Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

Νοέ 13, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

AI NO KORIDA

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η ταινία του Nagisa Oshima, «Η αυτοκρατορία των αισθήσεων» («Ai no korîda»), 1976, προβλήθηκε από την Κινηματογραφική Λέσχη Solaris, την Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2025, στην Λυσσασμένη Γάτα, Επισκόπου Κίτρους Νικολάου 4, στη Θεσσαλονίκη. Η προβολή αυτή ήταν και το εναρκτήριο μάθημα του σεμιναρίου που γίνεται από την Λέσχη, μετά την προβολή των ταινίων. Ταινία προκλητική που θα πρέπει να την προσέξουμε για να δούμε αυτά που κρύβει πίσω από τις ερωτικές σκηνές.

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων: Η ταινία

Ο Nagisa Oshima βρέθηκε στο εδώλιο του δικαστηρίου για τις προκλητικές σκηνές της ταινίας του, στην Ιαπωνία, ενώ είχε αποκλειστεί η προβολή της σε πολλές χώρες, ανάμεσα σε αυτές οι ΗΠΑ και η Αγγλία, στην τελευταία για 15 χρόνια. Όσοι την είδαν και την έκριναν βιαστικά δεν κατάλαβαν τόσο το κοινωνικό σχόλιο όσο και την ψυχολογική θεώρηση που η ταινία είχε πίσω από τις ερωτικές σκηνές. Αυτά θα επιχειρήσουμε να αναπτύξουμε σε αυτή την κριτική.

Μία υπηρέτρια δουλεύει σε ένα σπίτι. Πιο μπροστά εργαζόταν σε ένα πορνείο, σε κάποια άλλη πόλη. Υπηρετεί τον κύριο του σπιτιού, αυτός της δείχνει ότι τη συμπαθεί και αυτή ανταποκρίνεται. Γρήγορα θα γίνουν ζευγάρι και θα μετακομίσουν σε ένα άλλο σπίτι όπου οι ερωτικές πράξεις είναι αυτό που κυρίως κάνουν. Περιστασιακά αυτή δουλεύει ως πόρνη για να βγάλουν κάποια λεφτά και να αφεθούν στο να ζήσουν τον έρωτά τους. Ο άντρας θα ζηλέψει όταν αυτή πάει με κάποιον άλλο, αλλά αυτή θα νιώσει τα ίδια συναισθήματα σε μεγαλύτερο βαθμό. Η ζήλια, λένε, είναι κάτι που δείχνει ότι κάποιος αγαπά τον άνθρωπό του. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων: Το τραύμα

Οι ερωτικές σκηνές μας δείχνουν ότι θέλουν να ζήσουν τον έρωτά τους στη μεγαλύτερη ένταση. Αυτή είναι μικρότερη από αυτόν και πολύ όμορφη. Το λογικό θα ήταν αυτός να ζήλευε, αλλά συμβαίνει το αντίθετο. Αυτό είναι το πρώτο κλειδί για να ανοίξουμε τον ερμητικό κόσμο του Oshima. Δύο φράσεις είναι σημαντικές. Στην ερωτική πράξη του άντρα με μια γκέισα, πολύ μεγαλύτερης ηλικίας, αυτός θα πει ότι ήταν σα να αγκάλιαζε τη μητέρα του, η οποία έχει πεθάνει όταν αυτός ήταν μικρός, ενώ αυτή θα πει ότι η δικιά της έχει αποβιώσει πριν τρία χρόνια. Εδώ, λοιπόν, διακρίνουμε τα χνάρια ενός ψυχολογικού τραύματος, πολύ πιθανόν, στην παιδική ηλικία τους.

Ο άντρας απεχθάνεται την γκέισα μεγάλης ηλικίας γιατί σε αυτή βλέπει την μητέρα του. Είναι μια απώθηση που μας δίνει να καταλάβουμε ότι ήταν απομακρυσμένος από τη μητέρα του, ενώ πλησίαζε περισσότερο στον πατέρα του, για αυτό εξασκεί την πατριαρχική εξουσία τόσο στη γυναίκα του όσο και στην ερωμένη του. Αυτό το βλέπουμε σε όλη την ταινία, όμως δε διστάζει να υποταχθεί στην ερωμένη του και να δεχτεί αυτή να κάνει πάνω του τέτοια πράγματα που φτάνουν στις πράξεις του σαδισμού. Σύμφωνα με τη θεωρία του σαδομαζοχισμού, του Βίλχελμ Ράιχ, ο άντρας προσπαθεί να κατανοήσει την μητέρα μέσω του πατέρα, αλλά καταλήγει στο να γοητευθεί από το ίδιο φύλο και να αναπτύξει συμπεριφορές μαζοχιστικές, οι οποίες μπορεί να εκδηλωθούν ή να είναι εν υπνώσει.

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων: Ο σαδισμός

Δεν είναι παράξενο που αυτός ο αυτός ο πατριαρχικός άντρας γίνεται υποχείριο αυτής της γυναίκας. Αυτή φαίνεται να έλκεται από την μητέρα της, άρα να κρατά αποστάσεις από τον πατέρα της, ο οποίος μπορεί να είχε προκαλέσει κάποιο τραύμα στην παιδική της ηλικία. Σύμφωνα με την ίδια θεωρία, η γυναίκα μπορεί να γοητεύεται από το ίδιο φύλο και να αναπτύσσει συμπεριφορές σαδιστικές. Δεν είναι περίεργο που θέλει να υποτάξει τον άντρα που αγαπά, να του απαγορεύει να πηγαίνει με άλλες γυναίκες, συμπεριλαμβανομένης και της συζύγου της, να τον απειλεί ότι θα τον σκοτώσει, αν παρακούσει.

Είναι ασυμβίβαστες οι θεωρήσεις που θέλουν αυτή η γυναίκα να κάνει έρωτα με αυτόν τον άντρα με τρόπο που μπορεί να χαρακτηριστεί διεστραμμένος και, συγχρόνως, να τον υποτάσσει; Η ψυχαναλυτική θεωρία λέει ότι δεν είναι. Η γυναίκα βλέπει σε αυτό τον άντρα τον πατέρα της, ψάχνοντας τον χαμένο φαλλό, και θέλει να πάρει εκδίκηση, να τον εξουσιάσει, ενώ, συγχρόνως, τον αγαπά τόσο που τον θέλει μόνο δικό της. Αυτός βλέπει σε αυτή την μητέρα του και είναι μια ευκαιρία να λύσει το μη εξυπηρετημένο οιδιπόδειο σύνδρομό του. Όλα έρχονται και κολλούν στο τραύμα που έχει υποστεί ο καθένας στην παιδική του ηλικία.

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων: Το τοτέμ

Βλέπουμε επίσης μια συμπεριφορά που πλησιάζει αυτή που θα παρατηρούσαμε σε πρωτόγονους λαούς: τις τοτεμικές πρακτικές που κάποιος τρώει τον πρόγονό του για να πάρει τη δύναμή του. Αυτό το βλέπουμε και σήμερα, με συμβολικό τρόπο, σε πολλές πρακτικές, ιδίως στην αγία κοινωνία όπου ο πιστός τρώει τη σάρκα και το αίμα του Χριστού. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που αυτή η γυναίκα θέλει να έχει ένα μέρος του σώματος αυτού του άντρα. Το «έχω» σημαίνει «είναι δικό μου», «κατέχω», «κλείνω μια πληγή». Αυτό που θέλει να κόψει -και το κάνει- είναι το μόριό του, το οποίο θα έχει στο χέρι της ενώ περιφέρεται στο Τόκυο.

Η ταινία βασίζεται σε πραγματικό γεγονός που έγινε το 1936, 40 χρόνια πριν αυτή την παραγωγή. Η αστυνομία διαπίστωσε ότι αυτή η γυναίκα ήταν γαλήνια και άστραφτε είτε από ευτυχία είτε από ηδονή. Πολύ πιθανόν το πρώτο, αφού επιτέλους κατάφερε να αποκτήσει τον χαμένο φαλλό και να συμφιλιωθεί με τον πατέρα της. Μπορούμε να διακρίνουμε το τραύμα που εμφανίζεται στο παιδί στην πατριαρχική κοινωνία. Η Ιαπωνία, ως αυτοκρατορία, στην οποία ο Ήλιος, που αντιπροσωπεύει τον αρχετυπικό Πατέρα, είναι αυτός που ως Πατέρας εξουσιάζει τα πάντα, είναι το αναφερόμενο του Αυτοκράτορα. Ο Oshima κριτικάρει, με έμμεσο τρόπο, αυτή την εξουσία και τα τραύματα που αυτή προκαλεί στον άνθρωπο.

Η αυτοκρατορία των αισθήσεων: Το αποτύπωμα της ταινίας

Θα πρέπει επίσης να δούμε ότι ο Nagisa Oshima ήταν ο κύριος εκπρόσωπος του ιαπωνικού νέου κύματος, στον ιαπωνικό κινηματογράφο. Η ταινία έχει παραχθεί αμέσως μετά από την επαναστατική εκδήλωση της σεξουαλικής απελευθέρωσης στην Ευρώπη, αυτή που οδήγησε στον Μάη του ’68, πολιτικοποιήθηκε και επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο με μια από τις συνέπειές της το τέλος της αποικιοκρατίας και την απελευθέρωση της γυναίκας. Ο Oshima ακολουθεί αυτούς τους προβληματισμούς, που συμπορεύονται με τις ψυχαναλυτικές θεωρίες, αλλά βάζει το θέμα του στο κοινωνικό πεδίο, σε αντίθεση με τους συναδέλφους του στη Γαλλία που εμμένουν στις λακανικές θεωρίες που δεν είχαν ολοκληρωθεί στην αναπαραγωγή του λόγου. Πλησιάζει την ψυχαναλυτική σχολή του Ράιχ και του Φρομ, βρίσκεται κοντά στην κινηματογραφική σχολή του free cinema, στην Αγγλία, μας χαρίζει ένα αριστούργημα που βλέπεται με ενδιαφέρον και σήμερα, κρατώντας την επικαιρότητά του.

Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ

(AI NO KORIDA)

Σκηνοθεσία: Nagisa Ôshima

Σενάριο: Nagisa Ôshima, Kôji Wakamatsu

Φωτογραφία: Hideo Itô

Μοντάζ: Patrick Sauvion, Keiichi Uraoka

Μουσική: Minoru Miki

Ήχος: Henri Humbert, Alex Pront, Tetsuo Yasuda

Σκηνικά: Shigemasa Toda

Κοστούμια: Masahiro Katô, Shigemasa Toda

Παραγωγή: Anatole Dauman

Ηθοποιοί: Tatsuya Fuji (Κισίζο Ισίντα), Eiko Matsuda (Σάντα Αμπε), Aoi Nakajima (Τόκου), Yasuko Matsui (ιδιοκτήτης πανδοχείου), Meika Seri (Ματσούκο), Kanae Kobayashi (ηλικιωμένη γκέισα), Taiji Tonoyama (ηλικιωμένος ζητιάνος), Kyôji Kokonoe (δάσκαλος)

Χώρα παραγωγής: Ιαπωνία, Γαλλία

Έτος παραγωγής: 1976

Γλώσσα: ιαπωνικά

Χρώμα: έγχρωμη

Διάρκεια: 109΄

Ημερομηνία προβολής: 26/1/1978 (Ελλάδα)

Επαναπροβολή: Κινηματογραφική Λέσχη Solaris

Για περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της ταινίας δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές ταινιών που έχουμε δημοσιεύσει

Father mother sister brother

Harvest

Κρύο;