ΝΥΧΤΑ ΔΟΛΟΦΩΝΩΝ

Ιούλ 29, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

CUL-DE-SAC

Νύχτα δολοφόνων: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Ο Τζωρτζ, είναι ένας Άγγλος βιομήχανος. Πούλησε το εργοστάσιό του, παράτησε τη γυναίκα του και τώρα ζει απομονωμένος μαζί με τη Τερέζα, τη νεαρή και όμορφη Γαλλίδα σύντροφό του, σ’έναν πύργο, σε ένα κομμάτι γης της Βόρειας Αγγλίας, που η παλίρροια μετατρέπει σε νησί. Η Τερέζα και η ζωγραφική είναι οι μόνες του ασχολίες. Είναι 10 μήνες απομονωμένοι, κατά τους οποίους η Τερέζα, όταν είναι στο σπίτι, βάφει τα νύχια της δίπλα σε στοίβες πιάτα και κατσαρολικά, ακούει δίσκους, μακιγιάρεται και απολαμβάνει τη θάλασσα γυμνόστηθη. Ένα απόγευμα, ένας εγκληματίας και ο σοβαρά τραυματισμένος συνεργάτης του, βρίσκουν καταφύγιο στον πύργο. Το ζευγάρι, υπό την απειλή του όπλου, αναγκάζεται να περιθάλψει τους δύο παράνομους, αλλά σταδιακά και μετά το θάνατο του τραυματισμένου εγκληματία, τα πράματα θα περιπλακούν και οι ρόλοι θύτη-θύματος θα αντιστραφούν. Αυτό που ακολουθεί είναι ένα σύνολο από φουτουριστικές καταστάσεις.

Νύχτα δολοφόνων: Τα παράξενα πράγματα

Η ταινία ξεκινά με μια σκηνή που δηλώνει, περίπου, την υπόθεση. Δείχνει τον ένα από τους γκάνγκστερ να σπρώχνει ένα αυτοκίνητο, ενώ το ένα του χέρι είναι τραυματισμένο και ακινητοποιημένο. Μέσα στο αυτοκίνητο, στην θέση του οδηγού βρίσκεται ένας άντρας, καλοντυμένος, που, στην συνέχεια καταλαβαίνουμε ότι είναι και αυτός γκάνγκστερ. Δηλώνει ότι έχει βαρεθεί και επικρίνει τον φίλο του. Αφήνεται και το αυτοκίνητο χτυπάει σε ένα εμπόδιο. Αυτός που έσπρωχνε θα πάει να ζητήσει βοήθεια. «Δεν μπορεί, αυτά τα σύρματα θα καταλήγουν σε ένα τηλέφωνο.», λέει.

Από αυτή την στιγμή και έπειτα θα συμβούν παράξενα πράγματα. Το «παράξενα» το προσδιορίζουμε με την έννοια ότι δεν είναι προϊόντα μιας λογικής σειράς καταστάσεων. Ποια θα μπορούσε να ήταν η λογική στο σενάριο αυτής της ταινίας; Αφού δεν γνωρίζουμε καθόλου την υπόθεση -και δεν θα την μάθουμε ποτέ- είναι προφανές ότι δεν θα έχουμε μια κλασική αφήγηση με εκφάνσεις και συμπεράσματα. Άρα, δεν μπορούμε να ανατρέξουμε στον καρτεσιανό μοντέλο σκέψης για να βρούμε την γραμμή αφήγησης.

Νύχτα δολοφόνων: Το ανοίκειο

Είναι λοιπόν βέβαιο ότι έχουμε μια «παράξενη» αφήγηση. Έχουμε συνηθίσει κάθε αφήγηση που ξεφεύγει από την συνηθισμένη γραμμή αίτιου-αιτιατού να την ονομάζουμε σουρεαλιστική. Έχουμε ξεχάσει ότι ο ντανταϊσμός, ως πρόδρομος του υπερρεαλισμού, όπως είναι η σωστή ονομασία αυτού του κινήματος τέχνης, είχε μέσα στην αφήγησή του το «παράξενο». Ας θυμηθούμε το καμπαρέ στην Γενεύη, όπου παρουσιάζονταν θεάματα ντανταϊσμού, το «παράξενο» κυριαρχούσε, στην προσπάθεια να αναταραχθούν τα βαλτωμένα νερά της αστικής τάξης, αυτής της εποχής. Σε αυτή την ταινία δεν έχουμε ένα νταντά έργο τέχνης, αλλά μια καθαρά φουτουριστική αφήγηση, όχι σουρεαλιστική, όπως έχει αναφερθεί. Το ανοίκειο δείχνεται και είναι τροφή για σκέψη για να σκεφτεί ο θεατής κάτι άλλο από αυτό που θα του έδινε μια συνηθισμένη αφήγηση, σχετική με αυτό το θέμα.

Η φίλη του Τζωρτζ, η Τερέζα, κάθε άλλο παρά πιστή είναι στον σύντροφό της. Αυτός είναι ερωτευμένος μαζί της, αυτή όμως ερωτοτροπεί με έναν άλλον άντρα. Ο Πολάνσκι βάζει αυτή την σκηνή για να μας δείξει ότι όλα όσα θα δούμε δεν είναι μα αφήγηση συνηθισμένη μιας ταινίας νουάρ. Αν προσέξουμε καλύτερα θα καταλάβουμε τι γίνεται, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να δώσουμε την προσοχή που χρειάζεται μέχρι το τέλος, στην κυριολεξία.

Νύχτα δολοφόνων: Το στερεότυπο της γυναίκας

Η επέμβαση του γκάνγκστερ θα δημιουργήσει προβλήματα στο ζευγάρι. Ο τσακωμός έρχεται γιατί η Τερέζα δεν αναγνωρίζει πλέον ότι ο εραστής της βρίσκεται στο πεδίο του «συνηθισμένου» άντρα. Ο Πολάνσκι δυναμιτίζει αυτή την σκέψη, δείχνοντας τον Τζωρτζ υποχωρητικό και ψύχραιμο, έτσι ώστε να μην εκνευρίσει τον οπλισμένο κακοποιό. Η Τερέζα φαίνεται ότι βλέπει αυτό τον κακοποιό, τον «Νικ», που ονομάζεται στην πραγματικότητα Ρίτσαρντ, ως τον πρότυπο άντρα. Φεύγει από το κλειδωμένο δωμάτιο για να τον συναντήσει. Αυτός όμως της λέει ότι δεν την γουστάρει. Είναι Γαλλιδούλα, ερωτιάρα, δεν είναι η Αγγλίδα γυναίκα που θα ήθελε αυτός ο φαλλοκράτης άντρας.

Μια σειρά από γεγονότα δημιουργούν μια αλληλουχία αφηγηματικών καταστάσεων, αριστοτελικά ενταγμένων στην κινηματογραφική αφήγηση, που όμως ανατρέπονται. Εστιάζουμε στις σκέψεις και κινήσεις του κάθε προσώπου. Βλέπουμε μια αστική τάξη που υποκρίνεται. Αυτό γίνεται κατανοητό αν δούμε τον συγκρατημένα καλό τρόπο συμπεριφοράς των επισκεπτών, την αυθόρμητη συμπεριφορά του παιδιού που δείχνει ένα πολύ κακό πρόσωπο και τον συγκρατημένο και εσωστρεφή άντρα που ελάχιστα συμμετέχει στις κουβέντες που γίνονται.

Νύχτα δολοφόνων: Ο παραλογισμός

Οι κακοποιοί περιμένουν την βοήθεια από τον αρχηγό τους. Αυτή δεν έρχεται ποτέ. Αντίθετα, το μήνυμά του είναι ότι πλέον είναι μόνοι τους. Ψάχνουν και αυτοί ένα στήριγμα και είναι κατανοητό ότι είναι αδύναμοι. Η γυναίκα θα δώσει μια λύση σε αυτό το ανοίκειο παζλ που έχει στηθεί. Θα κλέψει το πιστόλι του «Νικ» και ο εραστής της θα τον σκοτώσει. Αυτός, πριν να πεθάνει, θα βάλει φωτιά στο αυτοκίνητο του Τζωρτζ με ένα οπλοπολυβόλο. Η Τερέζα θα φύγει με τον νέο εραστή της, τον σιωπηλό άντρα. Μένει ο Τζωρτζ μόνος του να φωνάζει «Φύγετε», ενώ είναι μπροστά στον πύργο του που καίγεται.

Ο τρόπος του Πολάνσκι να δείξει τον παραλογισμό της αστικής τάξης είναι θαυμάσιος. Επίσης, αριστοτεχνικά, δείχνει την υποκρισία της αστικής αγγλικής τάξης, δυναμιτίζοντας την κατανόηση αυτής της τάξης και την εκτίμηση που έχει στο δυτικό κόσμο. Αυτό το αφηγηματικό μοτίβο το έχουμε δει και στην πτυχιακή του ταινία, «Η ντουλάπα», μικρού μήκους, παραγωγής της σχολής του, του Λοτζ, και στο «Μαχαίρι στο νερό», στην ταινία του μεγάλου μήκους. Αν περιμένετε από τον Πολάνσκι να κάνει μια στρωτή αφήγηση, έχετε έρθει σε λάθος ταινία. Νομίζω δεν το έχει κάνει σε καμιά ταινία του.

Νύχτα δολοφόνων: Η παράνοια

Κατά συνέπεια, τι είναι όλο αυτό που έχουμε δει; Μήπως μια ονείρωση του Τζωρτζ; Και γιατί υπήρχε αυτή η ονείρωση, αν όντως είναι; Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι αυτός ήταν βιομήχανος που πούλησε ότι είχε και δεν είχε για να αγοράσει αυτόν τον πύργο. Ήταν στρατιωτικός και έχει παραιτηθεί από την υπηρεσία του. Εγκατέλειψε την γυναίκα του. Ο πύργος ανήκε σε έναν ρομαντικό συγγραφέα, ευρέως αναγνωρισμένο από το αγγλικό κοινό. Φαίνεται λοιπόν ότι τα βέλη της αφήγησης του Πολάνσκι εκτοξεύονται στην βικτωριανή δομή της αγγλικής κοινωνίας. Ο Τζωρτζ θα μπορούσε να ήταν ένας οποιοσδήποτε Άγγλος, καταπιεσμένος από την φραγμένη λίμπιντό του και από την αγγλική ελίτ που διοικεί. Το αποκούμπι του ήταν η Γαλλιδούλα, με την αποφραγμένη λίμπιντό της, αλλά και αυτό τον τρομάζει. Δεν κάνει κάποια προσπάθεια να την κρατήσει. Θέλει να μείνει μόνος του.

Νομίζω ότι δεν υπάρχει πιο όμορφος τρόπος να δείξει κάποιος την παράνοια που υπάρχει στην αγγλική κοινωνία. Ο αφηγηματικός λόγος είναι πλάγιος και υπονοεί. Οι ηθοποιοί υποστηρίζουν πολύ καλά τους χαρακτήρες και κάνουν τις μεταπτώσεις τους με απλό και συγκρατημένο τρόπο, έτσι ώστε να μην φανεί από την αρχή αυτή η σάτιρα που θεμελιώνεται στην τελευταία σκηνή της ταινίας. Η σκηνοθεσία του Πολάνσκι έχει πετύχει και στην διδασκαλία των ηθοποιών, στις κινήσεις της κάμερας, στις εναλλαγές των πλάνων για να δημιουργηθεί ο πρέπον ρυθμός, από το μοντάζ. Το σκηνικό είναι ρεαλιστικό σχετικά με την κάθε δομή του χαρακτήρα που περιγράφει. Ο ρεαλισμός των σκηνικών μας δείχνει το παράλογο των συμπεριφορών. Η ενδυματολογία ακολουθεί την λογική της σκηνογραφίας. Η μουσική είναι αυτή που βοηθά να καταλάβουμε το πέρασμα από το «λογικό» στο «παράξενο».

ΝΥΧΤΑ ΔΟΛΟΦΩΝΩΝ

(CUL-DE-SAC)

Σκηνοθεσία: Roman Polanski

Σενάριο: Roman Polanski, Gérard Brach

Φωτογραφία: Gilbert Taylor

Μοντάζ: Alastair McIntyre

Μουσική: Krzysztof Komeda

Ήχος: Robin O’Donoghue, Ken Reynolds, David Campling

Σκηνικά: Claude Carlton

Καλλιτεχνική διεύθυνση: George Lack

Παραγωγή: Gene Gutowski, Michael Klinger, Tony Tenser

Ηθοποιοί: Donald Pleasence (Τζωρτζ), Françoise Dorléac (Τερέζα), Lionel Stander (Ρίτσαρντ/Νικ), Jack MacGowran (Άλμπι), Iain Quarrier (Κρίστοφερ), Geoffrey Sumner (πατέρας του Κρίστοφερ), Renee Houston (μητέρα του Κρίστοφερ)

Χώρα παραγωγής: Αγγλία

Γλώσσα: αγγλικά

Έτος παραγωγής: 1966

Χρώμα: ασπρόμαυρη

Είδος: τραζεντί, κομεντί, φιλμ νουάρ

Διάρκεια: 112΄

Εταιρεία διανομής: New Star (σε επανέκδοση)

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 21/8/2025

Για περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Κοντινό πλάνο

Το 47