ΚΥΡΙΛΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΟΙ ΦΩΤΙΣΤΕΣ ΤΩΝ ΣΛΑΒΩΝ

Δεκ 05, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Κύριλλος και Μεθόδιος οι φωτιστές των Σλάβων: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

1942 στην γερμανοκρατούμενη Τσεχία. Μια ομάδα αντιστασιακών, που κρύβεται στην υπόγεια κρύπτη του ορθόδοξου ναού των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, προδίδονται, συλλαμβάνονται από τους ναζί και εκτελούνται. Έχουν μόλις εξοντώσει τον Ράινχαρντ Χάιντριχ, τον «Χασάπη της Πράγας». Αλλά πώς βρέθηκε ένας ορθόδοξος ναός στην καρδιά της Ευρώπης; Πρέπει να πάμε πίσω 12 αιώνες, για να γνωρίσουμε την ιστορία του εκχριστιανισμού των Σλάβων από τους Θεσσαλονικείς αδελφούς Κύριλλο και Μεθόδιο, καθώς και τους μαθητές τους, οι οποίοι δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο. Το έργο τους επηρέασε βαθιά πολλά έθνη, μεταβάλλοντας καθοριστικά την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Κύριλλος και Μεθόδιος οι φωτιστές των Σλάβων: Η αφήγηση

Η ταινία επιχειρεί να αποτυπώσει στην ταινία αυτή το κομμάτι της ιστορίας που αφορά στον εκχριστιανισμό των Σλάβων. Θα πούμε εξαρχής τα θετικά της ταινίας. Ως κλασική γραφή στο ντοκιμαντέρ έχουμε μια αξιοπρόσεχτη δουλειά. Η σκηνοθεσία είναι αρκετά καλή, δημιουργεί καλό ρυθμό που δεν αφήνει τον θεατή να βαρεθεί τον λόγο του αόρατου αφηγητή και αρθρώνει τον κινηματογραφικό λόγο. Η κάμερα δημιουργεί πλάνα υψηλής αισθητικής που δίνουν πλαστικότητα στην ταινία. Το μοντάζ είναι, σε κάποια σημεία ρυθμικό, στα περισσότερα είναι μετρικό με αλλαγές που κάνουν τον λόγο εύληπτο.

Το θέμα που θα ήθελα να επισημάνω είναι στην ιδεολογική θέση της ταινίας. Αναφέρεται στην ιστορία των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Η καταγωγή τους ήταν από την Θεσσαλονίκη, μορφωμένοι αρκετά για να επιχειρήσουν την δόμηση του ορθόδοξου χριστιανισμού στην περιοχή των Σλάβων. Σε όλη την ταινία βλέπουμε ότι η αναφορά στους Σλάβους, πριν να ασπαστούν τον χριστιανισμό, είναι σε ανθρώπους που δεν είχαν πολιτισμικές αξίες στις οποίες θα έπρεπε να αναφερθούμε. Δεν υπήρχε γραπτή γλώσσα, αλλά ο προφορικός λόγος τους είχε διάφορες διαλέκτους, όμως η επικοινωνία μεταξύ τους δεν ήταν αδύνατη. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτή την περιοχή υπήρχε πολιτισμός, άρα δεν εισήγαγαν τον πολιτισμό στους Σλάβους ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος.

Κύριλλος και Μεθόδιος οι φωτιστές των Σλάβων: Οι αντιφάσεις

Πολύ σωστά στην ταινία αναφέρονται οι αξιωματούχοι του Βυζαντίου ως Ρωμαίοι και όχι σαν Βυζαντινοί -ανάμεσα τους οι Κύριλλος και Μεθόδιος-, αποδίδοντας, έτσι, την ιστορική ακρίβεια που δε θέλει την Βυζαντινή Αυτοκρατορία να ταυτίζεται με την Ελλάδα, σύμφωνα με τους νεότερους ιστορικούς. Αυτό που δε βλέπει η ταινία είναι η διαμάχη μεταξύ καθολικών και ορθοδόξων που είναι ουσιαστικά παιχνίδι εξουσίας, με πρόσχημα τη θρησκεία. Αν το δει κάποιος έτσι τότε θα καταλάβει ότι οι θρησκείες ήταν η δικαιολογία για να γίνουν πόλεμοι που είχαν ως σκοπό να κατακτήσουν χώρες και να ληστεύουν τον πλούτο τους. Παρασύρονται, έτσι, οι λαοί σε σφαγές που αποσκοπούν στον πλουτισμό των εξουσιαστών.

Αν το σενάριο ήθελε να δει αυτή την πλευρά της ιστορίας τότε θα μας έδειχνε τις αντιφάσεις που υπάρχουν στην επίσημη καταγραφή της. Αντίθετα, προσκολλάται σε μια καταγραφή που έχει να κάνει περισσότερο με την ανάγνωση της ιστορίας από τη μεριά της Εκκλησίας που ξέρουμε πολύ καλά πόσο έχει παραποιήσει τα ιστορικά γεγονότα και έχει αποκρύψει άλλα έτσι ώστε να αναδείξει σαν κυρίαρχη ιδεολογία την εγκαθίδρυση της ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας, «ξεχνώντας» τις καταστροφές που έγιναν, στο όνομα του χριστιανισμού, τόσο σε πολιτιστικά μνημεία όσο και στον πληθυσμό που ήθελε να πιστεύει την αρχαιοελληνική θρησκεία, παρά το δόγμα της ανεξιθρησκείας του Κωνσταντίνου.

Κύριλλος και Μεθόδιος οι φωτιστές των Σλάβων: Η διαστρέβλωση

Στην ταινία η φωνή της επίσημης εκκλησίας διαστρεβλώνει τα γεγονότα. Δε θέλει να δει ότι ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος δεν ήταν τίποτε άλλο από καταπιεστές των Σλάβων, αφού ήθελαν να τους επιβάλλουν τις πολιτισμικές αξίες της Ανατολικής Ρώμης, όπως λεγόταν και λέγεται η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, καταστρέφοντας τον αρχέγονο πολιτισμό τους, χαρακτηρίζοντάς τον σαν παγανιστικό, όπως αναφέρεται σε ένα σημείο της ταινίας.

Ιδεολογικά, κάποιος που ασχολείται έστω και λίγο με την Ιστορία, δεν μπορεί παρά να έχει ιδεολογικό πρόβλημα με αυτή την ταινία. Επειδή οι ιδεολογικές θέσεις διαμορφώνουν απόψεις, λόγο και, τελικά, συνειδήσεις δεν μπορούμε να μη δείξουμε τον αντιεπιστημονικό λόγο της, αφού η Ιστορία είναι μια επιστήμη, όπου διερευνώνται όλα αυτά τα θέματα. Θα πρέπει, λοιπόν, να πούμε ότι αυτή η ταινία εντάσσεται στον επίσημο λόγο της ελληνορθόδοξης εκκλησίας και όχι στον χώρο κοινωνιολογικής θεολογίας.

Κύριλλος και Μεθόδιος οι φωτιστές των Σλάβων: Η παραχάραξη

Μπορούμε να τη δούμε ως ένα έργο της επίσημης Εκκλησίας και όχι σαν μια καταγραφή όπου θα υπήρχε η σύγκριση και η παραγωγή απόψεων και ιδεολογικών θέσεων. Θα ήταν μια ευκαιρία για να δούμε τα πολύ σοβαρά θέματα που τίθενται στο τραπέζι της συζήτησης και, νηφάλια, να βγάλουμε μια άποψη που θα μας πάει πίσω στις πρώτες αξίες του χριστιανισμού και όχι στις παραποιημένες των λεγομένων πατέρων της εκκλησίας. Αυτή η ευκαιρία δυστυχώς χάθηκε!