ΚΟΡΑΚΙΑ

Οκτ 15, 2023 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ

Κοράκια: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Μία ελληνική τραγωδία που κρύβει μέσα της τη νεότερη ελληνική ιστορία. Μια τραγική αφήγηση που είναι σήμερα επίκαιρη. Το 1991, χρονιά παραγωγής της ταινίας «Κοράκια», ήταν προφητική για τα μελλούμενα, λίγα χρόνια αργότερα.

ΚΟΡΑΚΙΑ: ΣΥΝΟΨΗ

Ένας ψαράς από τη Σύρο παρακινείται από τον υποψήφιο βουλευτή να πουλήσει τις βάρκες και το περιβόλι του. Με τα λεφτά θα αγοράσει μετοχές του Λαυρίου. Θα μετακομίσει στην Αθήνα. Εκεί θα δει να χάνει σιγά σιγά την περιουσία του, να εξαφανίζεται η οικογένειά του.

«Το παράπονο του νεκροθάπτου», το μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροΐδη, ζωντανεύει στην οθόνη ο Τάκης Σπετσιώτης. Κάνει μια ταινία εποχής, αλλά υπάρχει μια διαφορά. Η εποχή που το νεοσύστατο ελληνικό κράτος προσπαθεί να αναπτυχθεί και να ανακτήσει τα ελληνικά εδάφη που είναι ακόμα σκλαβωμένα από τους Τούρκους, παραλληλίζεται με τη σύγχρονή μας εποχή. Ο σκηνοθέτης κάνει μια σύγχρονη ταινία, τα «Κοράκια» γιατί σπάει τους κώδικες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. Ζωντανεύει τους χαρακτήρες, τους δίνει δύναμη και τους αφήνει στη σημερινή εποχή να εκτεθούν στα σύγχρονα δρώμενα.

ΚΟΡΑΚΙΑ: ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ

Πράγματι, η φωνή του αόρατου αφηγητή (φωνή off) μπαίνει μέσα στην αφήγηση. Ο τρόπος είναι απλός: η αφήγηση πηγαίνει από το τρίτο αφηγηματικό πρόσωπο στο πρώτο, έτσι ο αόρατος αφηγητής αποκτά υπόσταση και μπαίνει στην κινηματογραφική αφήγηση. Ακόμη, είναι ο συνδετικός κρίκος για να συνυπάρξουν αρμονικά τα αφηγηματικά κομμάτια που μας πάνε από το ένα αφηγηματικό τοπίο στο άλλο στην ταινια «Κοράκια». Αυτός ο τρόπος συνδεσμολογίας είναι απαραίτητος γιατί αν δεν υπήρχε θα είχαμε δύο συνεπακόλουθα: κατά πρώτο λόγο, θα ήταν ανάγκη να χρησιμοποιηθούν επεξηγήσεις που θα χρειάζονταν αρκετό αφηγηματικό χρόνο, κατά δεύτερο λόγο, θα είχαμε μια ρεαλιστική αφήγηση και όχι ένα ποιητικό αφήγημα.

Η οικονομία του αφηγηματικού χρόνου είναι το πρώτο κύριο χαρακτηριστικό της ταινίας. Θα ήταν πολύ δύσκολο να αφηγηθούν τόσες δεκαετίες της ελληνικής ιστορίας σε μια ταινία μεγάλου μήκους. Από την απελευθέρωση της Ελλάδας μέχρι σήμερα λίγα έχουν αλλάξει στην πελατειακή σχέση βουλευτή και ψηφοφόρων του. Αυτό ο χαρακτήρας της απάτης θα μπορούσε να αποδοθεί μόνο με δοκιμιακή γραφή. Αυτό όμως θα «σκότωνε» τη μυθιστορηματική αφήγηση.

ΚΟΡΑΚΙΑ: Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Ο Τάκης Σπετσιώτης, μυθιστοριογράφος και ο ίδιος, μελέτησε το αφήγημα του Ροΐδη και βρήκε τον πυρήνα του. Αυτή η ανάλυση του έδωσε τη δυνατότητα να βρει αυτές τις αναγωγές που θα δημιουργούσαν ανοίγματα προς το φαντασιακό. Χρησιμοποίησε σύμβολα που μας οδηγούν από το ένα αφηγηματικό τοπίο στο άλλο. Συγχρόνως αφήνουν κάποια κενά στην αφήγηση που δε δημιουργούν ασάφειες, αλλά προκαλούν το θεατή να τα συμπληρώσει. Έχουμε, λοιπόν, την παραγωγή του μετακειμένου, όταν τελειώνει το ένα αφηγηματικό κομμάτι και όταν η ταινία «Κοράκια» ολοκληρώνει την αφήγησή της. Με αυτό τον τρόπο παράγεται το φαντασιακό.

Ξέρουμε πολύ καλά ότι η φαντασία συμπληρώνει τη συμπερασματική αφήγηση και διαμορφώνει την προσωπική αφήγηση του θεατή. Έχουμε, με άλλα λόγια, όταν η ταινία τελειώνει μια αφηγηματική σφαίρα. Οι παράλληλες αφηγήσεις είναι τόσες όσοι είναι οι θεατές και όσα τα ψυχικά τους τοπία, κάθε φορά. Η αφήγηση, στον κάθε άνθρωπο, δεν παραμένει ίδια, αλλάζει όσο αλλάζουν τα δεδομένα που αυτός εισπράττει, άρα η ταινία ανασταίνεται μετά από κάθε θέαση. Είναι επίκαιρη και δυνατή.

Μπορεί πλέον ο καθένας να κάνει τις αναγωγές του. Ο νεκροθάφτης είναι ένα πρόσωπο ζωντανό που μετουσιώνεται σε εμάς ή στους συμπολίτες μας. Το ίδιο ισχύει για το βουλευτή που είναι ένας βουλευτής της σύγχρονής μας εποχής. Επίσης, αυτό ισχύει για όλους τους αφηγηματικούς χαρακτήρες. Η Ελλάδα του Ροΐδη γίνεται αυτή του Σπετσιώτη και παίρνει το μορφή που εμείς της δίνουμε. Κατά συνέπεια μπορούμε να κάνουμε την κριτική και την αυτοκριτική μας, αφού έχουμε δει-βιώσει το ελληνικό ιστορικό τοπίο όπως ο Τάκης Σπετσιώτης το έχει συνθέσει.

ΚΟΡΑΚΙΑ: Ο ΡΥΘΜΟΣ

Σε αυτό βοηθά πολύ το μοντάζ που δένει έτσι τις σκηνές έτσι ώστε αν κάτι αφαιρέσεις το όλο οικοδόμημα θα καταστραφεί. Ο ρυθμός μέσα σε κάθε σεκάνς είναι έντονος, δεν αφήνει το θεατή να αφαιρεθεί από το πλάνο, απαιτεί την προσοχή του. Με παρόμοιο τρόπο, ο ρυθμός της ταινίας «Κοράκια» είναι εντυπωσιακά γρήγορος. Η φωτογραφία, που τείνει προς την ασπρόμαυρη, μας βοηθά να μπούμε μέσα στην αφήγηση, να πάμε στο παρελθόν και να βγούμε στο σήμερα, όταν το κρίνουμε σκόπιμο.

Θέλουμε να πούμε ότι ο ποιητικός λόγος είναι έκδηλος. Φεύγει από την αριστοτελική αφήγηση, ο κώδικας παραποιείται τόσο που αλλάζει λίγο για να πάει σε μια διαφορετική αφήγηση, μέσα στο ρεαλιστικό χώρο. Ο ποιητικός ρεαλισμός του Τάκη Σπετσιώτη είναι στο ίδιο μήκος κύματος με αυτό του Λουκίνο Βισκόντι και του Βιττόριο ντε Σίκα. Σε αυτή την ταινία, όπως και σε αυτές των σκηνοθετών που αναφέραμε, παράγεται η συγκίνηση εντελώς αυθόρμητα, όταν ο θεατής συμπάσχει με τους χαρακτήρες.

Οι ηθοποιίες βοηθούν πολύ στο να αποδοθεί η αφήγηση του Ροΐδη με τον τρόπο που αναφέραμε. Παίζουν απλά και, μέσα σε αυτό τον απλοϊκό τρόπο, βρίσκουμε το περίπλοκο της ανθρώπινης συμπεριφοράς, όπως η Στέλλα Θεοδωράκη αναφέρει στο δοκίμιό της. Οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες έχουν βγει από την αρχαία ελληνική τραγωδία, έχουν αυτή τη δύναμη του αρχαίου τραγωδού που τους βοηθά να σηκώνουν στους ώμους τους τις τραγικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας. Τα κοστούμια και τα σκηνικά είναι ρεαλιστική απεικόνιση αυτής της εποχής. Αυτή η απόσταση σκηνικών-κοστουμιών με απόδοση των χαρακτήρων είναι ένα ακόμη στοιχείο που δυναμώνει τον ποιητικό χαρακτήρα της ταινίας.

ΚΟΡΑΚΙΑ: ΑΝΤΙΔΩΡΟ

Με δύο λόγια, τα «Κοράκια» είναι ένα μικρό διαμάντι από ένα δημιουργό ταπεινό και σημαντικό. Ένα δώρο στο θεατή που θα δει, θα πάρει στοιχεία να σκεφτεί, θα φτιάξει τη δική του άποψη. Ο σκηνοθέτης δείχνει ένα δρόμο, δεν ορίζει με ακρίβεια την αφήγησή του, αφήνοντας τη φαντασία να λειτουργήσει τόσο όσο χρειάζεται για να έχουμε πολλαπλές αναγνώσεις του κινηματογραφικού κειμένου. Μία ταινία που εγείρει πολλές συζητήσεις, που είναι η αφορμή για πολλά δοκίμια, ένα αντίδωρο πολιτισμού και ιστορίας.

ΚΟΡΑΚΙΑ

Σκηνοθεσία: Τάκης Σπετσιώτης

Σενάριο: Εμμανουήλ Ροΐδης (μυθιστόρημα «Το παράπονο του νεκροθάπτου»), Τάκης Σπετσιώτης, Δανάη-Δέσποινα Μαρουλάκου

Φωτογραφία: Φίλιππος Κουτσαφτής

Μοντάζ: Δανάη-Δέσποινα Μαρουλάκου

Μουσική: Φίλιππος Τσαλαχούρης

Ήχος: Δημήτρης Αθανασόπουλος

Μιξάζ: Θανάσης Αρβανίτης

Παραγωγή: Αλέκος Παπαγεωργίου, Τάκης Σπετσιώτης

Επιμέλεια παραγωγής: Μαριλένα Μοσχούτη, Άγγελος Παπαδημητρίου

Σκηνικά: Μαρίνα Αθανασίου

Κοστούμια: Μαρίνα Αθανασίου, Μαριλένα Μοσχούτη

Μακιγιάζ: Isabelle Caillot

Ηθοποιοί: Γιώργος Μωρογιάννης (Αργύρης Ζώμας, νεκροθάφτης, φωνή off στα άλλα πλάνα), Ματίνα Μόσχοβη (Ελένη Ζώμα, σύζυγος νεκροθάφτη), Γιώργος Χαραλαμπίδης (Λάμπρος Καραγιάννης, βουλευτής), Γιώργος Κέντρος (Αντώνης Λαδάς, γαμπρός), Ελένη Ξενοπούλου (Μαρία Ζώμα, κόρη νεκροθάφτη), Μανώλης Δαμασκηνός (Πέτρος Ζώμας, γιος νεκροθάφτη), Γιάννης Θωμάς (β΄ νεκροθάφτης), Τάκης Μόσχος (επισκέπτης νεκροταφείου, φωνή off πρώτου και τελευταίου πλάνου), Δανάη-Δέσποινα Μαρουλάκου, Σταύρος Τσιώλης, Λίλα Κουρκουλάκου, Πόπη Αλκουλή, Σταμάτης Τριβέλας, Χάρης Λαμπράκης, Μαρία Καλατζή, Τάσος Γουδέλης, Φρέντυ Βιανέλλης, Κέλυ Νήτσιου, Χρήστος Ευθυμίου, Αλέξανδρος Μπαλής, Θεοδόσης Ζαννής, Ηλίας Αναγνωστάκης, Γιώργος Νίκας, Γιώργος Καλογιάννης, Δούκας Ψωμαδέλης, Δημήτρης Ζιάκας, Κώστας Μαυρουδής, Νίκος Γαληνός, Θανάσης Χατζής, Γιάννης Δεσύπρης, Χάρης Καρβουνιάρης, Στρατούλα Θεοδωράτου, Γιώργος Σπηλιωτόπουλος, Κυριάκος Σταμέλος, Άγγελος Παπαδημητρίου, Διονύσης Κανάς, Κώστας Δανόπουλος, Κώστας Καπαρλέλης, Κωνσταντίνος Λιοδάκης, οι Συριανοί Σωκράτης και μπαρμπά Πέτρος

Χώρα παραγωγής: Ελλάδα

Έτος παραγωγής: 1991

Χρώμα: έγχρωμη

Είδος: τραγωδία, ιστορική

Διάρκεια: 74΄

Περισσότερες πληροφορίες για τους συντελεστές και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει