ΜΙΚΡΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΑΝ ΚΙ ΑΥΤΑ

Ιούλ 07, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

SMALL THINGS LIKE THESE

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Ο Μπιλ Φέρλονγκ ζει σε μια μικρή κωμόπολη της Ιρλανδίας μαζί με την γυναίκα του και τις πέντε κόρες του. Προσπαθεί να συντηρήσει την οικογένειά του προμηθεύοντας κάρβουνο σε σπίτια, μαγαζιά, αλλά και σε ένα κοντινό ρωμαιοκαθολικό μοναστήρι. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1985, όταν πηγαίνει να παραδώσει κάρβουνο στο μοναστήρι, θα βρεθεί μπροστά σε ένα γεγονός που θα τον αναγκάσει να έρθει αντιμέτωπος τόσο με την συνείδησή του και το παρελθόν του όσο και με την συνένοχη σιωπή της πόλης που ζει και ελέγχεται από την ρωμαιοκαθολική εκκλησία.

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: Τα στοιχεία της

Η ταινία του Tim Mielants χτίζεται πάνω στον κεντρικό χαρακτήρα της, τον πρωταγωνιστή. Τον βλέπουμε να δουλεύει, να ζει με την οικογένειά του, να είναι ήρεμος και να κοιτά την δουλειά του. Μοιράζει το κάρβουνο και από αυτό ζει. Είναι καλός και υπομονετικός. Ο χαρακτήρας της ταινίας χτίζεται τόσο από τις πράξεις και τα λόγια του όσο και με αυτά που λένε οι άλλοι, ιδίως η γυναίκα του. Αυτό συμβαίνει μέχρι το τέλος. Τότε θα έχουμε την λύση της προσωπικής του τραγωδίας.

Δεν ξέρουμε το παρελθόν του σε λεπτομέρειες. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να καταλάβουμε αυτά που έχει ζήσει για να δούμε για ποιο λόγο αντιδρά με αυτό τον τρόπο, δηλαδή με απίστευτη ηρεμία, ενώ μέσα του είναι ένα ηφαίστειο που βράζει. Αυτό που περιμένεις είναι να γίνει η έκρηξη. Αλλά αυτή δεν έρχεται ποτέ.

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: Η πολιτική διάσταση

Ξέρουμε ότι οι πυλώνες της εξουσίας είναι τα σώματα ασφάλειας, η εκπαίδευση και η εκκλησία. Σε αυτή την ταινία έχουμε δύο από αυτά: την εκπαίδευση και την εκκλησία. Είναι αρκετά, ωστόσο, να μας «ζωγραφίσουν» τον ολοκληρωτισμό που υπάρχει στην Ιρλανδία. Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία είναι συντηρητική, οι κανόνες είναι αυστηροί και ο άνθρωπος καταπιέζεται από τα «πρέπει» που του έχουν επιβληθεί. Αυτό που πρέπει να κάνει είναι να κοιτάζει την δουλειά του και μόνο αυτό. «Οι μοναχές έχουν απλώσει παντού τα δίχτυα τους», του λέει η φίλη του που έχει το μπαρ όπου συχνάζει. Τον συμβουλεύει να μην πάει κόντρα σε αυτές. Θα βρει την τοπική κοινωνία απέναντί του. Ο Μπιλ όμως θα πάρει την απόφασή του.

Καθοριστικό σημείο είναι η συνάντηση με μια κοπέλα που ζει στο μοναστήρι και είναι έγκυος. Ένα παιδί εκτός γάμου, για μια συντηρητική κοινωνία, είναι κάτι το ανήκουστο. Η γυναίκα αυτή μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί ως πόρνη. Αυτός είναι ο λόγος που την έχουν βάλει να ζει στην αποθήκη με τα κάρβουνα. Αυτό το αφηγηματικό στοιχείο είναι η αρχή του κουβαριού που ο Μπιλ θα το τραβήξει και θα φτάσει στο σημείο όπου θα φανερωθεί η απάνθρωπη συμπεριφορά των ανθρώπων που υπηρετούν την εκκλησία του Χριστού.

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: Οι αντιθέσεις

Εδώ έχουμε την πιο σημαντική αντίθεση. Ο Χριστός έφερε κοντά του την Μαγδαληνή που ήταν πόρνη, είδε τα τραύμα της και βάδισε μαζί της τον δρόμο της αγαθοσύνης. Οι μοναχές βλέπουν σε αυτή την κοπέλα -που δεν είναι πόρνη, αλλά έτσι την χαρακτηρίζουν- έναν εχθρό. Αν ανεχτούν αυτό το φαινόμενο τότε τα ήθη της καθώς πρέπει κοινωνίας τους θα καταστραφούν. Αυτό είναι τρομερό, σύμφωνα με την φιλοσοφία τους, η βιτρίνα που έχουν φτιάξει με τόσο κόπο και επιμέλεια θα καταρρεύσει. Για αυτό αυτή η κοπέλα είναι εχθρός τους. Στον Μπιλ δείχνουν ότι την προστατεύουν, αλλά αυτός καταλαβαίνει το ψέμα τους.

Αυτό είναι το σημείο που ο Μπιλ έρχεται αντιμέτωπος με το παρελθόν του. Έχει βγει για να πάρει ένα δώρο για την γυναίκα του, εκεί βλέπει ένα παζλ, το δώρο που αυτός ποτέ δεν πήρε. Η φιγούρα της μάνας του έρχεται σε αντιπαράθεση με αυτή την γυναίκα. Αυτός βλέπει το τραύμα του και θέλει να το θεραπεύσει. Υιοθετεί αυτή την γυναίκα.

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: Η ελευθερία

Σε μια κοινωνία όπου η ερωτική ελευθερία απλά δεν υπάρχει είναι απόλυτα φυσιολογικό να είναι οι άνθρωποι υποκείμενα ζοφερών νευρωσικών καταστάσεων που τους εμποδίζουν να αντιληφθούν την πραγματικότητα και να ζήσουν ελεύθερα. Οι μοναχές είναι παντοδύναμες. Υπηρετούν την Μαγδαληνή και δεν θέλουν να δουν στο πρόσωπο της νεαρής γυναίκας την αγία που δοξάζουν. Το σχολείο που έχουν είναι το καλύτερο στην περιοχή και μια κόντρα μαζί τους ισοδυναμεί τον αποκλεισμό των κοριτσιών από αυτό. Ο Μπιλ καταλαβαίνει ότι τα κορίτσια του δεν θα γίνουν δεκτά στο σχολείο αν θα είναι αντιμέτωπος τους. Φτάσαμε, λοιπόν, στο δεύτερο πυλώνα της εξουσίας.

Μορφώνομαι σημαίνει ότι θα μπορώ να ζήσω μια αξιοπρεπή ζωή. Αυτό είναι σωστό. Εκείνο όμως που υπονοείται είναι ότι θα ζήσεις την ζωή που έχουν σχεδιάσει για εσένα αυτοί που κανονίζουν την εκπαίδευσή σου. Οι μοναχές, με αυτό τον τρόπο, κανονίζουν την ζωή σε αυτή την κοινωνία. Η εξουσία τους τούς δίνει την ελευθερία να κάνουν αυτό που θέλουν, το εμπόριο παιδιών, την καταπίεση των κοριτσιών που είναι οικότροφες στο μοναστήρι. Στο πρόσωπο της ηγουμένης προβάλλεται το αυστηρός πατέρας, ως αρχέτυπο, ενώ ο εκκλησιαστικός πατέρας είναι ανύπαρκτος.

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: Το ψυχωτικό πεδίο

Σε αυτό το ψυχωτικό πεδίο, στην μαζική παράνοια της κοινωνίας ο Μπιλ είναι αυτός που θα κάνει την επανάστασή του. Θα πάρει αυτή την κοπέλα στο σπίτι του. Δεν βλέπουμε τις αντιδράσεις της οικογένειάς του γιατί η ταινία τελειώνει εκεί. Ο σκηνοθέτης αφήνει τον θεατή να σχεδιάσει την ζωή της οικογένειας Φέρλονγκ από αυτό το σημείο και μετά. Αυτό που βλέπουμε είναι το χαμόγελο του Μπιλ. Επιτέλους έχει κάνει αυτό που πρέπει, σύμφωνα με την ηθική -και είναι ευτυχισμένος- το τραύμα του έχει αρχίσει να επουλώνεται.

Η σκηνοθεσία αναπτύσσει τους χαρακτήρες, ειδικά αυτόν του Μπιλ, μέσα από θέσεις και αντιθέσεις. Με διαλεκτικό τρόπο παίρνει τις δευτερεύουσες αντιθέσεις, τις φορτίζει και γίνονται πρωτεύουσες, έτσι φτιάχνει τον χαρακτήρα όπως φτιάχνουμε ένα παζλ. Στο τέλος μένουμε έκθαμβοι από αυτό που βλέπουμε. Η τελική εικόνα μας εντυπωσιάζει. Είναι χαρακτηριστικό ο τρόπος που πλένει τα χέρια του ο Μπιλ για να φύγει το κάρβουνο, μας δείχνει τη λαχτάρα του για κάθαρση, καθαρίζει τα χέρια του σα να ξέπλενε την ψυχή του, το ψυχολογικό τραύμα του. Το ευτυχισμένο πρόσωπο του Μπιλ μας συγκινεί και μας βάζει μπροστά στο ερώτημα: Είναι αυτή η κοινωνία, που έχουν σχεδιάσει οι μοναχές, χριστιανική; Μπορεί ένας άνθρωπος να πάει κόντρα σε αυτές, να κάνει την επανάστασή του; Ένας κούκος φέρνει την άνοιξη; Η απάντηση που δίνει η ταινία είναι ότι μπορεί! Η «δουλεία» του Μπιλ είναι να αντιταχθεί σε αυτόν τον παραλογισμό και το κάνει.

Μικρά πράγματα σαν κι αυτά: Η επέκταση

Το μοντάζ ακολουθεί την θεωρία του Αϊζενστάιν στο ιδεολογικό μοντάζ. Παράγεται το νόημα που ο σκηνοθέτης προτείνει χωρίς να δείξει αυτό που περιμένουμε, αφήνει τον θεατή να σχεδιάσει το τέλος, αφού του έχει δώσει όλα τα εφόδια για το κάνει. Ο θεατής γίνεται συνδημιουργός της ταινίας. Η ενδυματολογία και τα σκηνικά αναπαριστούν ρεαλιστικά αυτή την εποχή. Ο φακός παρατηρεί από μακριά, σα να ήταν κάποιος που απλά καταγράφει αυτό που γίνεται, όταν πρέπει να έχουμε το πέρασμα από μια κατάσταση σε μια άλλη, μέσω των θέσεων-αντιθέσεων, έχουμε κοντινά πλάνα που προσδιορίζουν με ακρίβεια το συναίσθημα.

Αυτά είχαν γίνει στην Ιρλανδία. Τα μοναστήρια ιδρύθηκαν το 1920 και το τελευταίο έκλεισε το 1996. Τα μοναστήρια που ήταν, στην ουσία, κολαστήρια. Τι είχε γίνει στη χώρα μας και τι γίνεται ακόμα; Αυτή η ταινία μιλά για τον αυταρχισμό που έρχεται από τον παράλογο θρησκευτικό φονταμενταλισμό, δείχνει την αποσάθρωση της κοινωνίας. Η Ιρλανδία είναι ένα παράδειγμα. Μπορούμε, πλέον, εμείς να το βάλουμε στην δική μας κοινωνία και να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας. Αυτό το μετακείμενο της ταινίας είναι που την κάνει αριστούργημα, της δίνει ποιητική διάσταση, την μετατρέπει από ταινία χαρακτήρων σε πολιτική αφήγηση.

ΜΙΚΡΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΑΝ ΚΙ ΑΥΤΑ

SMALL THINGS LIKE THESE

Σκηνοθεσία: Tim Mielants

Σενάριο: Enda Walsh, Claire Keegan (μυθιστόρημα)

Φωτογραφία: Frank van den Eeden

Μοντάζ: Alain Dessauvage

Μουσική: Senjan Jansen

Ήχος: Bert Aerts, Hugh Fox, Ferenc Lukács

Σκηνικά: Ciarán Blackbyrne, Fabien Oman

Κοστούμια: Alison McCosh

Παραγωγοί: Matt Damon, Catherine Magee, Alan Moloney, Susan Mullen, Cillian Murphy, Gitte Nuyens, Bert Van Dael, Sasha Veneziano, Drew Vinton

Ηθοποιοί: Cillian Murphy (Μπιλ), Patrick Ryan (Πατ), Peter Claffey (Μπάρι), Ian O’Reilly (Πζ), Helen Behan (κυρία Κόχε), Zara Devlin (Σάρα Ρέντμοντ), Sarah Morris (μητέρα της Σάρα), Cillian O’Gairbhi (πατέρας της Σάρα)

Χώρα παραγωγής: Ιρλανδία, Βέλγιο, ΗΠΑ

Έτος παραγωγής: 2024

Γλώσσα: αγγλικά, ιρλανδικά

Χρώμα: έγχρωμη

Είδος: τραγωδία, ταινία χαρακτήρων

Διάρκεια: 98΄

Εταιρεία διανομής: Σπέντζος Film

Ημερομηνία εξόδου στις αίθουσες: 21/11/2024

Για περισσότερα στοιχεία για το κάστινγκ και τα τεχνικά χαρακτηριστικά δείτε εδώ.

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Αν σταματήσω το ίδιο θα κάνει κι αυτός

Συνύπαρξη, λέμε τώρα!