ΟΙ ΕΠΤΑ ΣΑΜΟΥΡΑΪ

Νοέ 16, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

Ο ΝΙΚΗΤΗΣ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΤΑΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ

Οι επτά σαμουράι: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Αυτή η ταινία του Akira Kurosawa «Οι επτά σαμουράι» («Shichinin no samurai»), 1954, προβλήθηκε στην Κινηματογραφική Λέσχη Solaris, στην Λυσσασμένη Γάτα, Επισκόπου Κίτρους Νικολάου 4, στην Θεσσαλονίκη, πίσω από την ΕΥΑΘ, κοντά στη Ροτόντα. Πλέον μετά τις προβολές των ταινιών γίνονται και μαθήματα κινηματογράφου, με σκοπό να παραχθεί, στο τέλος του σεμιναρίου, μια ταινία.

Οι επτά σαμουράι: Η ταινία

Η ταινία μαγευτική, συναρπαστική, καταιγιστική και γεμάτη από ένα απολαυστικό αυτοσαρκαστικό χιούμορ, είναι μία από τις πιο δημοφιλείς και επιδραστικές ιαπωνικές ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ. Το 1954 κυκλοφόρησε αυτό το έπος δράσης και περιπέτειας με θέμα μια αγροτική κοινότητα του 16^ου αιώνα, η οποία καθοδηγείται από μια ομάδα πολεμιστών σαμουράι, ronin, που υπερασπίζεται τον εαυτό της ενάντια σε έναν επιδρομικό στρατό, και προκάλεσε όχι μόνο ένα αμερικανικό ριμέικ, το «The magnificent seven» (1960), αλλά επηρέασε και μια σειρά άλλων ουέστερν, ιδίως του Σαμ Πέκινπα («The wild bunch») και του Σέρτζιο Λεόνε («The good, the bad and the ugly» και «Once upon a time in the west»). Αλλά, όπως είχε αναφέρει ο ίδιος ο σκηνοθέτης της ταινίας, η πιο σημαντική «επέλαση» που έκαναν «Οι επτά σαμουράι» ήταν στο εγχώριο έδαφος.

Δε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι είναι το πρώτο ουέστερν με καταδίωξη και επέλαση αλόγων. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου που βλέπουμε καταδιώξεις με άλογα, θαυμάζουμε τη δύναμη αυτών των ζώων και των αναβατών τους, τον τρόπο που πολεμούν, την ακρίβεια των κινήσεών τους. Αυτή είναι μια πρώτη διαπίστωση όσον αφορά στη φόρμα της ταινίας. Ο Akira Kurosawa προσέχει τόσο την κίνηση όσο και την δραματουργία, χωρίς να υπερβάλει.

Οι επτά σαμουράι: Ο οδικός χάρτης

Η ταινία «Οι επτά σαμουράι» δε δημιουργεί μια μανιέρα, δηλαδή έναν τρόπο που οι ηθοποιοί θα πρέπει να παίζουν έτσι, αν θέλουν να δημιουργήσουν ένα αξιόλογο έργο. Η ηθοποιία είναι τόσο όσο χρειάζεται για να φτιαχτεί ο χαρακτήρας που υπάρχει στο σενάριο. Αν, λοιπόν, δούμε αυτούς τους ρόλους σα μικρές αφηγηματικές δομές, τότε έχουμε ένα χάρτη που μας οδηγεί σε ένα τοπίο που είναι η μεγάλη εικόνα που ο θεατής θα δει ολόκληρη στο τέλος της ταινίας και θα μείνει έκπληκτος: Αυτό το τέλος μπορεί να είναι η αρχή για μια άλλη αφήγηση, αυτή που θα φτιάξει ο ίδιος μόνος του.

Στην αρχή έχουμε τους ληστές που βλέπουν το χωριό και διστάζουν να το ληστέψουν γιατί το έχουν κάνει πρόσφατα και δε θα βρουν τίποτε. Μετά βλέπουμε τους χωρικούς που κλαίγονται γιατί ένας από αυτούς άκουσε τους ληστές, χωρίς αυτοί να το έχουν αντιληφθεί, να λένε ότι θα επανέλθουν το φθινόπωρο. Αισθάνονται αδύναμοι. Δουλεύουν για να δίνουν στο κράτος αυτά που ζητά και να αφήνουν τους ληστές να παίρνουν αυτά που μένουν, αφήνοντας τα ελάχιστα σε αυτούς. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Οι επτά σαμουράι: Η αναζήτηση

Αποφασίζουν να βρουν κάποιους σαμουράι για να τους βοηθήσουν στην άμυνά τους. Στέλνουν δύο χωρικούς στην πόλη, ξέρουν ότι είναι δύσκολο να βρεθούν αυτοί οι σαμουράι επειδή δεν μπορούν να τους πληρώσουν, διατίθενται μόνο να δώσουν ένα πιάτο φαγητό τρεις φορές την ημέρα. Αυτοί βρίσκουν ένα σαμουράι, ο οποίος θα διαλέξει άλλους έξι. Είναι πολεμιστές που δε δουλεύουν για κάποιον και ενδιαφέρονται για αυτή την ταπεινή προσφορά.

Στην ταινία «Οι επτά σαμουράι» βλέπουμε την αναζήτηση των σαμουράι. Ο ρυθμός είναι αργός για να φτιάξει τους χαρακτήρες των χωρικών, ξεκινώντας από τα θεμέλια του κάθε χαρακτήρα. Αυτές τις δομές θα τις δούμε όταν θα έλθουν οι σαμουράι στο χωριό. Οι χωρικοί δεν είναι ικανοί να δράσουν. Ξέρουν ότι είναι ανίσχυροι. Ακούν μόνο ένα σοφό γέροντα που ζει μόνος του έξω από το χωριό. Αυτό που παρατηρούμε είναι η πατριαρχική εξουσία που έχει καταστρέψει τον ψυχικό τους κόσμο. Έχουν πεισθεί ότι αυτοί είναι ανίκανοι να ενεργήσουν και αναζητούν τον μεσσία, αυτόν που δεν είναι τίποτε άλλο από το αναφερόμενο στον αρχετυπικό Πατέρα, στον Ήλιο, στον Αυτοκράτορα, που δεν μπορούν να διανοηθούν ότι θα ζήσουν χωρίς την καθημερινή και αναγκαία προστασία του.

Οι επτά σαμουράι: Ο δάσκαλος

Ο Akira Kurosawa κριτικάρει αυτή την αντίληψη όταν αναφέρει ότι ο αρχηγός των σαμουράι θα οργανώσει την άμυνα, διατάζοντας τους χωρικούς να δράσουν προς μια κατεύθυνση. Στην ουσία τους διδάσκει τον τρόπο να αμυνθούν και τους οδηγεί στην διαπίστωση ότι μπορούν, αν θέλουν, να τα καταφέρουν. Ο έντονος συντηρητισμός των χωρικών αποδομείται και, στη θέση του, έχουμε μια πρώτη ενεργητική στάση. Ο αρχηγός των σαμουράι δεν είναι ένας μεσσίας, αλλά ένας δάσκαλος. Είναι ο αρχετυπικός Πατέρας που θέλει να διδάξει πως ο άνθρωπος μπορεί να σταθεί στα πόδια του, με τις δικές του δυνάμεις.

Ο συντηρητισμός είναι το μοναδικό θεμελιακό στοιχείο των χωρικών; Θα δούμε, στο τέλος της ταινίας, ότι υπάρχει και κάτι άλλο. Ας μείνουμε όμως λίγο ακόμα στον συντηρητισμό των χωρικών. Αυτός υπάρχει επειδή αυτός που ασχολείται με τη γη έχει συνηθίσει τη μικρή κλίμακα δράσης, αυτό το λίγο που του προσφέρει η γη, αυτή την κυκλική λειτουργία που γίνεται μόνη της, όπως η φύση ξέρει. Δεν έχει μπει στην διαδικασία παραγωγής των μηχανών και δεν διανοείται να επέμβει στη φύση, κάτι που το ξέρει καλά αυτός που έχει ασχοληθεί με τη βιομηχανία και ξέρει ότι μπορεί να λειτουργήσει επεμβατικά στη φύση για να παράγει κάτι το καινούργιο. Μια διαμάχη που θα τη δούμε και στην πολιτική, ειδικά στην αντιπαράθεση των επαναστατημένων προλεταρίων, στη Ρωσία, με τους επαναστατημένους χωρικούς, στην Κίνα. Το ότι οι Κινέζοι τα κατάφεραν, υπό την ηγεσία του Μάο, είναι ένα θέμα που θα πρέπει να δούμε, για να ξεφύγουμε από αυτή τη δογματική.

Οι επτά σαμουράι: Η νοοτροπία

Το πρώτο στοιχείο της ταινία «Οι επτά σαμουράι» είναι ο συντηρητισμός. Το δεύτερο είναι η πονηριά. Αυτό το αναφέρει ένας από τους σαμουράι που δεν ακολουθεί τη συμπεριφορά των άλλων σαμουράι, δε σέβεται ακρίτως την παράδοση, πίνει, μεθά και βλέπει τα θέματα πιο αντικειμενικά. Δείχνει ότι οι χωρικοί κλαίγονται, έχουν όμως κρυμμένα τρόφιμα και, στο τέλος, είναι αυτοί που θα κερδίσουν και θα γιορτάσουν, όπως γίνεται στο τέλος της αφήγησης. Μια «μικρή» λεπτομέρεια: αυτός ο σαμουράι δε θα ζήσει να το δει, θα έχει σκοτωθεί όπως οι πέντε συνολικά συμπολεμιστές του, αυτοί, οι δύο, που θα επιζήσουν, θα συμφωνήσουν με αυτή τη διαπίστωση. Οι ληστές όλοι θα έχουν σκοτωθεί, οι πέντε σαμουράι επίσης, οι χωρικοί θα είναι ελεύθεροι να ζήσουν μια καλύτερη ζωή. Ο δρόμος του πολεμιστή είναι δύσβατος και αυτός που θα τον διαβεί θα ζήσει τη μοναξιά.

Θα ήταν πιο καλό να μάθουμε σε αυτούς τους χωρικούς να ζουν βασιζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις; Φυσικά, θα απαντήσει ο Kurosawa, δεν υπάρχει άλλος τρόπος από αυτόν που θα σέβεται τον άνθρωπο και θα τον βλέπει ως μια ξεχωριστή και σημαίνουσα οντότητα. Αυτό είναι το μεγάλο δίδαγμα της ταινίας. Για να γίνει αυτό αντιληπτό από τους θεατές χρησιμοποιεί εξαιρετικά πλάνα στη σύνθεσή τους, ρυθμό που θέλγει το θεατή και διατηρεί την προσοχή του συνεχώς ζωντανή, δημιουργεί κορυφώσεις, εκεί που πρέπει, επιμένει στους αργούς ρυθμούς, όταν θα πρέπει να φτιάξει τους χαρακτήρες του. Οι ηθοποιοί παίζουν θαυμάσια, ζωντανεύουν τον κάθε χαρακτήρα και του δίνουν αυτή την αληθοφάνεια που χρειάζεται για να είναι όπως ένας άνθρωπος στην κοινωνία, μια οντότητα που μπορούσε να ζήσει τον 16^ο αιώνα αλλά και σήμερα. Η μουσική συντροφεύει τα πλάνα και τους δίνει εκφραστική δύναμη. Η ταινία βλέπεται με ενδιαφέρον 70 και πλέον χρόνια μετά την πρώτη προβολή της.

ΟΙ ΕΠΤΑ ΣΑΜΟΥΡΑΪ

(SHICHININ NO SAMURAI)

Σκηνοθεσία: Akira Kurosawa

Σενάριο: Akira Kurosawa, Shinobu Hashimoto, Hideo Oguni

Φωτογραφία: Asakazu Nakai

Μοντάζ: Akira Kurosawa

Μουσική: Fumio Hayasaka

Ήχος: Fumio Yanoguchi, Masanao Uehara, Ichirô Minawa

Κοστούμια: Kôhei Ezaki, Mieko Yamaguchi

Καλλιτεχνική διεύθυνση: Sô Matsuyama

Παραγωγή: Sôjirô Motoki

Ηθοποιοί: Toshirô Mifune (Κικουσίγιο), Takashi Shimura (Καμπέι Σιμάντα), Keiko Tsushima (Σίνο), Yukiko Shimazaki (σύζυγος), Kamatari Fujiwara (χωρικός Μάνζο), Daisuke Katô (Σιχιρόζι), Isao Kimura (Κατσουσίρο), Minoru Chiaki (Χεϊχάσι)

Χώρα παραγωγής: Ιαπωνία

Έτος παραγωγής: 1954

Γλώσσα: ιαπωνικά

Χρώμα: ασπρόμαυρη

Είδος: δράσης, πολεμική, χαρακτήρων

Διάρκεια: 207΄

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 25/6/1956 (Ελλάδα)

Επαναπροβολή: 22/10/2025 (Κινηματογραφική Λέσχη Solaris)

Για περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά στα τεχνικά χρακτηριστικά και τους συντελεστές δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων

Father mother sister brother