Ο ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ

Αυγ 26, 2025 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΔΙΑΣΚΕΥΗ

Ο επιθεωρητής: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Ο επιθεωρητής-απατεώνας Χλεστιακόβ έρχεται σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Ρωσίας. Οι κάτοικοι της πόλης βλέπουν έναν μεγάλο σωτήρα και οραματίζονται ένα σπουδαίο μέλλον… Για μια μέρα και οι δύο πλευρές ζουν ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα. Ώσπου, τελικά, όλα αλλάζουν μέσα από μια σειρά εξωφρενικά αστείων καταστάσεων και παρεξηγήσεων! Η παράσταση επιχειρεί να αντιμετωπίσει την ξέφρενη σάτιρα του Γκόγκολ ως μια συνάντηση με το όνειρο, την ελπίδα και, εν τέλει, την ψευδαίσθηση, όπως αυτή αποτυπώνεται στον κόσμο του θεάτρου. Είδαμε την παράσταση στο ανοιχτό θέατρο Μάνος Κατράκης, στις Συκιές, στα 31^α Μερκούρεια.

Ο επιθεωρητής: Η αφήγηση

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου διασκευάζει το αφήγημα του Νικολάι Γκόγκολ. Το φέρνει κάπως στα σύγχρονα δεδομένα. Ελάχιστα έχουν αλλάξει από αυτή την εποχή, την τσαρική Ρωσία, με την δική μας, ειδικά στις χώρες όπου οι τύχες του ανθρώπου εξαρτιόνται από κάποιους μικρούς ή μεγάλους παραγοντίσκους. Ο τοπικός παράγοντας, ο Έπαρχος, είναι, μπροστά σε έναν επιθεωρητή, το απόλυτο μηδέν. Η τύχη του είναι αφημένη στην κρίση αυτού που πρόκειται να επιθεωρήσει τις δημόσιες υποθέσεις. Η λύση για όλα τα θέματα είναι τα λεφτά που θα ζητήσει, το μπαξίσι, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το φακελάκι, σήμερα.

Είναι γεγονός ότι, με αυτόν τον τρόπο, ο άνθρωπος υποτιμάται, γίνεται υποχείριο ενός μεγαλοπαράγοντα. Αν αυτός είναι απατεώνας, τότε τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Σε αυτό το έργο ο επιθεωρητής είναι ψεύτικος, είναι ένας απατεώνας που θέλει να παίρνει τα λεφτά για να περνά όσο πιο καλά γίνεται. Το πρώτο του θύμα είναι ο Έπαρχος. Θα ακολουθήσουν οι άλλοι παράγοντες και αυτοί που θέλουν να διαβάλλουν τους άλλους για να κερδίσουν την εύνοιά του.

Ο επιθεωρητής: Ο φόβος

Τίθεται το ερώτημα: Δεν μπήκαν στον κόπο να το ψάξουν, να μάθουν αν είναι όντως ο επιθεωρητής; Η απάντηση είναι απλή: ο φόβος στο να πιαστούν ότι διερευνούν τα εξουσιαστικά κέντρα είναι τρομερός, φοβούνται ότι θα πέσουν σε δυσμένεια και, έτσι, δεν θα μπορούν πλέον να μαζεύουν παράνομα λεφτά. Όλα βασίζονται σε ένα ψέμα και αυτός θα είναι ο κανόνας σε όλες τις συναλλαγές. Ο μόνος που κερδίζει είναι ο ψεύτικος επιθεωρητής.

Στον λόγο των ηθοποιών υπάρχει αυτό που λέγεται κατά πρόσωπο και αυτό που υπονοείται. Όλοι τον σέβονται και υποκλίνονται μπροστά του, αλλά από πίσω του θέλουν να τον τσακώσουν για να περάσουν στην αντεπίθεση. Ένα παιχνίδι της γάτας και του ποντικού που ο ψευδοεπιθεωρητής το απολαμβάνει. Μόνο ο υπηρέτης του φοβάται ότι θα έρθει ο πραγματικός επιθεωρητής και τότε όλα θα γκρεμιστούν. Το αφεντικό του ζει την ζωή του, εισπράττει λεφτά από αυτούς που φοβούνται μην χάσουν τα κλεμμένα, ζει μια ονειρική ζωή. Αρνείται να φύγει.

Ο επιθεωρητής: Η αποδόμηση

Αφού έχει ζήσει την ζωή του, η όρεξή του ανοίγει και θέλει την ηδονή. Η όμορφη γυναίκα του Επάρχου και η γοητευτική κόρη του είναι τώρα ο στόχος του. Εδώ όμως δεν έχει παρά μόνο μια επιλογή ή θα παντρευτεί ή θα φύγει. Τάζει έρωτα -και στις δύο- και, την κατάλληλη στιγμή θα φύγει, αφήνοντας τις υποσχέσεις του σε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν πειστεί ότι η ζωή τους θα αλλάξει εντελώς. Μόνο η κόρη σκέφτεται πιο ρεαλιστικά από τους γονείς της.

Ο Γιώργος Παπαγεωργίου βάζει στο στόμα των ηθοποιών την περιγραφή του Γκόγκολ για τον κάθε χαρακτήρα. Με αυτόν τον έξυπνο τρόπο καταφέρνει να σπάσει τον κώδικα του θεάτρου και να δείξει στο κοινό ότι εδώ δεν έχουμε παρά μια αναπαράσταση μιας κατάστασης, δεν είναι μια ρεαλιστική αφήγηση, αλλά θα μπορούσε να ήταν ένα κομμάτι από την ζωή τους. Όμως, επειδή το σπάσιμο του θεατρικού κώδικα και η δημιουργία ενός καινούργιου είναι και αυτό μια τυποποίηση, επιχειρεί να αποδομήσει και αυτόν τον κώδικα που έχει γίνει μανιέρα στο σύγχρονο θέατρο. Η κόρη δεν έχει να πει τίποτε για τον Γκόγκολ, ιδού μια ακόμα αποδόμηση που, από την μία φέρνει γέλιο, από την άλλη επισημαίνει ότι εδώ έχουμε μια επινοημένη αφήγηση.

Ο επιθεωρητής: Η κριτική του θεατή

Η σάτιρα του Γκόγκολ φέρνει πολύ γέλιο. Το χιούμορ λειτουργεί ως κάθαρση στον θεατή. Από την μία ο αποδέκτης της σάτιρας θέλει να απομακρύνει αυτό που θα επηρεάσει άσχημα την ψυχική του κατάσταση, από την άλλη έχει την ευκαιρία να ελέγξει αν κάτι τέτοιο ισχύει στον ίδιο ή στον περίγυρό του. Έτσι μπορούμε να αναλύσουμε το δικό μας αξιακό σύστημα, όπως και να δούμε με άλλη οπτική αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία που ζούμε. Αυτό είναι το σημείο που το θεατρικό έργο μας ωθεί να λειτουργήσουμε ως κριτές αυτών των οικείων καταστάσεων και να κάνουμε, τελικά την δική μας κριτική στο σύστημα που κανονίζει την κοινωνία που ζούμε.

Ο Γκόγκολ, με αυτό τον τρόπο, μιλά για την σημερινή κατάσταση, το έργο γίνεται σύγχρονο και εμείς μπορούμε να προεκτείνουμε την αφήγησή του. Αυτά που μας θυμίζουν την εποχή, στην οποία το έργο αναφέρεται, είναι τα κοστούμια και τα σκηνικά. Ειδικά τα κοστούμια αλλάζουν, ανάλογα με το περιβάλλον όπου εξελίσσεται η δράση. Τα σκηνικά λίγο ή πολύ παραμένουν τα ίδια. Και τα δύο, όμως, είναι μια υπόμνηση για την τσαρική εποχή και ένα υπόβαθρο για την κριτική μας, όπως προαναφέραμε.

Ο επιθεωρητής: Η μετεώρηση

Οι ηθοποιοί παίζουν πολύ καλά στο να αναφερθούν σε αυτές τις καταστάσεις, να υπονοήσουν, να αλλάξουν προοδευτικά την αφήγηση, για να παραμείνει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Πολύ καλές οι ερμηνείες. Πολύ ενδιαφέρουσα η απόσυρση των σκηνικών προοδευτικά από τον επιθεωρητή και τον βοηθό του, έτσι ώστε να μείνουν μόνοι πάνω στην σκηνή, στο δωμάτιό τους, ο Έπαρχος και η οικογένειά του, φωτισμένοι έτσι που να είναι απομονωμένοι και στριμωγμένοι ο ένας δίπλα στον άλλον. Με αυτό τον τρόπο απεικονίζεται η απελπισία αυτών των ανθρώπων, η απατεωνιά που τους καταστρέφει την ζωή, το πελατειακό σύστημα που βοηθά στο εξευτελισμό τους. Είναι πλέον μετέωροι σε ένα απεχθές παρόν και σε ένα μέλλον που δεν θα έρθει ποτέ.