ΜΗΔΕΙΑ

Ιούλ 04, 2025 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Η ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΜΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΠΟΣΤ

Μήδεια: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η Μήδεια του Μποστ είναι η γνωστή μας Μήδεια. Αυτή που άφησε την πατρίδα της, που δολοφόνησε τον αδελφό της, που παντρεύτηκε τον Ιάσωνα… Και το έργο έχει μέσα όλα όσα θυμίζουν τραγωδία: και χορό έχει και τροφό έχει και Ευριπίδη έχει. Μόνο που σ’αυτό το έργο η Μήδεια είναι και φιλεύσπλαχνη. Συμπονά την καλόγρια Πολυξένη, που φτάνει στο παλάτι για να μας αφηγηθεί το προσωπικό της δράμα. Ανησυχεί για το μέλλον των παιδιών της, που πρέπει να είναι μορφωμένα και να έχουν γνώση της αρχαίας ελληνικής. Αλλά κάπου εκεί, ανάμεσα στην υπερβολική μητρική φροντίδα και σε κάποια ψήγματα ζήλιας για την όμορφη καλόγρια, η κατάσταση ξεφεύγει. Και το τραγικό τέλος μοιάζει αναπόφευκτο.

Μήδεια:  Το έργο

«Όλοι νομίζουν πως εγώ θα σφάξω τα παιδιά μου 
εξ’ αφορμής του Ιάσωνος, χάνοντας τα μυαλά μου.
Θα χάσω μεν τον έλεγχον, αυτό δεν τ’ αποκρύπτω,
αλλ’ άλλη θαν’ η αφορμή που δεν την απορρίπτω.
Μόνον οι επιπόλαιοι που δεν κοιτούν εις βάθος
θα πουν πως ήτο έγκλημα με αφορμήν το πάθος.»

Η περιοδεία αυτού του θεατρικού έργου, παραγωγής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη, από το Δημοτικό Θέατρο Κήπου. Η αφορμή για τη συγγραφή αυτού του θεατρικού έργου είναι η «Μήδεια» του Ευριπίδη. Έχουμε τα βασικά πρόσωπα, την Μήδεια, τον Ιάσωνα, τα παιδιά -τα οποία δεν εμφανίζονται-, την τροφό και τον χορό. Όλα τα υπόλοιπα αλλάζουν. Ο Μποστ, Χρύσανθος Βοσταντζόγλου ήταν το πραγματικό του όνομα, ξεκίνησε ως σκιτσογράφος και, στη συνέχεια, ασχολήθηκε με το θέατρο, την ζωγραφική και το πολιτικό σχόλιο. «Η Μήδεια» είναι το προτελευταίο θεατρικό του πριν να πεθάνει. Γράφτηκε το 1993 και ακολουθούν «Το γελοίον του πράγματος: ο ήρωας της Κολομβίας», «Το γελοίον του πράγματος: ο εφευρέτης» και το θεατρικό «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», το 1995.

Μήδεια: Η σάτιρα

Σε αυτό το θεατρικό έργο σατιρίζονται τα ήθη της ελληνικής κοινωνίας. Η Μήδεια είναι πολύ αλλαγμένη. Δεν είναι η αυστηρή μητριαρχική φιγούρα, η ιέρεια που θέλει να πάρει την ζωή της πίσω, στον ξένο τόπο  που ήρθε με τον Ιάσωνα, αλλά μια ψυχοπονιάρα, καλή και συμπονετική γυναίκα που έχει κάποιες υστερικές εξάρσεις. Επίσης ο Ιάσωνας δεν είναι ο αυστηρός πατέρας που διψά για εξουσία, αλλά ένας ανθρωπάκος, που έχει μια κάποια εξουσία, και του αρέσει να χώνεται σε ξένα κρεβάτια. Η τροφός έχει γίνει ο τροφός και η δουλειά του είναι να βγάζει τα παιδιά βόλτα. Η Μήδεια, επίσης, ενσαρκώνεται από έναν άντρα που, αυτή τη φορά, είναι ντυμένος γυναικεία.

Ο Ευριπίδης εμφανίζεται για να πάρει ιδέες από την Μήδεια για διορθώσει την δική του… «Μήδεια» που έχει απορριφθεί από την Επιτροπή. Η Μήδεια του μιλά για την ζωή της και τον συμβουλεύει για την συγγραφή του θεατρικού έργου και την ανάπτυξη των χαρακτήρων. Εδώ έχουμε ένα είδος λογοκρισίας που μπορεί να μην είναι όπως αυτή στην χούντα, αλλά εξακολουθεί να επιβάλλει την άποψή της, όπως γίνεται και τώρα, όχι από κρατικό μηχανισμό, αλλά από τους παραγωγούς που ισχυρίζονται ότι έχουν καλλιτεχνική άποψη.

Μήδεια: Οι χαρακτήρες

Η Μήδεια είναι η Ελληνίδα μάνα που ανησυχεί για τα παιδιά της, τα προσέχει, τα αφήνει λίγο ελεύθερα, ανέχεται τα τσιλημπουρδήματα  του άντρα της, βαρυγκωμαχά, αλλά κάνει υπομονή. Όταν γίνει το κακό τότε απειλεί, «θα σας σκοτώσω», μόνο  που αυτή τη φορά το εννοεί. Παίρνει ένα μαχαίρι και έναν μπαλτά, το κακό γίνεται. Σηκώνει πάνω της όλο το έργο και το κάνει μια πολύ όμορφη κωμωδία, σατιρίζοντας συμπεριφορές και όχι πρόσωπα.

Ο Μποστ βάζει μια καλόγρια και έναν καλόγερο, δύο ανθρώπους που ήταν ερωτευμένοι, αλλά δεν παντρεύτηκαν γιατί το επάγγελμα του άντρα, κριτικός θεάτρου, ήταν επισφαλές. Το αποτέλεσμα είναι να ακολουθήσουν διαφορετικές κατευθύνσεις, αυτός να γίνει καλόγερος, εκείνη να ερωτευτεί ένα παπά και στο τέλος να γίνει καλόγρια. Θα δούμε ότι η καλόγρια μια χαρά προκαλεί ερωτικά και βρίσκει γκόμενους, ο καλόγερος κλίνει προς την παιδεραστία. Τα σατιρικά βέλη του Μποστ πέφτουν στα ήθη των λειτουργών της Εκκλησίας και βρίσκουν τον στόχο τους.

Μήδεια: Η αναδόμηση 

Αποδομείται ο αρχαίος Έλληνας δραματουργός, δεν είναι μια αυθεντία, αλλά κάποιος που αναζητά την βοήθεια και, όταν την βρει, την δέχεται ευχάριστα, κάνει έρευνα για τους χαρακτήρες του, δεν τους αναπτύσσει χωρίς να βασιστεί στην ιστορία τους, κάτι που, πολύ πιθανόν, να ίσχυε στην πραγματικότητα. Ο χορός επεμβαίνει στα λόγια της Μήδειας, με αποτέλεσμα αυτή πολλές φορές να επιτίθεται είτε φραστικά είτε σπρώχνοντας είτε με την… γόβα της.

Ο Μποστ παίρνει την αρχαιοελληνική  τραγωδία, την αναδομεί και την κάνει μια σπαραχτική κωμωδία. Στιχάκια με ομοιοκαταληξίες που βγάζουν νόημα, μπηχτές για την εξουσία, την Εκκλησία, τις μανάδες και τους πατεράδες, όλα δεμένα με αριστουργηματικό τρόπο.

Η σκηνοθεσία ακολούθησε την αφηγηματική γραμμή του Μποστ. Οι ηθοποιοί είναι τα σύγχρονα τραγικά πρόσωπα, παίζουν εντελώς φυσικά, αναπαριστώντας τους πιο σύγχρονους χαρακτήρες, ακολουθούν την σάτιρα ενώ βασίζονται πολύ στο τραγικό έργο. Η τραγωδία έχει γίνει μια γοητευτική κωμωδία, δεν έχει προδοθεί καθόλου το έργο του Ευριπίδη, αντίθετα έχει αντιμετωπισθεί ως ζωντανός οργανισμός που αναπτύσσεται και παίρνει άλλη μορφή υπονοώντας το τραγικό σε όλη του την διάσταση.

Μήδεια: Τα θεατρικά στοιχεία

Οι ενδυμασίες είναι σύγχρονες, αποδίδοντας τους χαρακτήρες και δίδοντάς τους μια πολύ σύγχρονη διάσταση. Τα σκηνικά είναι εξαιρετικά απλά, έτσι τονίζεται ο χαρακτήρας και η δράση του, ο σκηνικός διάκοσμος είναι για να υπενθυμίζει το έργο ως μια βάση δόμησης των χαρακτήρων. Η μουσική είναι όντως σύγχρονη, λαϊκά άσματα, ρεμπέτικα, αλλά και ροκ και λατινοαμερικάνικα, δίνουν την εντύπωση μιας σύγχρονης κοινωνίας, ενώ το κωμικό στοιχείο τονίζεται όσο πρέπει. Ούτε η σκηνοθεσία, η ενδυματολογία, τα σκηνικά και η μουσική δεν υπερέβαλλαν. Το ίδιο είχε συμβεί και με τους ηθοποιούς.

Οι ρόλοι αποδόθηκαν με απόλυτη φυσικότητα. Ο κάθε χαρακτήρας κουβαλούσε ένα μεγάλο αφηγηματικό φορτίο. Για να ολοκληρωθεί η σάτιρα όλοι θα έπρεπε να είναι φυσικοί έχοντας αυτά τα στοιχεία που θα μας οδηγήσουν στην κριτική σκέψη, μόνο  που αυτό θα πρέπει να γίνει τόσο όσο χρειάζεται. Σε όλη την παράσταση αυτός ο κανόνας ακολουθήθηκε πιστά. Η μόνη που θα έπρεπε να έχει μια έξαρση ήταν η Μήδεια και αυτό έγινε. Όμως αυτή η έξαρση θα πρέπει να ήταν ελεγχόμενη και ήταν. Ακόμα και το τραγικό -ο φόνος των παιδιών της- αποδόθηκε απόλυτα φυσιολογικά δείχνοντας έτσι το υστερικό που την εμπόδιζε να καταλάβει τι έχει γίνει πραγματικά, κάτι που το βλέπουμε, σε μεγάλο βαθμό, στην ελληνική κοινωνία, αν είμαστε προσεχτικοί.

Μήδεια: Το κοινό

Τέλος, μέσα στο έργο υπάρχουν σημεία σκηνοθετικών οδηγιών, κάτι που μας υπενθυμίζει ότι όλο αυτό που βλέπουμε είναι θέατρο και όχι μια ρεαλιστική αφήγηση. Σπάζοντας έτσι τον κώδικα πιο εύκολα καταλαβαίνουμε την σάτιρα και την τοποθετούμε στο πραγματικό πλαίσιο της κοινωνίας, κατά την άποψή μας.  Το έργο έτσι ανοίγει το δραματουργικό κείμενο και είναι  πιο εύκολο ο θεατής να αναδημιουργήσει το δικό του κείμενο, την δική του Μήδεια. Το κατάμεστο Θέατρο Κήπου γοητεύτηκε από την παράσταση, κάτι που φάνηκε στο χειροκρότημα που κράτησε αρκετό χρονικό διάστημα, κάτι ασυνήθιστο σε θεατρικές παραστάσεις.

ΜΗΔΕΙΑ

Συγγραφέας: Μποστ

Σκηνοθεσία: Εύη Σαρμή

Επεξεργασία κειμένου: Ροδή Στεφανίδου

Σκηνικά: Δανάη Πανά

Μουσική: Γιάννης Ζουγανέλης

Κοστούμια: Δανάη Πανά

Κίνηση-χορογραφία: Αναστασία Κελέση

Φωτισμοί: Στέλιος Τζολόπουλος

Μουσική διδασκαλία: Παναγιώτης Μπάρλας

Βοηθός σκηνοθέτης: Μαίρη Ανδρέου

Βοηθός χορογράφος: Αντώνης Γκλαβάς

Οργάνωση παραγωγής: Αλέξης Τζίμας

Ηθοποιοί: Αντώνης Αντωνάκος (Ευριπίδης), Χρύσα Ζαφειριάδου (Εξάγγελος), Παντελής Καναράκης (Μήδεια), Γιάννης Καραμφίλης (Ιάσωνας), Υρώ Λούπη (Καλόγρια), Γρηγόρης Παπαδόπουλος (Καλόγερος), Γιάννης Τσεμπερλίδης (Τροφός), Νίκος Τσολερίδης (Ψαράς)

Χορός: Μαριάννα Αβραμάκη, Λίλη Αδρασκέλα, Μάρα Μαλγαρινού

Φωτογραφίες: Mike Rafail, That long black cloud

Θέατρο: Δημοτικό Θέατρο Κήπου, Θεσσαλονίκη

Ημερομηνία παράστασης: 3/7/2025

Παραγωγή: Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.

Διαβάστε τις κριτικές θεάτρου που έχουμε δημοσιεύσει

Κατερίνα Χ

Cinderella

Παλιάαα Διαθήκη

Μήδεια κατά Παζολίνι

• Κριτικές θεάτρου