ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΘΗΒΑ

Ιούλ 17, 2025 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΟΚΤΟΝΙΑΣ

Μια άλλη Θήβα: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είδαμε την παράσταση «Μία άλλη Θήβα» στο Δημοτικό Θέατρο Κήπου, στην Θεσσαλονίκη. Η παράσταση του Σέρχιο Μπλάνκο, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου ουσιαστικά μας μάγεψε. Το κείμενο ήταν βασισμένο στην αρχαία τραγωδία του Οιδίποδα, αλλά έβαζε στοιχεία που προέκτειναν τον αρχαίο ελληνικό μύθο.

Μια άλλη Θήβα: Το έργο

Ο Μάρτιν είναι πατροκτόνος. Έχει σκοτώσει τον πατέρα του και είναι στην φυλακή ισόβια. Ένας θεατρικός συγγραφέας τον επισκέπτεται, με άδεια του υπουργείου Εσωτερικών και των φυλακών γιατί θέλει να γράψει ένα θεατρικό έργο για έναν πατροκτόνο. Θέλει να παίζει ένας πραγματικός πατροκτόνος και έχει διαλέξει τον Μάρτιν. Αντλεί από αυτόν πληροφορίες για να φτιάξει το κείμενο και μετά να το σκηνοθετήσει. Όταν θα απαγορευτεί στον Μάρτιν να παίξει στο θέατρο, θα τον αντικαταστήσει ένας άλλος που θα πρέπει να μάθει την ζωή του πατροκτόνου.

Πριν την παράσταση ο ηθοποιός που υποδυόταν τον κρατούμενο έπαιζε μπάσκετ επειδή ο χαρακτήρας του έπαιζε μπάσκετ σε έναν ειδικό χώρο στην φυλακή. Στην αρχή της παράστασης ο ηθοποιός που υποδυόταν τον θεατρικό συγγραφέα μας αφηγήθηκε την υπόθεση. Πίσω του ακριβώς ήταν ένας χώρος με μια μπασκέτα κλεισμένος από περίφραξη μεγάλη, αυτή ήταν στο προαύλιο της φυλακής. Το ίδιο ακριβώς είναι φτιαγμένο στο θέατρο όπου γίνονται οι πρόβες. Ο ηθοποιός που υποδύεται τον παιδοκτόνο, υποδύεται και τον ηθοποιό που θα ενσαρκώσει αυτόν τον χαρακτήρα. Τίθεται το ερώτημα: Ο χαρακτήρας του παιδοκτόνου μπορεί να ταυτίζεται με τον πραγματικό άνθρωπο;

Μια άλλη Θήβα: Υπάρχει ταύτιση;

Για να το πούμε διαφορετικά, θα πρέπει να μιλήσουμε για τα διπλότυπα των αντιγράφων. Ο πατροκτόνος έχει το αντίγραφό του, τον ηθοποιό. Η θεωρία της σημειωτικής αναφέρει ότι τα διπλότυπα, στην περίπτωση των πολιτισμικών σημειωτικών καταστάσεων έχουν μια δύσκολη στην ανάγνωση σχέση, άρα υπάρχει μια σύγχυση. Το πρότυπο και το διπλότυπο είναι λίγο ή πολύ διαφορετικά. Αυτό το συμπέρασμα το διατυπώνει και ο κρατούμενος. Ο ηθοποιός, επίσης, αναφέρει ότι δεν μπορεί να ταυτίζονται στον έμπειρο θεατρικό συγγραφέα, σκηνοθέτη και καθηγητή πανεπιστημίου. Με αυτό τον τρόπο τίθεται σε αμφιβολία η αυθεντία αυτών που δημιουργούν μια θεατρική παράσταση.

Αυτή η αμφιβολία μετατίθεται στον χαρακτήρα του Οιδίποδα. Ο θεατρικός συγγραφέας αναφέρει την ιστορία του στον ηθοποιό και τον κρατούμενο, αυτοί αμφισβητούν αν αυτός είναι όντως πατροκτόνος, κάτι που το αναφέρει και ο Σοφοκλής. Όμως, τώρα έχουμε μια άλλη διαπίστωση: «Όλοι, λίγο ή πολύ, θέλουμε να σκοτώσουμε τον πατέρα μας», αναφέρει ο Σίγκμουντ Φρόιντ, αυτά τα λόγια αναφέρει ο συγγραφέας στον κρατούμενο. Αυτό όμως το «σκοτώσουμε», ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης το θέτει διαφορετικά: Θέλουμε να σκοτώσουμε συμβολικά τον πατέρα μας για να πάρουμε την θέση του, όπως γινόταν και στις αρχέγονες κοινωνίες. Μία τέτοια αναφορά θα βρούμε στο «Τοτέμ και ταμπού», του Σίγκμουντ Φρόιντ.

Μια άλλη Θήβα: Οι έννοιες

Διαπιστώνουμε ότι το «σκοτώνω» έχει δύο διαφορετικές έννοιες. Μία από αυτές είναι κυριολεκτική, η άλλη είναι συμβολική. Εμείς βλέπουμε τις πρόβες και τις συζητήσεις του κρατούμενου με τον συγγραφέα. Προοδευτικά παρατηρούμε πως κτίζεται το έργο, ως παράσταση και αναπαράσταση. Παράλληλα, βλέπουμε ότι ο κρατούμενος, όταν αφηγείται την ζωή του και τι έχει κάνει, τότε κατανοεί τι έχει συμβεί και γιατί, τουλάχιστον στο περίπου. Βλέπει τον δρόμο της ίασης. Αντικρίζοντας το τραύμα του τότε αυξάνεται η υστερική του κατάσταση και παθαίνει έντονη κρίση επιληψίας.

Η παράσταση ανεβαίνει. Εμείς δεν το βλέπουμε, αλλά ακούμε την αφήγηση του συγγραφέα στον κρατούμενο. Αυτός, έχοντας δει την αναπαράσταση της ζωής του στο θέατρο, μέσω του διαδικτύου, είναι πλέον άλλος άνθρωπος. Εκεί θα βγουν από μέσα του συγγραφέα και του κρατούμενου μεγάλες αλήθειες. Ανακαλύπτει ο πρώτος την ομοφυλοφιλία του που ήταν εν υπνώσει. Ο δεύτερος φαίνεται ότι στον συγγραφέα βλέπει έναν πατέρα που είναι φιλικός και αγαπητός. Θέλει να κάνει έρωτα μαζί του για να τον καταλάβει, με την ελπίδα να δομήσει την δική του ταυτότητα.

Μια άλλη Θήβα: Η έννοια της πατροκτονίας

Πάμε, ακολούθως, στο δεύτερο μεγάλο θέμα. Ο συγγραφέας θέλει να σκοτώσει τον πατέρα του, αυτή τη φορά όμως συμβολικά, όπως προαναφέραμε. Αν χρησιμοποιήσουμε τον μαθηματικό συλλογισμό για την θεμελίωση ενός θεωρήματος, αν αυτό ισχύει για το πατροκτόνο, αν δεχτούμε το ίδιο για τον συγγραφέα και αν, απ’ότι φαίνεται, το ίδιο δέχεται και για τον ηθοποιό, τότε αυτό ισχύει για τον οποιοδήποτε άνθρωπο. Ανοίγει ο δρόμος για να δούμε την υπόθεση του Μάρτιν με μια άλλη ματιά. Ο πατέρας του ήταν ένα κτήνος. Η τιμωρία ήταν αυτό που του άξιζε. Ο Οιδίπους σκότωσε έναν άνθρωπο που του επιτέθηκε, σκότωσε τον πατέρα του χωρίς να το ξέρει. Ιδού οι ομοιότητες των δύο περιπτώσεων. Αυτός είναι ο λόγος που δεν έχουμε, στην περίπτωση του Μάρτιν, μια Θήβα αλλά μια άλλη Θήβα.

Αυτό το «Μια άλλη Θήβα» δηλώνει ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Τα δύο κοινωνικά περιβάλλοντα δεν είναι τα ίδια. Έτσι έχουμε μια άλλη Θήβα. Η ουσία όμως παραμένει η ίδια. Αυτή τη φορά θα πρέπει να δούμε στην πατροκτονία και το αίτημα της πτώσης της βίαιης εξουσίας του Πατέρα-Πατριάρχη, αφού τα δεινά που έχει φέρει είναι πολλά από την εποχή που η πατριαρχία έγινε το μοναδικό ισχύον σύστημα στην κοινωνία των ανθρώπων. Θέλω να σκοτώσω τον πατέρα μου και, με αυτό τον συμβολικό τρόπο, θέλω να ρίξω την άλλογη βία του Πατριάρχη και να το καλέσω σε μια συζήτηση για να τα βρει με την αρχετυπική Μητέρα, έτσι ώστε να φτιαχτεί μια άλλη κοινωνία, πιο φιλική στον άνθρωπο. Κάτι που φαίνεται στην αφήγηση του κατάδικου.

Μια άλλη Θήβα: Τα χαρακτηριστικά

Η σκηνοθεσία είναι πολύ καλή. Δημιουργεί ρυθμό για να αφήσει αυτά τα μηνύματα να υπονοηθούν και να γίνουν αντιληπτά από τον θεατή, με το δικό του τρόπο, φυσικά. Τα σκηνικά είναι πολύ απλά. Θα ήθελα στον χώρο της μπασκέτας, όπου υπάρχει ένα γραφείο, όταν ο χώρος είναι στην φυλακή, να μην φωτίζεται αυτό το γραφείο που έχει ρόλο στο θέατρο, για να διαχωρίζονται και εννοιολογικά οι δύο χώροι. Η ενδυματολογία και αυτή είναι μίνιμαλ. Εδώ θα πρέπει να προσέξουμε ότι η φόρμα είναι αυτή που διαχωρίζει τον κατάδικο από τον ηθοποιό: όταν είναι κλειστή είναι ο ηθοποιός και όταν ανοιχτή ο κατάδικος. Θαυμάσιος είναι ο τρόπος που παίζει ο Δημήτρης Καπουράνης. Δεν παίρνει μόνο άλλη σωματική στάση όταν είναι ο κατάδικος, αλλά μιλά διαφορετικά και έχει άλλη συμπεριφορά, με απόλυτα φυσικό τρόπο. Για να φτάσουμε στον Θάνο Λέκκα που είναι καθαρά αντικειμενικός, αφού μας μεταφέρει τα γεγονότα ως δεδομένα. Όταν είναι εκτός μπασκέτας αφηγείται τι έγινε. Μόνο σε μια περίπτωση αφηγήθηκε εντός μπασκέτας, όντας στον χώρο του πατροκτόνου. Είναι η αρχή που δείχνει τον δρόμο για να δούμε την πατροκτονία με διαφορετικό τρόπο. Τέλος, η μουσική φορτώνει αφηγηματικά τους χαρακτήρες όταν ακριβώς πρέπει.

Μια άλλη Θήβα: Η πατριαρχία

Στο τέλος η αφήγηση πάει στον κατάδικο. Έχει αποχωριστεί τον φαντασιακό πατέρα του, τον συγγραφέα. Είναι η στιγμή που ο πατροκτόνος θα μείνει μόνος του για κάνει την ανάποδη διαδρομή: από το παιδικό τραύμα στην σημερινή εποχή, ενδεχομένως να συγχωρέσει τον πατέρα του. Εκεί ο κατάδικος μπορεί να είμαστε εμείς, αφού ο ίδιος ο συγγραφέας έχει παραδεχτεί ότι θα σκότωνε τον πατέρα του, συμβολικά. Ανοίγει το θέμα της πατροκτονίας ως κατάργηση της βίαιης και άλλογης πατριαρχίας. Ένας προβληματισμός που θα απασχολήσει τους θεατές, μετά την παράσταση. Οι θεατές κοινώνησαν το μήνυμα της παράστασης, χειροκροτούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα ένθερμα, σε ένα κατάμεστο Θέατρο Κήπου, στην Θεσσαλονίκη. Όπου βρείτε αυτή την παράσταση να μην την χάσετε.