ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Σεπ 10, 2025 Κινηματογράφος 0

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΔΡΑΜΑΣ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Ανθρώπινες σχέσεις: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Θα αναφερθούμε σε τέσσερις ταινίες μικρού μήκους που προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ της Δράμας, στην 48^η διοργάνωσή του. «Οι λύκοι επιστρέφουν», του Γιάννη Καρπούζη, «3 εκατοστά πολυπλοκότητας», της Άννας Βάσωφ, «100 χρόνια μπροστά», του Μιχάλη Γιγιντή, και «Αβαντάζ», του Χρήστου Τάτση είναι οι ταινίες στις οποίες θα αναφερθούμε, γράφοντας μικρό κριτικό σημείωμα για την κάθε μία.

Ανθρώπινες σχέσεις: Ο δεύτερος φόνος

Σε ένα βουνό στην Βόρειο Ελλάδα, σκάβουν για να μπουν ανεμογεννήτριες. Ο Δήμαρχος μαθαίνει ότι έσκαψαν περισσότερο, από «υπερβάλλοντα ζήλο», και βρήκαν ανθρώπινα οστά. Μια δημοσιογράφος πρόκειται να έρθει για να πάρει συνέντευξη από μια γριά Βουλγάρα που αντιστέκεται στην πράσινη ανάπτυξή τους. Θα πρέπει να τα μαζέψουν και να μην μαθευτεί στο χωριό τίποτε. Ο Στέλιος Μωραϊτίδης κάνει μια ταινία, «Οι λύκοι επιστρέφουν», 20΄, μυθοπλασία, 2025, έχοντας στο μυαλό του επίκαιρα σκάνδαλα και κάποια γεγονότα της σύγχρονής μας πραγματικότητας. (Περισσότερα για τον σκηνοθέτη δείτε εδώ)

Το πρώτο είναι οι αναθέσεις για την τοποθέτηση ανεμογεννητριών στα βουνά της Ελλάδας. Το θέμα είναι γνωστό, όπως επίσης και οι πυρκαγιές που σχετίζονται με αυτό. Άρα έχουμε δύο καυτά προβλήματα πολύ επίκαιρα όπως έχουν αναφερθεί από αρκετά ΜΜΕ. Το άλλο γεγονός είναι ότι σε εργασίες που έχουν γίνει, στην Θεσσαλονίκη, ανακαλύφθηκαν οστά ανθρώπων που είχαν εκτελεστεί και ταφικών σε ομαδικούς τάφους.

Ανθρώπινες σχέσεις: Οι ερμηνείες

Στην ταινία που προβλήθηκε στο Φεστιβάλ της Δράμας βλέπουμε τους τρεις πυλώνες της εξουσίας, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία υπακούει στις εντολές της κυβέρνησης, την αστυνομία, που πρέπει να καταστείλει τις αντιδράσεις ή να τις προλάβει, και την εκκλησία, που κανονίζει όλα να γίνουν όπως πρέπει υπό την σκέπη της. Πολύ εύστοχη είναι η πολιτική τοποθέτηση. Ο σκηνοθέτης καθοδηγεί τους ηθοποιούς να ενσαρκώσουν τους χαρακτήρες που θα υποταχθούν στις εντολές της κυβέρνησης, και αυτούς που θα αναγκαστούν να κάνουν την δουλειά τους, οι κατώτεροι υπάλληλοι, έτσι ώστε να είναι αρκετά δεμένη όπως οι καλές ταινίες μικρού μήκους.

Η Λένα Κιτσοπούλου παίζει πολύ καλά την εκνευρισμένη μπατσίνα και ο Καραφίλ Σένα τον αδιάφορο χωρικό. Έχουμε μια καλή αναπαράσταση της ελληνικής πραγματικότητας. Η οδύνη γίνεται μεγαλύτερη όταν τα οστά καίγονται, μέσα σε σακούλες σκουπιδιών, το θέμα θάβεται (στην Θεσσαλονίκη αναδείχθηκε όπως έπρεπε) ακολουθώντας μια αντιλαϊκή αντίληψη και ένα ακόμα θάψιμο της ιστορίας. Πολύ καλή η φωτογραφία, το μοντάζ δίνει τον ρυθμό που χρειαζόμαστε για να κατανοήσουμε την ιστορία και, ως ένα βαθμό, να την προεκτείνουμε. Το «κλέψιμο» ενός οστού είναι το σημείο από το οποίο μπορούμε να ξεκινήσουμε μια δεύτερη ανάγνωση.

Ανθρώπινες σχέσεις: Ο άνθρωπος ως μια μονάδα

Στην δεύτερη ταινία, «3 εκατοστά πολυπλοκότητας», της Άννας Βάσωφ, 21΄, ντοκιμαντέρ-πειραματική, 2025, έχουμε ένα κινηματογραφημένο ημερολόγιο. Είναι ένα είδος κινηματογράφου που άκμασε τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Η πιο γνωστή δουλειά ήταν η βιωματική ταινία Βαν ντερ Κόικεν, του Ολλανδού ντοκιμαντερίστα, για την θεραπεία του από τον καρκίνο. Εδώ η σκηνοθέτιδα κάνει κάτι άλλο. Παντρεύει αυτό το είδος με τις κατασκευές, ένα είδος τέχνης που το έχει εξασκήσει, και κάνει μια διαφορετική σάτιρα που δεν έχει καταγραφθεί, σε συχνό βαθμό, στην παγκόσμια κινηματογραφία, την φέρνει στο Φεστιβάλ της Δράμας. (Περισσότερα για την σκηνοθέτιδα δείτε εδώ)

Χρησιμοποιεί το ίδιο το σώμα της για την καταγραφή των σοκαριστικών γεγονότων στην ιατρική, στην κεντρική Ευρώπη. Αναφέρεται στην προηγούμενη ταινία της και αυτοσαρκάζεται για την εμπορική αποτυχία της. Το ζητούμενο δεν είναι να κάνει κάποιος εμπορική επιτυχία με ταινίες πειραματικές. Είναι αδύνατον. Η Άννα Βασώφ θέλει να θέσει το θέμα για να προβληματιστούν οι θεατές. Φαντάζομαι ότι έχει σχεδιάσει να προωθήσει την ταινία της σε χώρους τέχνης περισσότερο παρά στο κλασικό κύκλωμα αιθουσών για να βρει περισσότερους και πιο προσεχτικούς αποδέκτες από αυτούς που βλέπουν τις κλασικές ταινίες μικρού μήκους.

Ανθρώπινες σχέσεις: Το παλιό ΠΑΣΟΚ

Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ; Ναι, θα απαντήσουν κάποιοι, έχοντας στο μυαλό τους στελέχη του ΠΑΣΟΚ που έχουν ενταχθεί στην ΝΔ και έχουν γίνει πιο σκληροί συντηρητικοί, σχετικά με κάποια παλιά στελέχη αυτού του κόμματος. Όμως ο Μιχάλης Γιγιντής, με την ταινία «100 χρόνια μπροστά», 40΄, μυθοπλασία, 2025, βάζει το θέμα στις σωστές βάσεις του ή σχεδόν. Περισσότερα για την ταινία δείτε εδώ)

Άλλο το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και άλλο αυτό του Χρυσοχοΐδη και του Φλωρίδη. Σωστά. Αλλά κάποιοι μηχανισμοί του ΠΑΣΟΚ γέννησαν αυτά τα πολιτικά μορφώματα. Αυτός που κάνει κατήχηση στον νεαρό αιθουσάρχη είναι ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ. Αναφέρει όλες τις πασοκικές ιστορίες, όλες τις λεπτομέρειες για να καταλήξει στο ότι πρέπει να αγωνιστεί για να μην κλίσει ο κινηματογράφος του για να παίζει Φελλίνι και Παζολίνι… Ο ίδιος όμως την κάνει και τον αφήνει μόνο του. Καλή αυτή η σάτιρα αλλά έχασε την δύναμή της από τον αργό ρυθμό των πλάνων σεκάνς που εδώ δεν ήταν απαραίτητα. Έχω την αίσθηση ότι μπορούσε να πει τα ίδια σε πολύ λιγότερο χρόνο και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Ήταν κάτι που το έχουμε δει πολλές φορές και σε ταινίες μικρού μήκους.

Ανθρώπινες σχέσεις: Οι άνθρωποι της νύχτας

Ο Χρήστος Τάτσης, με την ταινία «Αβαντάζ», 19΄, δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, 2025, μιλά για την νύχτα και τους ανθρώπους της. Το αφεντικό ενός παλιού σκυλάδικου καταζητείται για φόνο. Οι υπάλληλοί του συμμετέχουν σε ένα ντοκιμαντέρ που θα ερευνήσει τα γεγονότα της νύχτας που έγινε αυτή η δολοφονία. Περισσότερα για τον σκηνοθέτη δείτε εδώ)

Έχει ενδιαφέρον ότι η κάμερα καταγράφει τις μαρτυρίες και την αναπαράσταση του εγκλήματος. Αλλά οι μαρτυρίες δεν αναφέρονται μόνο στην μια πλευρά της «πραγματικότητας», υπάρχει και αυτός που αμφισβητεί ότι τα πράγματα έγιναν έτσι όπως ειπώθηκαν. Ένας από τους εργαζόμενους, παίζοντας πολύ αναπαραστατικά, μας δείχνει πως έγινε το κακό. Αυτή όμως είναι η νύχτα, θα πουν κάποιοι. Λέγοντας αυτό δεχόμαστε ότι ο κόσμος της νύχτας είναι ντε φάκτο βρώμικος.

Ανθρώπινες σχέσεις: Η άλλη πλευρά του φεγγαριού

Ο κινηματογράφος θα πρέπει να δείχνει τα πράγματα όπως είναι. Πως δηλαδή; Ο σκηνοθέτης αφήνει το φακό του να καταγράψει σκηνές που θα τις χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει αντιθέσεις. Θα δείξει ότι όντως έτσι έγιναν αυτά που ειπώθηκαν, αλλά αυτό, συγχρόνως, απέχει από την αλήθεια. Αυτό δεν είναι μια αντίφαση, αλλά μια έρευνα. Επιπλέον, η συνέχεια της επιχειρηματικής ζωής δεν μπορεί να αγιοποιηθεί, όπως επιχειρούν κάποιες τραγουδίστριες.

Έχουμε ένα ντοκιμαντέρ που βάζει αρκετά μυθοπλαστικά στοιχεία και που, παράλληλα, δεν είναι ντοκιμαντέρ. Το βλέπουμε σπάνια σε ταινίες μικρού μήκους και ακόμα πιο σπάνια στο Φεστιβάλ της Δράμας. Περισσότερο είναι ταινία μυθοπλασίας παρά ντοκιμαντέρ γιατί αποδίδεται η αλήθεια με διαφορετικό τρόπο που αυτός θα μας υποδείξει ότι υπάρχουν και άλλες αναγνώσεις αυτών των γεγονότων.

Κυρίως, όμως, θα μας δείξει ότι δεν μπορούμε να βλέπουμε μια κοινωνική κατάσταση με παρωπίδες. Δηλαδή δεν μπορούμε να καταδικάζουμε ή να αγιοποιούμε τους ανθρώπους της νύχτας. Το πιο σωστό θα ήταν να συγκρίνουμε τα δεδομένα και να συνθέτουμε την εικόνα έτσι όπως είναι πιο τεκμηριωμένο να δομηθεί. Μας δείχνει ότι ο κινηματογράφος προτείνει μια αφήγηση, δεν την επιβάλλει. Άρα αναφέρεται και στην ουσία του κινηματογράφου, στον ορισμό του. Και αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον, κάτι που σπάνια ειπώνεται.

Επιστροφή στο εισαγωγικό σημείωμα-ευρετήριο άρθρων σχετικά με το Φεστιβάλ Δράμας

Χίλιες λεύγες κάτω από την θάλασσα

Τελετή έναρξης