ΣΑΝ ΤΟΥΣ ΑΝΕΜΟΥΣ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ…
Ο Τουνσέλ Κουρτίζ συνομιλεί με το Γιάννη Φραγκούλη*
Ηθοποιός από τον παλιό τούρκικο κινηματογράφο, συνεργάτης του Γιλμάζ Γκιουνέι, εξόριστος επί σειρά ετών από την Τουρκία, αλλά και συμμετέχων στο νέο τούρκικο κινηματογράφο, ο Τουνσέλ Κουρτίζ εκπέμπει μία αύρα, αυτή που έχει πάρει από τις συνεργασίες του με τους Ευρωπαίους και Τούρκους προοδευτικούς κινηματογραφιστές. Συνεργάτης και του Φεστιβάλ Ευρωπαϊκών Ταινιών, της Άγκυρας, μοιραίο ήταν η κουβέντα να ξεκινήσει από αυτό, αλλά πολύ γρήγορα να επεκταθεί τόσο στον Γκιουνέι όσο και στους νέους Τούρκους κινηματογραφιστές, σε μία προσπάθειά μας να ανιχνεύσουμε το κινηματογραφικό τοπίο στη γειτονική χώρα.
Συμμετέχετε στο Φεστιβάλ της Άγκυρας. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για αυτό;
Εδώ και τρία χρόνια συμμετέχω σε αυτό το Φεστιβάλ. Την πρώτη χρονιά είχα συμμετάσχει με το «Κοπάδι», τη δεύτερη χρονιά με το «Λεωφορείο», αυτή τη χρονιά συμμετέχω με τρεις ταινίες, το «Γκιούλ Χασάν», το «Λεωφορείο», «Το κοπάδι», επίσης με δύο ταινίες μικρού μήκους. Μου έκαναν ένα πολύ μεγάλο δώρο, φέτος έφτιαξαν ένα βιβλίο για εμένα, ο τίτλος αυτού του βιβλίου είναι «Τουνσέλ Κουρτίζ: ο ηθοποιός». Δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο. Με έκαναν να χαρώ πάρα πάρα πολύ. Αγαπώ πολύ το Φεστιβάλ που ταξιδεύει. Είμαι από τη Θεσσαλονίκη, ίσως έχω και στο σόι μου λίγο από τους Αθίγγανους που, όπως λέει και ένας μεγάλος συγγραφέας μας, ο Σαμπαχαντί Αλί, ο οποίος ήταν κομμουνιστής και το δολοφόνησαν, «Εμείς οι τσιγγάνοι, εμείς ξέρουμε τον έρωτα. Εσείς οι κάτοικοι των πόλεων, τι να καταλάβετε από τον έρωτα. Τον έρωτα το γνωρίζουμε, το νοιώθουμε εμείς που ζούμε σαν τους ανέμους του Βορρά». Η κοινότητα των Αθιγγάνων είναι μία κοινότητα που έχει καταπιεστεί παγκοσμίως πάρα πολύ. Αλλά συνέχισαν, ίσως χωρίς να έχον δώσει τόσες μεγάλες μάχες, κατάφεραν να είναι ελεύθεροι. Αντιμετωπίζουν μεγάλη καταπίεση εκ μέρους των φασιστών. Εμείς ως Φεστιβάλ που ταξιδεύει, προσπαθούμε να δείξουμε την ελεύθερη αντίληψη που έχουν οι Αθίγγανοι. Όπως λέει και ο Χικμέτ, εμείς ως Φεστιβάλ που ταξιδεύει, ανοίγουμε χιλιάδες παράθυρα στον κόσμο και πιστεύουμε μέσω αυτών των παραθύρων επικοινωνίας, οι άνθρωποι να είναι ακόμα καλύτεροι.
Έχετε δουλέψει στον τούρκικο κινηματογράφο, τον παλιό και τον καινούργιο. Τι αλλαγές ακριβώς έχει φέρει ο ερχομός του Γιλμάζ Γκιουνέι στον τούρκικο κινηματογράφο;
Ο Γιλμάζ Γκιουνέι έφερε την ελευθερία στον τούρκικο κινηματογράφο. Ξεπερνώντας όλου του είδους των αντιλήψεων της αντιγραφής, του ρατσισμού, ποτέ δεν είχε μία αντίληψη που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κουρδικός εθνικισμός. Να δείτε τα έργα του όπως ο «Δρόμος», το «Τείχος», το «Κοπάδι», δέστε αυτές τις ταινίες… Μας αφηγήθηκε τον άνθρωπο, την ελευθερία, ήταν ο καλλιτέχνης.
Ποιες είναι οι αλλαγές στο νεώτερο τούρκικο κινηματογράφο που μπορούμε να ονομάσουμε «καλλιτεχνικό κινηματογράφο»;
Σε όλους τους κινηματογράφους του κόσμου, για εκείνους που ασχολούνται με τον κινηματογράφο υπάρχουν δύσκολες εποχές, για εκείνους που είναι επαναστάτες. Παλιότερα ήταν πολύ δύσκολο και σήμερα είναι δύσκολο και αύριο θα είναι δύσκολο. Ο σημερινός νέος κινηματογράφος της Τουρκίας βρίσκεται πιο μπροστά από εμάς, κάνουν θαυμάσιες δουλειές και νέες δημιουργίες, γιατί αυτό χρειάζεται. Απλώς εμείς παίζουμε το ρόλο της γέφυρας. Αρκεί μέσα από αυτές τις γέφυρες να διατηρήσουμε την επαφή μας με το παρελθόν. Χωρίς να γνωρίζουμε το Γιλμάζ Γκιουνέι, δεν μπορεί να δημιουργηθεί ο τούρκικος κινηματογράφος. Υπάρχει μόνο ένας Γιλμάζ Γκιουνέι και κανείς δεν μπορεί να τον αντιγράψει. Όσοι προσπαθούν να τον αντιγράψουν δε θα το πετύχουν σε καμία περίπτωση.
Όσον αφορά στην παγκοσμιοποίηση και στην επίθεση του αμερικάνικου κινηματογράφου, ο τούρκικος κινηματογράφος πως μπορεί να αντισταθεί;
Οπωσδήποτε είμαι αντίθετος σε αυτό. Είμαστε μία μη ανεπτυγμένη χώρα, έχουμε τεράστια θεμέλια πολιτισμού, από τον Όμηρο, από τους Χαλδαίους, από τους Λυκείους, από την Ινδία. Μέσα από αυτά τα θεμέλια πρέπει να δημιουργήσουμε τη δική μας ουσιαστική αισθητική. Ούτε με τον ιδεαλιστικό κινηματογράφο του σοβιετικού μπλοκ, ούτε με την εμπορική αντίληψη του αμερικάνικου κινηματογράφου, ούτε με την αστική αντίληψη του ευρωπαϊκού κινηματογράφου δεν έχουμε σχέση. Συμπεριλαμβάνεται και σε αυτά και η Ελλάδα. Η Ελλάδα και η Τουρκία πρέπει να κινηθούν μαζί.
Θα θέλατε να δουλέψετε με κάποιον Έλληνα σκηνοθέτη;
Πολύ θα ήθελα. Μίλησα με τον Αγγελόπουλο για αυτό, αλλά στο «Μελισσοκόμο» δούλεψε με έναν θαυμάσιο ηθοποιό, το Μαρτσέλο Μαστροϊάνι. Ο Μαρτσέλο είναι μέγας, το θαυμάζω, αλλά ο ρόλος του μελισσοκόμου μου ταίριαζε. Επίσης ο Κώστας Φέρρης είναι φίλος μου, θα μιλήσουμε και με εκείνον, ελπίζουμε να συνεργαστούμε με εκείνον, αλλά μέχρι τώρα δεν έχει γίνει τίποτε. Ελπίζω από εδώ και μπρος να έχουμε συνεργασία. Επιθυμώ, πριν το θάνατό μου, να συνεργαστώ οπωσδήποτε με Έλληνες.
*Αυτή η συνέντευξη πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αθηναϊκή», την Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 1999.
