BOZCAADA

Οκτ 15, 2025 Κινηματογράφος 0

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

BOZCAADA FILM FESTIVAL

8-12 Οκτωβρίου 2025

Bozcaada: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η Τένεδος ακούει στο όνομα Bazcaada, είναι απέναντι από το Kumburun και το ταξίδι, οδικώς, είναι εύκολο και ωραίο. Το φέριμποτ μας πέρασε στο νησί, ένα ταξιδάκι 20΄, και είμαστε έτοιμοι για να πάμε να βρούμε τους ανθρώπους του Φεστιβάλ. Δεν θέλει πολύ για να νιώσεις ότι είσαι μέρος της οικογένειας. Τα χαμόγελα είναι αληθινά, σε δέχονται και σε βοηθούν σε όλα. Βολεύεσαι και πας να δεις ταινίες, ντοκιμαντέρ οικολογικά.

Bozcaada: Η γενική εικόνα

Οι προβολές γίνονταν σε δύο αίθουσες. Η πρώτη ήταν το Κέντρο Πολιτισμού και η δεύτερη δίπλα σε ένα μπαράκι δίπλα στην θάλασσα, το Σαλχανέ. Η δεύτερη ήταν σκέτη μαγεία, η πρώτη μια όμορφη αίθουσα με άνετα καθίσματα, όπου έγινε και η Τελετή Λήξης, αν και τέτοια Φεστιβάλ θα ήθελες να μην έληγαν ποτέ. Ο συντονιστής του Φεστιβάλ, Ethem Ozguven και η διευθύντριά του, Petra Holzer, είναι πάντα εκεί που πρέπει: στο πρωινό, στο Τενέδιον, ένα παλιό οινοποιείο που είναι τα γραφεία του Φεστιβάλ, στις αίθουσες,  το υπόλοιπο προσωπικό είναι έτοιμο να σε βοηθήσει, με διάθεση πραγματικά ζεστή και ανθρώπινη.

Οι αποστάσεις είναι μικρές. Είναι εύκολο να ξεναγηθείς στο νησί. Παντού θα δεις τις γάτες που είναι φιλικές με τους ανθρώπους, τις αγαπάνε και αυτές σε ηρεμούν, είναι πολυάριθμες και συνεισφέρουν στην μαγική εικόνα που σχηματίζει αυτό το νησί. Δύο τζαμιά και μια εκκλησία, με 15 Έλληνες κατοίκους, ένα νησί που έχει πολύ μεγάλη τουριστική ανάπτυξη, αρχές Οκτώβρη, στο τέλος της τουριστικής περιόδου, φιλοξενεί αυτό το Φεστιβάλ που είναι μικρό, όμορφο, με τεράστιο ενδιαφέρον. Γιατί φεστιβάλ δεν είναι μόνο οι ταινίες, είναι και οι άνθρωποί του, οι υποδομές του, αυτά που υπάρχουν γύρω από αυτό και το κάνουν ένα ζωντανό οργανισμό. Οι ταινίες ήταν καλές, οι περισσότερες από αυτές. Κάποιες μας απογείωσαν.

Bozcaada: Οι ταινίες

Μας αρέσει να «τρυπώνουμε» στην σκοτεινή αίθουσα και εκεί να χανόμαστε στην μαγεία του κινηματογράφου. Αυτό κάναμε. Ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, στην 12^η διοργάνωση αυτού του Φεστιβάλ, προβλημάτιζαν τον θεατή για τα θέματα που σχετίζονται με την οικολογία. Η επαφή του ανθρώπου με τη φύση, η αδιαφορία που μολύνει το περιβάλλον, οι πολιτικές που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον, οι φωτιές που καταστρέφουν τα δάση… Μιλάς για το φυσικό περιβάλλον σε ένα νησί όπου ο σεβασμός στη φύση είναι ο κανόνας. Ο άνθρωπος ανήκει στη φύση και όχι το αντίστροφο.

Οι σκηνοθέτες έκαναν ταινίες όπου το μήνυμα πέρασε χωρίς δυσκολία. Άλλες είχαν μεγάλη καλλιτεχνική αξία, άλλες ανέπτυσσαν τον κινηματογραφικό λόγο ικανοποιητικά, άλλες αρκούνταν στην ανάδειξη του προβλήματος με σωστό αναφορικό τρόπο. Ταινίες από την Τουρκία, το Λίβανο, την Πολωνία, την Βραζιλία, την Ιταλία, τον Καναδά, την Αυστρία, την Αργεντινή, την Κολομβία, την Γερμανία, την Πορτογαλία, την Γαλλία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία, το Ιράκ, τη Δανία, τις ΗΠΑ, την Ισπανία, την Καμπότζη, την Σλοβενία, το Καζαχστάν, την Ινδία, την Παλαιστίνη έφτιαχναν ένα παζλ απόψεων που ήταν ότι ενδιαφέρον έχουμε δει.

Bozcaada: Τα συμφραζόμενα

Φεστιβάλ δεν είναι μόνο οι ταινίες. Με 7 παράλληλες εκδηλώσεις μπορούμε να δούμε πως «παντρεύεται» ο κινηματογράφος με τις υπόλοιπες τέχνες. «Περιορίζω, επαναχρησιμοποιώ, ξανασκέφτομαι» ήταν ο τίτλος της φωτογραφικής έκθεσης, μιας σύνθεσης που δείχνει πως τα απόβλητα μπορούν να δώσουν όμορφες συνθέσεις, να κάνουν τέχνη. «Ήσυχα μέρη της Ανατολής» ήταν η ηχητική εγκατάσταση  όπου δεν ακούσαμε μόνο ιστορίες, αλλά βιώσαμε και τον συνδυασμό με τις άλλες αισθήσεις, τις τέχνες.

Η κουβέντα για την αγωγή που λαμβάνει ο άνθρωπος που δεν είναι μόνο μια φυσική διαδικασία, αλλά μια κοινωνική και οικολογική πρακτική. Η βιομηχανική και η εναλλακτική ιατρική συζητήθηκαν σε αυτή την ενδιαφέρουσα διαδικασία. Η συζήτηση για τις συλλογικές διαδικασίες για την παραγωγή των ταινιών ντοκιμαντέρ ήταν ενδιαφέρουσα και έφερε σε επαφή τους ντοκιμαντερίστες από διαφορετικά μέρη του κόσμου. Το ίδιο ισχύει για όσα ακούστηκαν για τον τρόπο που ένα νησί μπορεί να είναι αυτάρκες, οικονομικά, ενεργειακά, παραγωγικά.

Το εργαστήριο για την κεραμική που συνδυάζει την τέχνη και την οικολογική ματιά μας έβαλε σε έναν άλλο τομέα της οικολογικής τέχνης που δεν είναι πολύ γνωστός, αν και κάποιες ταινίες έχουν αναφερθεί σε αυτό. Τέλος, η συζήτηση για την ανατομία μιας επένδυσης ήταν αυτό που χρειαζόμαστε για να βάλουμε στο πεδίο τις πολιτικές διαδικασίες που είναι αναφαίρετο μέρος του οικολογικού πεδίου, όπως ορίζει η επιστήμη της οικολογίας.

Bozcaada: Ο αυταρχισμός

Η ταινία των Michael Toledano, Jennifer Wickham και Brenda Michell, «Yintah» (2024), 124΄, από τον Καναδά, μας αφηγείται με βιωματικό τρόπο τον αγώνα των Ινδιάνων στο βόρειο τμήμα του Καναδά,  στις λεγόμενες περιοχές (territories), που προσπαθούν, ως αυτόχθονες, να προστατεύσουν την περιοχή τους από την επέμβαση των επενδυτών, με τις ευλογίες της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης, να αναπτύξουν ενεργειακές μονάδες, καταστρέφοντας τον περιβάλλον. Οι σκηνοθέτες προτιμούν την καταγραφή που θα βλέπαμε στο free cinema, αναδεικνύοντας το συναίσθημα αβίαστα, τον χαρακτήρα της εξέγερσης και την αλόγιστη βία της κρατικής εξουσίας. Το μήνυμα περνάει στον θεατή χωρίς δυσκολία.

Ο απλός τρόπος κινηματογράφησης γίνεται πιο περίπλοκος, όσο η ταινία εξελίσσεται, βάζοντας μέσα το συναίσθημα του ανθρώπου, το δίκιο του σε αντίθεση με την πολιτική που θέλει το κέρδος να είναι το μόνο που έχει σημασία. Το κείμενο της ταινίας είναι παγκόσμιο αφού βλέπουμε σε όλο τον κόσμο ανάλογες περιπτώσεις που εξοργίζουν έναν ευαίσθητο άνθρωπο. Να θυμίσουμε στην Ελλάδα την εξόρυξη του χρυσού, στην Χαλκιδική. Η κυβερνητική καταστολή εκεί, εδώ και παντού είναι αυτή που θέλει να επιβάλλει το παράλογο. Η ταινία σε εξοργίζει και σε ωθεί να αντιδράσεις στον παραλογισμό.

«The town that drove away», των Natalia Pietch και Grzegorz Piekarski, (2025) 70΄, πολωνική παραγωγή, είναι η ταινία που μας δείχνει τον κυβερνητικό αυταρχισμό να κανονίζει την ζωή των κατοίκων της αρχαίας πόλης Χασανκλίφ. Αναγκάζονται να μετακομίσουν στη νέα πόλη. Ο φακός παρατηρεί τις συμπεριφορές και υπονοεί τις αντιδράσεις. Το συναίσθημα της νοσταλγίας, της αγάπης για το πατρογονικό βγαίνει από τα πλάνα που απλά καταγράφουν, όμως δίνουν χρόνο στο να φανεί αυτό που κρύβεται κάτω από μια ήρεμη συμπεριφορά των κατοίκων που μένουν πλέον σε σπίτια που είναι ιδιοκτησία του κράτους.

Bozcaada: Η επαφή

Η ταινία από το Ιράκ, «Beneath which rivers flow» (2025), 16΄, του Ali Yahya, ήταν ένα κινηματογραφικό ποίημα. Στην ταινία πρωταγωνιστεί το ποτάμι και οι άνθρωποι, ως αρχέτυπα, στοιχεία της παγκόσμιας μυθολογίας. Το ποτάμι είναι ένας χαρακτήρας της αφήγησης που συνδιαλέγεται με τους ανθρώπους, οι οποίοι με τελετές, απλές αλλά συγκλονιστικές, προσπαθούν να φέρουν μια ισορροπία στην συμβίωση του ανθρώπου με την φύση. Οι τελετουργίες δεν ορίζουν, υπονοούν και, όταν αυτή η αλληγορική αφήγηση έχει αναπτυχθεί, τότε μιλούν σαφέστατα για τον σεβασμό στην φύση που είναι κάτι ιερό, όπως ίσχυε στα αρχαία χρόνια και όπως είναι κρυμμένο στις σύγχρονες θρησκευτικές αφηγήσεις.

Η ταινία «Only on earth» (2025), 90΄, του Robin Petré, δανέζικη παραγωγή, κινηματογραφεί τις πυρκαγιές στην Ισπανία. Έχει ενδιαφέρον η καταγραφή των δράσεων του ανθρώπου: αυτοί που αιχμαλωτίζουν τα άγρια άλογα για να τα πουλήσουν και οι άλλοι που τα φροντίζουν. Τα άλογα βγάζουν το συναίσθημα του κυνηγημένου, αλλά και του κινδύνου όταν το περιβάλλον καταστρέφεται από τις φλόγες. Από την ταινία λείπει η ανάδειξη των πρωταρχικών αντιθέσεων που θα αναδείκνυε σε βάθος το πολιτικό ζήτημα.

Bozcaada: Οι εργάτες

Σε δύο σπουδαστικές ταινίες περιγράφεται η ζωή των εργατών σε διαφορετικά μέρη της γης. Στην πορτογαλική παραγωγή, «An iron crust», (2024), 20΄, του Vasco Barbero, έχουμε την ζωή των εργατών σε ένα εργοστάσιο. Το ενδιαφέρον σε αυτή την ταινία είναι η αποστασιοποίηση του λόγου, των επιστολών που διαβάζουν οι ηθοποιοί, και της πραγματικότητας, σε αυτή την απόσταση παράγεται το συναισθηματικό και το πολιτικό.

Η ταινία του May Myat Noe Aye, «Ruby hunters» (2024), 20΄, μας περιγράφει δραματοποιημένα την εργασία των κυνηγών διαμαντιών. Ο σκληρός χαρακτήρας της δουλειάς, η κούραση, οι κίνδυνοι, η ζωή τους που είναι μονότονη, όλα είναι δραματοποιημένα και μιλούν με σαφήνεια για αυτόν τον τρόπο ζωής και για την επέμβαση στο περιβάλλον. Οι συνεντεύξεις κάποιων κυνηγών δεν χρειάζονταν, ο κινηματογραφικός λόγος ήταν απόλυτα επεξηγηματικός.

Συμπαραγωγή ΗΠΑ, Γερμανίας και Καμπότζης, η ταινία «Adidas owns the reality», (2024), 22΄, των Keil Orion Troisi και Igor Vamos, αποτυπώνει το ψέμα των προθέσεων και των ενεργών της Adidas. Το ψέμα αναδεικνύεται με τέτοιο τρόπο όπως ήθελε ο Ντζίγκα Βετρώφ, στον Κινηματογράφο Αλήθεια. Η αλήθεια είναι η καταπίεση των εργαζομένων, οι ψεύτικες εξαγγελίες, η βία του ιμπεριαλισμού, η δίψα, από την μεριά των ιδιοκτητών, για κέρδος με οποιοδήποτε κόστος.

Bozcaada: Οι ιστορίες

Δύο λιβανέζικες παραγωγές. Η πρώτη, «Along the water», (2024), 22΄, της Rebecca Taouk, είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, η ιστορία του νερού ή αυτή που αυτό θα ήθελε να μας πει. Ακούμε τις αφηγήσεις και τα υπόλοιπα έρχονται συνειρμικά. Η σκηνοθέτης ακολουθεί την σχολή του direct cinema, δεν θέλει να επέμβει στην αφήγηση, τουλάχιστον δραστικά. Αφήνει την ίδια την αφήγηση να μας μιλήσει για το πρόβλημα του υδάτινου πόρου και να εξάγουμε τα δικά μας συμπεράσματα.

Η ταινία της Rima Kaddissi, «The earth weavers», (2025) 26΄, ξεφεύγει από τα όρια του κινηματογράφου. Η αφήγηση αφορά τέσσερις γυναίκες που δρουν ερχόμενες σε επαφή με την φύση. Οι αφηγήσεις υπάρχουν είτε στην κυριολεξία είτε με έμμεσο τρόπο. Το πιο σημαντικό είναι οι τελετουργίες που υπάρχουν σε όλη την ταινία. Η σκηνοθέτης μας βάζει στο αρχέγονο (τελετές) για να μας μεταφέρει στη σύγχρονή μας πραγματικότητα. Έχοντας την αρχέγονη γνώση μπορούμε πιο εύκολα να κατανοήσουμε, ως βίωμα, την φύση και να καταλάβουμε ότι είμαστε μέρος της. Με αυτό τον τρόπο οι τελετές μεταμορφώνουν την αφήγηση, βρίσκουν το ποιητικό και μας δίνουν μια ολοκληρωμένη ταινία υψηλών προδιαγραφών που προσεγγίζει την σχολή της Περφόρμανς, σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Γέρζι Γκροτόφσκι, αφού το κινηματογραφικό κείμενο ενώνετα και συνδέεται άρρηκτα με αυτά από άλλες τέχνες, δομώντας τον ενιαίο παραστατικό χώρο.

Bozcaada: Τα βραβεία

Η τελετή λήξης ήταν απλή και ουσιαστική. Η μετάφραση των ομιλιών ήταν στα τούρκικα όταν μιλούσαν αγγλικά και το αντίστροφο. Ανακοινώθηκαν τα βραβεία για τις ταινίες και για το τιμητικό πρόσωπο, ακολούθησε η ταινία λήξης. Μετά το συνηθισμένο, σε όλα τα φεστιβάλ, πάρτι. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό το Φεστιβάλ δεν είχε τίποτε να ζηλέψει από τα άλλα. Το αντίθετο συμβαίνει.

Το μεγάλο βραβείο Fethi Kayaalp Büyük Odülü πήρε η ταινία «The falling sky» (2024), 110΄, των Eryk Rocha, Gabriela Carneiro da Cunha, παραγωγή Βραζιλίας και Ιταλίας. Το βραβεία Madam Melpo Odülü  πήρε η ταινία «Yintah» (2024), 124΄, των Michael Toledano, Jennifer Wickham και Brenda Michell. Το βραβείο ήχου και σχεδιασμού ήχου πήρε η ταινία «Geographies of solitude» (2022), 103΄, της Jacquelyn Mills. Το βραβείο για τις σπουδαστικές ταινίες δόθηκε στην ταινία «Bloodline» (2024) 13΄, του Wojciech Weglarz. Ειδική μνεία δόθηκε στην ταινία «The town that drove away» (2025), 70΄, των Natalia Pietch και Grzegorz Piekarski. Τιμητικό βραβεία για την προσφορά της στο Φεστιβάλ έλαβε η Δομινίκη Πεφτιτσέλη.

Δίνουμε ραντεβού του χρόνου στην όμορφη Τένεδο.

Διαβάστε τα άρθρα για τα Φεστιβάλ Κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Φεστιβάλ Δράμας

Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Σχετικά με την Madam Melpo

• Φεστιβάλ κινηματογράφου