ΜΕΔΟΥΣΑ

Δεκ 15, 2025 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ

Μέδουσα: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Τώρα, η σύγχρονη Μέδουσα, που ενσαρκώνει η Πηνελόπη Αναστασοπούλου, δεν γίνεται πέτρα, δεν φοβάται να μιλήσει, να ουρλιάξει, να κοιτάξει το φως. H «Μέδουσα» το θεατρικό έργο του Μιχάλη Καραγιάννη, ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη, στη σκηνή του ανανεωμένου Θεάτρου Αθήναιον από το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου 2025, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων. Η Μέδουσα σπάει τη σιωπή της και μετατρέπει τον πόνο σε κραυγή. Η σκηνοθεσία του Αντώνη Καραγιάννη απογυμνώνει τον μύθο και τον φέρνει πρόσωπο με πρόσωπο με τη σημερινή πραγματικότητα: τη βία, την αδικία, τη σιωπή και τελικά την επιθυμία για λύτρωση και φως. Η Μέδουσα η όμορφη ιέρεια της θεάς Αθηνάς, βιάζεται από τον Ποσειδώνα και τιμωρείται από τη θεά. Χάνει τα μαλλιά της, μεταμορφώνεται σε τέρας και γίνεται σύμβολο τρόμου.

Μέδουσα: Η παράσταση

Αυτή η παράσταση είναι συνέχεια αυτής, πριν κάμποσα χρόνια, γραμμένη από τη Δήμητρα Μήττα, «Φαίδρας α-τοπον». Στη «Μέδουσα» το κείμενο το έχει γράψει ο Μιχάλης Καραγιάννης και προεκτείνει τον μύθο της Μέδουσας, τον φέρνει αντιμέτωπο με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Βλέπουμε τη γυναίκα να διεκδικεί το δικαίωμα για ισότητα και δικαιοσύνη. Έχει ανοίξει επιτέλους για τα καλά ο διάλογος που έχει ως θέμα του την κακοποίηση της γυναίκας μέσα στο πατριαρχικό σύστημα.

Το έργο ξεκινά με μια κουρτίνα όπου βλέπουμε κάτι σαν υγρό να πέφτει σε αυτή. Πίσω της είναι ένα σαν κρεβάτι όπου είναι ξαπλωμένη μια γυναίκα. Αυτή σιγά σιγά αρχίζει και σηκώνεται. Το σώμα της μεταμορφώνει το σκηνικό: από τον υγρό τάφο της, στον οποίο μας παραπέμπει η κουρτίνα, το νερό, το κρεβάτι και το ακίνητο σώμα, η γυναίκα σηκώνεται, ανοίγει την κουρτίνα και βγαίνει στο φως, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ανασταίνεται. Πίσω υπάρχουν αλυσίδες που καταλήγουν, η κάθε μία, σε ένα τσιγκέλι. Αυτή η γυναίκα είναι η Μέδουσα.

Μέδουσα: Η κακοποίηση

Είναι αυτή που έχει κακοποιηθεί, κατηγορείται όμως από τους θεούς και μεταμορφώνεται σε ένα τέρας που, μόνο με τη ματιά της, μπορεί να παγώσει και θανατώσει έναν άνθρωπο. Έχουμε ακόμα μια μορφή της μητριαρχίας που νικιέται από τους δώδεκα θεούς, μια πρώτη πράξη επιβολής της πατριαρχίας που γίνεται από την Αθηνά, θεά της σοφίας και παιδί του Δία που γεννήθηκε από τον μηρό του, χωρίς ερωτική πράξη, άρα μια υπέρτατη και αγνή θεά. Και όμως, αυτή είναι που δίνει το τελειωτικό χτύπημα στην αρχετυπική μητέρα. Η μάχη, όμως, δεν έχει τελειώσει.

Ακολουθούν η Φαίδρα, η Ελένη, η Ιφιγένεια, η Αντιγόνη και τελικά η Κλυταιμνήστρα όπου η νίκη του αρχετυπικού Πατέρα στην αρχετυπική Μητέρα σφραγίζεται. Πάνω στον τάφο της Μητέρας γράφεται το δικαίωμα του Πατέρα να εξουσιάζει και αυτό γίνεται νόμος απαράβατος, επιβαλλόμενος, τελικά, από τις μονοθεϊστικές θρησκείες. Η μάχη όμως δεν έχει τελειώσει. Η γυναίκα κακοποιείται τόσους αιώνες. Αυτές οι κακοποιητικές πράξεις είναι σχεδόν νόμιμες, πάντως αποδεκτές από την κοινωνία, σα να είναι δικαίωμα του άντρα. Στην εποχή μας έχει ανοίξει επιτέλους ο διάλογος που θα πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα: Η κακοποίηση της γυναίκας είναι κάτι αποδεκτό από τη δικαστική εξουσία και από την ηθική της κοινωνίας;

Μέδουσα: Οι τελετές

Σε αυτό το ερώτημα απαντά η παράσταση με ένα αποφασιστικό «Όχι». Η Μέδουσα τοποθετεί στο τραπέζι μικρά κομμάτια από ύφασμα, τα σώματα των κακοποιημένων αδελφών της, φτιάχνει έτσι ένα σώμα μιας γυναίκας που θα είναι το συλλογικό σώμα της γυναικείας κακοποίησης. Τις πενθεί. Οι αλυσίδες είναι τα σώματα των αδελφών της. Είναι ακριβώς 11 επειδή, αν σε αυτά αθροίσουμε το δικό της , κακοποιημένο, σώμα θα φτάσουμε στον αριθμό 12, στον ορισμό του σύμπαντος, ο κόσμος μας, λοιπόν, εμπεριέχει τα κακοποιημένα σώματα. Από δύο τσιγκέλια θα κρατηθεί για να θρηνήσει τις νεκρές αδελφές της. Μόνο που αυτός ο θρήνος θα είναι η εικόνα του δικού της μαρτυρίου, έτσι όπως σχεδόν κρεμιέται από αυτά.

Η παράσταση είναι γεμάτη από τελετές: Η μεταμόρφωση της Μέδουσας σε γυναίκα που είναι έτοιμη να παλέψει με το σώμα της και μεταμορφώνεται, με τον πηλό, σε πολεμίστρια. Η κάθαρση που θα έρθει με το νερό με το οποίο πλένεται. Η καταφυγή πάλι σε κάτι που μοιάζει με την μήτρα, σε μια δίπλα της κουρτίνας. Η απώθηση των νεκρών αδελφών της, όταν σπρώχνει τις αλυσίδες. Η επιστροφή στο νεκρικό κρεβάτι, στο τέλος της παράστασης. Το κάλεσμα στις νεκρές αδελφές της. Στην μετατροπή του «εγώ» στο «εμείς», βάζοντας τον θεατή μέσα σε αυτή την πλοκή.

Μέδουσα: Η θέση του θεατή

Με όλα αυτά, με τον μονόλογο της Πηνελόπης Αναστασοπούλου, με τον ρυθμό που αρθρώνει αριστουργηματικά τον λόγο της, με το κάλεσμά της σε σύμπραξη, έτσι ώστε να πάψει, επιτέλους, αυτή η κακοποίηση, ο θεατής εμπλέκεται μπρεχτικά. Μπαίνει σε αυτή την αφήγηση και εξωθείται στο να τοποθετηθεί. Άντρες και γυναίκες δέχονται αυτό το μαρτύριο, αλλά, πλέον, αμφισβητούν την εξουσία του Πατέρα. Συμφωνούν στην ελευθερία της γυναίκας και χειροκροτούν, ορισμένοι όρθιοι, για πολλή ώρα. Η σκηνοθεσία του Αντώνη Καραγιάννη τα έχει υπολογίσει όλα, με την παραμικρή λεπτομέρεια, τα βάζει όλα στη θέση τους, έτσι όπως πρέπει, δίνει πνοή στο κείμενο και το μεταμορφώνει σε γεγονός αναστάσιμο.

Η παράσταση θα συνεχίσει στη Θεσσαλονίκη για λίγες ακόμα παραστάσεις και μετά θα κατέβει στην Αθήνα. Είναι μια καλή ευκαιρία να μεταλάβετε το μήνυμα της, να συμμετάσχετε σε αυτόν τον γόνιμο διάλογο. Και, ίσως, να συνεισφέρετε στην τελική, συλλογική, απόφαση να δεχτούμε την ειρηνική συνύπαρξη του Πατέρα με την Μητέρα, να σταματήσει η κακοποίηση της γυναίκας.