Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΦΩΝΗ

Δεκ 26, 2025 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΤΟ ΤΡΑΥΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΡΡΙΨΗΣ

Η ανθρώπινη φωνή: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Μία γυναίκα εγκαταλείπεται από τον σύντροφό της λόγω διάγνωσής της με καρκίνο του μαστού. Η προσέγγιση αυτή του κειμένου επιχειρεί να προβάλει πέρα από την σπουδαιότητα της πρόληψης και της ενημέρωσης το πώς ο περίγυρος και ιδίως ο σύντροφος αντιμετωπίζει έναν άνθρωπο που μπαίνει σε αυτή την αγωνιώδη διαδικασία. Η παράσταση αποτελεί ένα δυνατό ψυχογράφημα που φωτίζει την εσωτερική διαδρομή των ανθρώπων απέναντι στην πραγματικότητα και τις ανατροπές της ζωής.

Η ανθρώπινη φωνή: Η μορφή

Το κείμενο του Jean Cocteau εδώ παίρνει μια διαφορετική μορφή. Έχουμε ένα μονόλογο που αφήνει να φανούν τα συναισθήματα από τη μεριά της γυναίκας και από αυτή του συντρόφου της. Ακούμε μόνο αυτά που λέει, δεν ακούμε τη φωνή του άντρα. Μπορούμε όμως να φανταστούμε τι αυτός λέει και, κυρίως, τον τρόπο με τον οποίο τα λέει. Είναι ο μονόλογος και αυτό που εννοείται, έτσι ένας διάλογος παρουσιάζεται, με τη μόνη διαφορά ότι αυτός ο διάλογος είναι διαφορετικός για τον κάθε θεατή.

Ποιες είναι οι σκέψεις της γυναίκας; «Κανείς δε σε προετοιμάζει… ο φόβος που αισθάνεσαι, δε δύναται να περιγραφθεί με λόγια. Είσαι μόνος. Σε κοιτάει η αλήθεια κατάματα. Και ξαφνικά όλα μοιάζουν μικρά. Ασήμαντα. Σκέφτεσαι τον χρόνο. Το παρελθόν και το παρόν. Συνειδητοποιείς ότι μπορεί να μην υπάρχει μέλλον. Το τώρα έχει σημασία. Και τότε, ή παραιτείσαι ή πατάς στα πόδια σου πιο γερά από ποτέ. Δίπλα σου μένουν εκείνοι που αντέχουν. Εκείνοι που αντέχουν ακόμη και να σε χάσουν. Με την αγάπη τους, νιώθεις ανίκητος! Ζεις τα πάντα ως το μεδούλι!», αναφέρει η Κατερίνα Φελλά, η ηθοποιός της παράστασης, στο σημείωμά της.

Η ανθρώπινη φωνή: Ο λόγος

Αναφέρεται ότι η ηθοποιός είχε αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα υγείας. Επίσης έχει ειπωθεί ότι αυτό ήταν η αφορμή για να γίνει αυτή η παράσταση. Ακόμα και έτσι αν είναι, δε φάνηκε καθόλου η προσωπική εμπλοκή, να μιλά σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Αντίθετα συνέχεια έμπαινε το «εμείς» στη θέση του «εγώ». Το κείμενο του Γάλλου συγγραφέα έχει μεταφραστεί από τον Μάριο Πλωρίτη. Έχουμε, λοιπόν, δύο δυνατά κείμενα, το πρωτότυπο στα γαλλικά και τη μετάφρασή του στα ελληνικά. Αυτά τα κείμενα θα ήταν δυνατό να καθήλωναν τη δραματουργική επεξεργασία και την απόδοση από την ηθοποιό. Ευτυχώς δεν το έκαναν.

Η γυναίκα αυτή μιλά με δύο διαφορετικούς τρόπους: Ο πρώτος είναι η ομιλία της και ο δεύτερος είναι οι κινήσεις του σώματός της. Η ομιλία κρύβει μια ένταση. Οι απαντήσεις που δίνει, οι εκκλήσεις που κάνει, τα παρακάλια της στον εραστή της, όλα αυτά εναλλάσσονται με τέτοιο τρόπο που φαίνεται ο πόνος της απόρριψης. Η μοναξιά είναι αυτό που δε θέλει, ίσως το φοβάται, σίγουρα βλέπει την άρνηση ως μια μορφή θανάτου. Έτσι πηγαίνει πιο κοντά στο τραύμα που θα μπορεί να ειπωθεί κάπως έτσι: «Είμαι άρρωστη, μπορεί να πεθάνω». Όμως όλο και περισσότερο η πληγή γίνεται μεγαλύτερη και ο πόνος είναι πιο έντονος.

Η ανθρώπινη φωνή: Ο πόνος

Θέλει να αποφύγει τον πόνο, να επουλώσει την πληγή, αλλά δεν μπορεί. Θέλει. Προσπαθεί να αλλάξει την κουβέντα, να τον φέρει σε αυτά τα ψυχικά τοπία που θα τον φέρουν πιο κοντά σε αυτή. Το έχει ανάγκη. Αυτός δεν το καταλαβαίνει ή κάνει ότι δεν το καταλαβαίνει. Στην πρώτη περίπτωση πονά, στη δεύτερη προστίθεται και η απελπισία. Κατηγορεί τον εαυτό της, πέφτει κάτω μήπως τη λυπηθεί, αλλά δεν γίνεται τίποτε.

Το σώμα αναλαμβάνει τα υπόλοιπα. Οι κινήσεις του σώματος είτε είναι η συνέχεια του λόγου, ιδίως αυτού που εμείς δεν ακούμε, είτε είναι ένα διαφορετικός λόγος που είναι απόρροια αυτών που έχουν ειπωθεί, από τη μεριά του εραστή της.

Το σώμα εκφέρει τον δικό του λόγο και εκεί βλέπουμε τις ψυχολογικές αντιδράσεις αυτής της γυναίκας. Δείχνει τις αντιφάσεις και το ψυχολογικό αδιέξοδο. Αυτό τονίζεται με τον περιορισμό του χώρου, με τα σχήματα που χαράζει στο πάτωμα. Όμως δε θέλει να μπει σε αυτά και να περιοριστεί ακόμα περισσότερο, να φτάσει σε μια απελπιστική κατάσταση που θα την οδηγήσει στο ψυχωτικό πεδίο. Ο δρόμος, όμως, προς αυτό είναι ορατός, ο θεατής μπορεί να τον δει, αλλά αυτή αντιστέκεται. Είναι μια μάχη που αναπαρίσταται με ρεαλιστικό τρόπο, τόσο έντονο όσο χρειάζεται για να έχουμε την εικόνα της απελπισμένης γυναίκας.

Η ανθρώπινη φωνή: Η εμπλοκή

Ο θεατής έχει εισπράξει όλα τα στοιχεία. Η απελπισία, η νεύρωσή της που συνεχώς αυξάνεται, η θέλησή της να μην προσχωρήσει άλλο σε αυτό το πεδίο, αλλά η διαδρομή στην οποία ο φίλος της την τραβά, το πραγματικό και το φαντασιακό που έρχονται πάντα σε σύγκρουση. Όλα αυτά είναι ψηφίδες που θα πρέπει να τα βάλουμε στη θέση τους. Ο θεατής αναδημιουργεί αυτή την εικόνα του τραύματος αυτής της γυναίκας, με τον δικό του τρόπο, φυσικά. Η ομορφιά αυτή της παράστασης είναι ότι του αφήνει αυτή την ελευθερία στο να περιγράψει το τραύμα και, τελικά, να μιλήσει για τη δική του τραυματική κατάσταση.

Η σκηνοθεσία είναι πολύ απλή, όμως αυτή η απλότητα κρύβει μια τρομερή δύναμη που φαίνεται προοδευτικά και καλύπτει όλο τον σκηνικό χώρο. Η ερμηνεία του κειμένου είναι πολύ καλή, μετρημένες κινήσεις, άλλοτε ήρεμες άλλοτε νευρικές, δίνουν την εικόνα του αδιεξόδου στο οποίο βρίσκεται αυτή η γυναίκα. Οι φωτισμοί είναι ρεαλιστικοί, ένα λίγο φωτισμένο δωμάτιο που είναι η εικόνα της πραγματικότητας που αυτή η γυναίκα ζει. Το σκηνικό είναι «παράξενο» και μας βάζει, από την πρώτη στιγμή, στην ιδέα ότι θα δούμε μια παράσταση χαρακτήρων που μπαίνει βαθιά στο θέμα του τραύματος που οι γυναίκες βιώνουν. Η μουσική είναι η αντίστιξη, εκφράζει την επιθυμία αυτής της γυναίκας που δεν εκπληρώνεται.

Η ανθρώπινη φωνή: Η ανασύνθεση

Ο θεατής είναι εύκολο να ανασυνθέσει μια εικόνα, ξεκινώντας από αυτά τα στοιχεία, για να φτιάξει τη δική του έκφανση του τραύματος. Αν είναι γυναίκα μπορεί να καταλάβει καλύτερα τις καταστάσεις στις οποίες είχε εμπλακεί και να βρει τρόπο να αντιδράσει, όταν θα τις ξαναζήσει. Αν είναι άντρας θα καταλάβει τι κακό έχει κάνει η νεύρωση της πατριαρχίας. Ίσως κατανοήσει ότι η γυναίκα δεν είναι ένα αναλώσιμο προϊόν και αλλάξει στάση ή θα προσπαθήσει να ανατραπεί αυτή η κακοποιητική λογική.

Η παραγωγή θέλει να ευχαριστήσει την κυρία Άννα Βίσση για την ευγενική παραχώρηση των τραγουδιών: «Αυτός που περιμένω», «Μεθυσμένη πολιτεία», «Καλημέρα καινούρια μου αγάπη». Επίσης την κυρία Κάτια Δανδουλάκη για την ευγενική παραχώρηση
των μεταφραστικών δικαιωμάτων του Μάριου Πλωρίτη.