούς. Υπερασπίζεται με σθένος, καλοσύνη και αξιοπρέπεια την ελευθερία του κάθε ανθρώπου, θυσιάζοντας ακόμη και τον μεγάλο έρωτα της ζωής του, και δε διστάζει να συγκρουστεί με τις δυνάμεις του κακού, θυσιάζοντας πλούτη, δόξα και διεθνή αναγνώριση. Όταν η Ελλάδα αποκτά την ελευθερία της, ο Καποδίστριας καλείται να αναλάβει πρώτος κυβερνήτης. Παρότι διαισθάνεται ότι θα δολοφονηθεί, αποδέχεται αγόγγυστα την μοίρα του και θυσιάζεται, υπηρετώντας με πίστη και αφοσίωση την πατρίδα του. Αυτή η θυσία τον οδηγεί στην αληθινή ελευθερία.

Καποδίστριας: Οι προσωπογραφίες

Είδαμε την ταινία στη μικρή αίθουσα Παύλος Ζάννας, στη Θεσσαλονίκη, μπορούμε να μιλήσουμε για αυτά που αυτό το έργο μας έδωσε. Η δουλειά του κριτικού κινηματογράφου είναι μερικές φορές πολύ επίπονη. Αναφέρομαι στο να γράψεις για μια ελληνική ταινία και είσαι αναγκασμένος, επειδή σέβεσαι τον εαυτό σου, να εκφράσεις αυτό που πραγματικά αποκόμισες από αυτή. Από το 1996 ο Γιάννης Σμαραγδής λες ότι έχει ειδικευτεί στις προσωπογραφίες: «Καβάφης» (1996), «Σπύρος Λούης» (2004), «Ελ Γκρέκο» (2007), «Αναζητώντας τον Ιωάννη Βαρβάκη» (2010), «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» (2012), «Καζαντζάκης» (2017), «Αναφορά στον Ιωάννη Καποδίστρια» (2021), «Καποδίστριας» (2025).

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά τους. Αναφέρεται ότι η ταινία μιλά για την αληθινή ιστορία του Καποδίστρια. Αυτό το «αληθινή» μας δημιουργεί ένα πρόβλημα. Πως μια ταινία μυθοπλασίας μπορεί να είναι η αληθινή ιστορία; Εδώ ένα ντοκιμαντέρ δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που λέμε πραγματικό. Εξάλλου, αυτό που για τον σεναριογράφο και τον σκηνοθέτη είναι πραγματικό σίγουρα δεν είναι πιστή αποτίμηση αυτού που, αντικειμενικά, θα είναι το πραγματικό. Κάθε ταινία, σύμφωνα με την θεωρία του κινηματογράφου, είναι μια κατασκευή που έχουν κάνει οι δημιουργοί της και όχι μια αληθινή ιστορία, σύμφωνα με την ιστορική καταγραφή.

Καποδίστριας: Η ιδεολογία

Το πρώτο πρόβλημα της ταινίας είναι η ιδεολογική της τοποθέτηση. Ο Καποδίστριας ήταν κόμης, ευνοούμενος του τσάρου, διπλωμάτης, υπουργός εξωτερικών της τσαρικής Ρωσίας. Είναι πασιφανές ότι ήταν ένα όργανο της πολιτικής ελίτ που διοικούσε τότε την Ευρώπη. Ποια ήταν η θέση του για την επανάσταση του 1821; Στον Γαλάτη, ο οποίος του μίλησε για την προετοιμασία της επανάστασης είπε τα εξής: «Δια να σκέπτεται κανείς, περί τούτου σχεδίου, πρέπει να είναι τρελλός. Δια να το τολμήσει δε, να μου ομιλήση περί τούτου, εις τον οίκον τούτον, όπου έχω την τιμή να υπηρετώ έναν μέγα και κραταιόν αυτοκράτορα, πρέπει να είναι νέος όστις μόλις εξήλθεν από τους βράχους της Ιθάκης (σ.σ. Ο Γαλάτης είχε καταγωγή από την Ιθάκη) ή ο οποίος παρεσήρθη δεν ηξεύρω υπό ποίων τυφλών παθών. Δεν ημπορώ να ομιλώ μαζί σας περισσότερον περί του σκοπού της αποστολής σας, σας ειδοποιώ δε, ότι ουδέποτε θα αναγνώσω τα χαρτιά σας. Η μόνη συμβουλή που ημπορώ να σας δώσω, είναι να μην ειπήτε τίποτε εις κανένα περί τούτου και χωρίς ν’αναβέλετε ούτε μίαν ώραν, να επιστρέψητε, ίνα ειπήτε εις τους εντολείς σας ότι αν δεν θέλουν να χαθούν οι ίδιοι και να καταστρέψουν μαζί τους το αθώον και δυστυχές έθνος των, πρέπει ν’αφήσουν τας επαναστατικάς σκευωρίας των και να ζουν όπως πριν υπό τας κυβερνήσεις υφ’ας ευρίσκονται, έως ότου η θεία πρόνοια ευδοκήσει αλλιώς» (Κόκκινος, τ. 1, σελ. 136) Αυτή ήταν η απάντησή του στον Φιλικό που του ζητούσε βοήθεια που θα μπορούσε να δώσει ως υπουργός εξωτερικών της τσαρικής Ρωσίας.

Καποδίστριας: Η αλήθεια

Για ποια αλήθεια μιλά η ταινία; Παρουσιάζει έναν επαναστάτη πολιτικό, ενώ ο Καποδίστριας δεν ήταν τίποτε άλλο από ένας συντηρητικός πολιτικός, υπηρέτης του τσάρου. Εκτός αυτού, στην ταινία παρουσιάζονται οι κοτζαμπάσηδες σαν ληστές. Στην πραγματικότητα ήταν άρχοντες που είχαν πλουτίσει από τον μόχθο των Ελλήνων, κατόπιν της συνεργασίας τους με τους Οθωμανούς κατακτητές. Ο ελληνικός λαός παρουσιάζεται σαν κακόμοιρος και φοβισμένος, αυτός που είχε κάνει τη δεύτερη μεγάλη επανάσταση, μετά τη γαλλική, και που τα όπλα δεν τα είχε ακόμα παρατήσει. Ο λόγος της ταινίας έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με αυτά που αναφέρουν οι ιστορικές καταγραφές (Παπαρηγόπουλος, Κόκκινος, Φωτιάδης, Σκαρίμπας). Και, για να τελειώσουμε, δεν υπάρχει καμία αναφορά στον ουσιαστικό χαρακτήρα της επανάστασης του 1821 που ήταν ταξικός, όπως το διευκρινίζει ο Σκαρίμπας.

Ουσιαστικά το σενάριο είναι γεμάτο από ιστορικές ανακρίβειες. Αυτό δεν είναι κακό αν κάνουμε μια ελεύθερη απόδοση της ιστορικής καταγραφής, όχι μια «αληθινή ιστορία», όπως αναφέρεται, από την παραγωγή. Όταν το σενάριο δεν είναι αυτό που θα έπρεπε (για μια «αληθινή» ιστορία) τότε είναι προφανές ότι αυτό που δεν μπορεί να κάνεις είναι η ακριβής ανάλυση των χαρακτήρων και, κατά συνέπεια, τη δόμησή τους, άρα οι χαρακτήρες καταντούν καρικατούρες, όπως σε αυτή την ταινία. Μάλιστα, καρικατούρες που βρίσκουμε σε έναν κακό κόμικ.

Καποδίστριας: Το αφηγηματικό φορτίο

Ο μόνος που έχει αξιοπρεπή δόμηση είναι ο χαρακτήρας του Καποδίστρια, με μεγάλες ανακρίβειες και ουσιαστικές παραλείψεις. Αυτός είναι ο λόγος που οι διάλογοι είναι σαν αυτούς που θα βρούμε σε μια φτηνή τηλεοπτική παραγωγή. Για να δοθεί αίγλη σε αυτούς τους χαρακτήρες έχει επιστρατευθεί το πλούσιο σκηνικό, τα όμορφα κοστούμια που δεν μπορούν όμως να σώσουν την κατάσταση. Αυτό που βλέπουμε είναι τους χαρακτήρες να μην έχουν κανένα πρόσθετο στο αφηγηματικό φορτίο τους ενώ ο αφηγηματικός χρόνος περνά. Είναι αναλλοίωτοι, όπως οι χαρακτήρες στα κόμικ, άρα δεν έχουν την κινηματογραφική δομή που θα περιμέναμε.

Όπως είπαμε οι σκηνοθετικές οδηγίες είναι πολύ μακριά από την ιστορική καταγραφή. Ας μείνουμε όμως στις κινήσεις των ηθοποιών και στην τοποθέτησή τους στον χώρο. Κάποια εντυπωσιακά πανοραμικά πλάνα δίνουν αίγλη. Όταν οι ηθοποιοί κινούνται, στέκονται και μιλούν διακρίνουμε την παλιά μέθοδο που χρησιμοποιούσε το θέατρο και μετά η τηλεόραση πριν 40 χρόνια. Η σκηνοθεσία δεν έχει να κάνει με τον κινηματογράφο, όπως αυτή η τέχνη μας έχει δείξει όταν αυτός έγινε 7η τέχνη. Δυστυχώς σε αυτή τη μεγάλη παραγωγή η καλλιτεχνική σκηνοθεσία είναι απούσα. Μια πολύ απλή σύγκριση με ταινίες, από το 1960 και μετά, θα μας πείσει ότι ο κινηματογράφος του Σμαραγδή δεν έχει να κάνει με καλλιτεχνία, αλλά με μια διαχείριση της εικόνας.

Καποδίστριας: Οι τεχνικές

Θα επανέλθουμε στους χαρακτήρες. Η δομή του σεναρίου είναι γεμάτη από τοποθετήσεις συντηρητικές, φιλικές προς την επίσημη Εκκλησία, άρα έχουμε μια αγιογραφία του Ιωάννη Καποδίστρια που, μετά από 200 χρόνια, δεν είναι καθόλου αναγκαία, τη στιγμή που εκδίδονται όλο και περισσότερες μελέτες σχετικά με τον χαρακτήρα της επανάστασης, τους πρωταγωνιστές της, τη σχέση τους με τους διοικούντες σήμερα. Μάλιστα Ο Καποδίστριας έχει τον χαρακτήρα του Χριστού, εδώ βρίσκουμε την υπερβολή. Και τότε φτάνουμε στο επίμαχο θέμα.

Όσον αφορά στη φωτογραφία, είδαμε αστοχίες, πλάνα υπερφωτισμένα, στα εξωτερικά και εσωτερικά γυρίσματα. Η χρήση ειδικών διαφανειών για τη μείωση του φωτός, η μείωση του διαφράγματος, οι απαραίτητοι ανακλαστήρες, απλά δεν υπήρχαν. Ο Άρης Σταύρου δεν πρόσεξε όπως θα έπρεπε τα κάδρα του. Αντίθετα το μοντάζ δημιούργησε καλό ρυθμό, «έσβηνε» και «άναβε» το πλάνο, από τη μια σεκάνς στην άλλη, με πολύ καλή λεπτομέρεια, έτσι ώστε να γίνει καλή σύνδεση των πλάνων και να μην έχουμε «πηδήματα».

Καποδίστριας: Η διαφήμιση

Τα ρεπορτάζ ήθελαν την ταινία να έχει αδικηθεί, όσον αφορά στη χρηματοδότηση. Στους τίτλους (ζενερίκ) είδαμε ότι χρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, άρα για ποια αδικία μιλάμε; Καταλαβαίνουμε ότι όλα αυτά τα κατευθυνόμενα ρεπορτάζ ήταν ένα έξοχο διαφημιστικό κόλπο και τίποτε άλλο. Πριν πολλά χρόνια ο Γιάννης Σμαραγδής είπε σε μια σκηνοθέτη, στο Φεστιβάλ της Λάρισας, ότι οι ταινίες γίνονται με αγάπη, όταν άκουσε για τις δυσκολίες στην παραγωγή. Όντως, ο Σμαραγδής κάνει τις ταινίες του με αγάπη στο οικονομικό του κέρδος και στην προβολή του.

Αν θέλει να κάνει αξιοπρόσεχτες προσωπογραφίες καλό θα είναι να μελετήσει τη δουλειά, της Λίλας Κουρκουλάκου, για τον Βενιζέλο, του Λάκη Παπαστάθη, για τον Θεόφιλο, τις αναφορικές ταινίες του Τάκη Κανελλόπουλου, τη δουλειά του Κώστα Φέρρη, για την Φραγκογιαννού, του Γιάννη Χαραλαμπόπουλου, για τον Καβάφη και τον Πεσσόα, για να αναφέρουμε μερικές. Μετά ας μελετήσει ξένες παραγωγές και, με αυτά που θα μάθει, ελπίζουμε να κάνει μια πραγματικά κινηματογραφική μυθιστοριογραφία για ένα πρόσωπο. Γιατί όσα έκανε μέχρι τώρα -με τον «Καβάφη» κάπως να εξαιρείται- είναι τουλάχιστον άστοχα.

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Σκηνοθεσία: Γιάννης Σμαραγδής

Σενάριο: Γιάννης Σμαραγδής

Φωτογραφία: Άρης Σταύρου

Μοντάζ: Στέλλα Φιλιπποπούλου

Μουσική: Μίνως Μάτσας

Ήχος: Γιώργος Αλεξανδρόπουλος, Ιάσωνας Θεοφάνου

Κοστούμια: Μιχάλης Σδούγος

Καλλιτεχνική διεύθυνση: Σπύρος Παπαθεοδώρου, Octav Tudor

Παραγωγοί: Gabriel Popescu, Γιάννης Σμαραγδής

Ηθοποιοί: Αντώνης Μυριαγκός (Καποδίστριας), Finbar Lynch (Κλέμενς φον Μέτερνιχ), Τάσος Χαλκιάς (πρωθυπουργός Σπηλιάδης), Μάξιμος Μουμούρης (Κολοκοτρώνης), Νικορέστης Χανιωτάκης (Νικόδημος), Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη (Ρωξάνδρα), Δημήτρης Γεωργιάδης (τσάρος Αλέξανδρος), Ναταλία Καποδίστρια (άυλη μορφή Παναγίας), Μαίρη Βιδάλη (Μαντώ Μαυρογένους), Παύλος Κοντογιαννίδης (Κουντουριώτης)

Χώρα παραγωγής: Ελλάδα

Έτος παραγωγής: 2025

Χρώμα: έγχρωμη

Είδος: βιογραφία, ιστορία

Διάρκεια: 129΄

Εταιρεία διανομής: Tanweer

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 25/12/2025

Περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της ταινίας δείτε εδώ.

Η άποψη του σκηνοθέτη Σπύρου Ταραβήρα

Διαβάστε τις κριτικές ταινιών που έχουμε δημοσιεύσει

Αυτά που σκοτώνεις

Κραυγές