ΚΑΤΕΡΙΝΑ Χ

Ιούν 21, 2025 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

Ο ΟΡΕΣΤΗΣ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΣΚΟΤΩΝΕΙ

Κατερίνα Χ: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Παρακολουθήσαμε, στο κλειστό δημοτικό θέατρο της Νεάπολης, την παράσταση «Κατερίνα Χ» που έγραψε ο Τζων Μιχάλης και σκηνοθέτησε η Βάνα Βουρτσάκη. Το θέμα της είναι η κακοποίηση των γυναικών. Το σημαντικό είναι ότι το διαπραγματεύεται με διαφορετικό τρόπο, θα λέγαμε βιωματικό. Η παράσταση ήταν μια πρωτοβουλία της δημοτικής παράταξης Η Πόλη Αλλιώς, στον Δήμο Νεάπολης-Συκεών.

Κατερίνα Χ: Η υπόθεση

Η Κατερίνα είναι μια γυναίκα που εισβάλλει σε ένα θέατρο, λίγο πριν να ξεκινήσει μια παράσταση. Ανεβαίνει στην σκηνή και αποφασίζει να διηγηθεί την προσωπική της ιστορία στους θεατές. Κρατά ένα πιστόλι και έτσι τους αναγκάζει να την ακούσουν, από την αρχή μέχρι το τέλος. Όταν τελειώνει ο μονόλογός της τότε καταλαβαίνουμε ποιος ήταν ο λόγος που μπήκε στην συγκεκριμένη θεατρική σκηνή, αυτή την ημέρα και ώρα. Στοχεύει τον κακοποιητή της.

Ουσιαστικά έχουμε μια θεατρική πράξη που εδραιώνεται σε ένα άλλο θεατρικό έργο, το οποίο δεν θα μάθουμε ποτέ ποιο είναι. Η σκηνοθέτης δεν κάνει ούτε μια νύξη για αυτό, αφού το θέμα μας δεν είναι άλλο από την κακοποίηση που δέχτηκε αυτή η γυναίκα.

Η ηθοποιός βρίσκεται ανάμεσα στους θεατές και, με ορμή, μπαίνει στην σκηνή, κρατώντας την τσάντα της. Με αυτό τον τρόπο δείχνεται ότι αυτή μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε γυναίκα, άρα το σημαίνον της γυναικείας κακοποίησης από τους άντρες. Δεν γνωρίζουμε το επίθετό της, είναι μία Κατερίνα. Μπαίνουμε κατ’ευθείαν στο θέμα.

Κατερίνα Χ: Η αφήγηση

Στην αφήγησή της παρεμβάλλονται σκηνές από το παρελθόν που σπάνε την γραμμική αφήγηση του μονολόγου, δίνοντας αυτόν τον ρυθμό που θα μας βοηθήσει να διαβάσουμε τον χαρακτήρα της. Σε αυτή την παράσταση είναι πολύ σημαντικό να δούμε τον χαρακτήρα της Κατερίνας, σε λεπτομέρειες, αφού, πάνω της, κολλούν οι υπόλοιποι χαρακτήρες που θα είναι πολύ σημαντικοί για την προέκταση της αφήγησης, η οποία θα μπει στο πολιτικό πεδίο, εκεί όπου η βία παρουσιάζει τα αποτελέσματά της και στο οποίο έχει φυτευτεί και καρποφορήσει ο σπόρος της.

Έχουμε ένα αμιγώς πολιτικό θέατρο που αναπτύσσει τα αισθητικά του χαρακτηριστικά. Συνδυάζει την σχολή του Αουγκούστου Μπόαλ, στο θέατρο, με αυτή του Κώστα Γαβρά, στον κινηματογράφο. Ο θεατρικός λόγος είναι τόσο βίαιος όσο είναι και η πράξη την οποία διηγείται. Ο θεατής θα πρέπει να μπει σε αυτή την ατμόσφαιρα και να βιώσει την βία, όπως μας διδάσκει το Θέατρο της Σκληρότητας, του Αντονέν Αρτώ. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να καταλάβει πιο εύκολα αυτά που διαδραματίζονται.

Κατερίνα Χ: Η ένταση

Η ηθοποιός θα πρέπει να δείξει την ένταση με τον λόγο της, με τις κινήσεις του σώματός της και με τις εκφράσεις του προσώπου της, συγχρόνως. Βαδίζει σε ένα τεντωμένο σκοινί και ένα παραμικρό λάθος μπορεί να καταστρέψει όλη την παράσταση. Η Αγγελική Κάρκαλου ακολουθεί αυτή την διαδρομή με απόλυτη επιτυχία. Είναι η Κατερίνα, μια οποιαδήποτε κακοποιημένη γυναίκα. Δεν υποδύεται, έχει ενταχθεί ολοκληρωτικά στον χαρακτήρα.

Αυτός είναι ο τρόπος που μας τραβά για να μπούμε και εμείς σε αυτό το συγκρουσιακό πεδίο. Είναι εύκολο πλέον να γίνουμε και εμείς η Κατερίνα Χ. Τότε θα διαβάσουμε πιο εύκολα τα στοιχεία του αξιακού πεδίου. Αυτός που βιάζει και θέλει να σκοτώσει την Κατερίνα Χ δεν είναι, στην ουσία, αυτός ο άνθρωπος. Είναι ο πρόγονός του ο Ορέστης που νομιμοποίησε την κρατική βία και την ταύτισε με αυτή του αρχετυπικού Πατέρα. Εδραιώθηκε με τον μονοθεϊστικό λόγο του χριστιανισμού και πέρασε από γενιά σε γενιά ως μια συνηθισμένη συμπεριφορά.

Κατερίνα Χ: Η βία του Πατέρα

Έχουμε τον Πατέρα που κάθε φορά μπαίνει σε ένα διαφορετικό σώμα. Ο λόγος του είναι πάντα ο ίδιος. Ξεκινά με την απαξίωση της γυναίκας, δηλαδή της αρχετυπικής Μητέρας, που απαξίωσε ο Ορέστης στο πρόσωπο της Κλυταιμνήστρας, κάτι που είχε γίνει πιο μπροστά στην Φαίδρα, αλλά η οριστική και αμετάκλητη απαξίωση ήταν στην μητέρα του. Η μητριαρχία έχει τελειώσει και ο πατριαρχικός λόγος επιβάλλεται, αν είναι ανάγκη, και με την βία.

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι αυτός ο βίαιος λόγος είναι ο πολιτικός λόγος του κράτους, στον φεουδαλισμό, στον καπιταλισμό και, τελικά, στον ιμπεριαλισμό. Είναι αυτονόητο ότι ο άντρας μπορεί και πρέπει να είναι βίαιος, αφού βία και άντρας ταυτίζονται. Ως πότε όμως αυτό μπορεί να υπάρχει σαν αξία στην κοινωνία; Αν προσέξουμε περισσότερο θα δούμε ότι αυτή βία εμφανίζεται και σε προοδευτικά ή αριστερά καθεστώτα, αλλά όχι με την ίδια ένταση. Έχει φτάσει ο χρόνος αυτή η συμπεριφορά να αποβληθεί από την κοινωνία όπου ζούμε. Και είμαστε εμείς που θα πρέπει αυτό να το επιχειρήσουμε.

Κατερίνα Χ: Ο Ορέστης

Αυτός ο βίαιος χαρακτήρας προσβάλλει τους άντρες, τουλάχιστον αυτούς που δεν τους επιτρέπει ο ψυχικός τους κόσμος να εξασκήσουν την παραμικρή βία. Δεν θέλουν και δεν μπορούν να είναι ο Ορέστης. Αυτούς η παράσταση τους απευθύνει το χαμόγελο της ειρηνικής συνύπαρξης. Στους άλλους τους λέει ότι θα είμαστε εκεί και θα σας παρατηρούμε, θα σας παρακολουθούμε και, εσείς, θα περπατάτε με το κεφάλι σκυμμένο σαν πραγματικά θύματα. Αυτό είναι ένα κομβικό σημείο της παράστασης.

Μπορεί η Κατερίνα να έχει υποστεί την βία του βιασμού και της απόπειρας της δολοφονίας. Ο βιαστής όμως είναι το τελικό θύμα, όταν αυτή τον ανακαλύπτει και τον αντικρίζει στα μάτια. Έχει, πιο μπροστά, βιώσει την ίδια βία, με παρόμοια ένταση από τον πατέρα της και, εν μέρει, από την μάνα της. Εδώ μας δίδεται το μοντέλο μιας κοινωνίας όπου η πατριαρχική βία συμβιώνει με την πραγματική στοργή, από την μεριά του πατέρα, και την απόλυτη αποδοχή του πατριαρχικού λόγου, από την μεριά της μητέρας. Αυτό μας οδηγεί σε ένα άλλο πεδίο αξιών.

Κατερίνα Χ: Το σύνδρομο

Στην παράσταση αυτά φαίνονται με λεπτομέρειες, με απλές κινήσεις, με τον λιτό λόγο. Μας δείχνει τον συγκρουσιακό χαρακτήρα του πατέρα που, ως αρχέτυπο, ορίζει ένα σύνδρομο, αυτό του Ορέστη, που, εδώ, εδράζεται στο ψυχωτικό πεδίο. Ο άντρας φαίνεται και είναι ψυχωτικός. Θέλει την ηδονή, είναι τρυφερός, αλλά η βίαιη πλευρά του χαρακτήρα του υπερισχύει. Αυτή η σύγκρουση τον οδηγεί σε πράξεις που σπάνε τον κοινωνικό ιστό, με την βία που εξασκεί. Η γυναίκα έχει να αντιμετωπίσει την βία του άντρα, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και αυτή του κράτους, αλλά και την άρρητη βία του πατέρα της. Μπορεί εύκολα να αγαπήσει τον αρχετυπικό Πατέρα-κοκοποιητή, στο πρόσωπο του πατέρα της, και να δεχτεί αυτή την βίαιη συμπεριφορά. Η Κατερίνα, όμως, αντιδρά.

Υψώνει το ανάστημά της και, μόνη, πιάνει τον μίτο της Αριάδνης, βρίσκει την Φαίδρα, μιλά μαζί της, καταλαβαίνει και κατανοεί την Κλυταιμνήστρα. Παίρνει δύναμη από την αρχετυπική Μητέρα. Μπαίνει με ορμή στο πεδίο των χαρακτήρων. Λειτουργεί βίαια, βρισκόμενη στο ψυχωτικό πεδίο, βλέπει τον κακοποιητή της, τον Ορέστη, τον καταλαβαίνει και τον λυπάται. Πλέον να τον σκοτώσει θα ήταν μια λύτρωση για αυτόν. Αποφασίζει να τον αφήσει, να τον παρακολουθεί και να υπόσχεται ότι θα επανέλθει.

Κατερίνα Χ: Τα χαρακτηριστικά της παράστασης

Τον αναγκάζει να πάρει πλέον τον χαρακτήρα του Σίσυφου. Θα κουβαλά τον βράχο του για όλη την ζωή του. Θα μπαίνει όλο και περισσότερο στην ψύχωση και θα βλέπει όλο και πιο καθαρά την σχιζοφρένεια. Δεν το εκδικείται, τον προειδοποιεί και τον προτρέπει να θεραπευτεί, να αποτινάξει από πάνω του την βία, τον βράχο του. Αυτός θα είναι ένας δύσκολος δρόμος που θα τον οδηγήσει στο μέρος όπου η ευτυχία και η απόλαυση βρίσκονται σε αφθονία και προσφέρονται χωρίς αλλοιώσεις. Και εκεί η παράσταση τελειώνει. Τα έχει πει όλα με συνοπτικό και σαφή τρόπο.

Οι ηθοποιοί ήταν οι ρόλοι τους. Δεν ερμήνευαν, τους ζούσαν. Οι κινήσεις τους μετρημένες και ουσιαστικές. Ο λόγος τους, όπου έπρεπε να υπάρχει, μας οδηγούσε στα αφηγηματικά πεδία που μας έδειχναν την διαχρονία της βίας. Σε πολλές στιγμές υπήρχε η υπονόηση, με ελλειπτικό τρόπο υπονοούταν ο λόγος της βίας και άφηνε, έτσι, να δομηθούν οι χαρακτήρες στο ασυνείδητο. Το κείμενο ήταν λιτό και συγχρόνως περιεκτικό. Οι φωτισμοί τόνιζαν τις μεταβάσεις από την μια χαρακτηριοδομή σε μια άλλη. Η μουσική βοηθούσε στον προσδιορισμό των χαρακτήρων και στις μετουσιώσεις τους.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ Χ

Συγγραφέας: Τζων Μιχάλης

Σκηνοθεσία: Βάνα Βουρτσάκη

Βοηθός σκηνοθέτης: Παύλος Παυλίδης

Μουσική: Νίκος Πανδής

Ήχος: Αγγελική Παντζούρη

Φώτα: Βάνα Βουρτσάκη

Κοστούμια: Μαρία Οικονόμου

Ηθοποιοί: Αγγελική Κάρκαλου (Κατερίνα Χ), Παναγιώτης Δημάκης, Γιάννης Παπαεπαμεινώνδας, Δώρα Λαθήρα, Μάρα Βιλίτσκου, Καλλιόπη Πλέσσα, Δημήτρης Κυπραίος, Παύλος Παυλίδης, Βαγγέλης Γκίνος, Ηλίας Γεράκος, Ηλίας Σμήλιος

Θεατρικό σχήμα: Παραβάτες της Σκηνής

Θέατρο: Δημοτικό Θέατρο Νεάπολης

Ημερομηνία παράστασης: 17/6/2025.

Διαβάστε τις κριτικές θεάτρου που έχουμε δημοσιεύσει

Cinderella

Παλιάαα Διαθήκη!

Τραυλός ηθοποιός-φάλτσος τραγουδιστής

Ο Ορέστης σκοτώνει (ψυχαναλυτική θεώρηση)