STRAP
ΣΧΕΣΗ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΜΕ ΑΓΑΠΗΣ
Θα ήταν ενδιαφέρον αν μελετούσαμε την έννοια της εμπιστοσύνης σε μια σχέση όπου το ένα και το άλλο άτομο δέχονται αμοιβαία την κυριαρχία του ενός προς τον άλλον, μέσα σε συγκεκριμένα όρια και κανόνες. Υπάρχει, άραγε, εκεί η έννοια της αγάπης; Και σε ποιο βαθμό;
Αυτό που έχει σημασία σε μια τέτοια σχέση είναι ότι το ένα άτομο με το άλλο έχουν μια αμοιβαία εμπιστοσύνη, η οποία με το χρόνο δοκιμάζεται και αναδιαμορφώνεται. Τα δύο αυτά άτομα αναπροσαρμόζουν τα στοιχεία του χαρακτήρα τους, αναδιαμορφώνουν την ίδια την προσωπικότητά τους με ένα διαχρονικό τρόπο, έτσι ώστε να μην μπορούν ποτέ να βαλτώνουν. Η σχέση τους είναι αμφίδρομη και με αυτό τον τρόπο αναπτύσσεται η κοινωνικότητα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ότι σε άλλες σχέσεις, αφού η επικοινωνία είναι το ζητούμενο ανά πάσα στιγμή.
Αυτά μπορούν να συμβούν στη ζωή, στην καθημερινότητα του καθενός, στην ερωτική του διαβίωση και στην επαγγελματική του καριέρα. Πράγματι, πολλές φορές στην καθημερινότητά μας έχουμε υποστεί μια τέτοια σχέση όπου η κυριαρχία του ενός προς τον άλλον είναι ένα δυναμικό στοιχείο αυτής της διαπροσωπικής σχέσης, κάτι που μπορεί και εξελίσσει το κάθε άτομο χώρια και τα δύο μαζί, αν τα δούμε ως ένα δίπολο, εγγράφοντας αυτή τη δυναμική μέσα στο κοινωνικό σύνολο όπου ζουν.
Πολύ λίγες φορές ονοματίζουμε αυτή τη σχέση με αυτά τα χαρακτηριστικά, σπάνια αποδίδουμε σε αυτή αυτά τα στοιχεία, χωρίς να φοβηθούμε την παρεξήγηση ή τη χλεύη του άλλου ανθρώπου. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει επειδή η έννοια της κυριαρχίας, στα μάτια του κόσμου, παίρνει αυτή την άρρωστη μορφή που θέλει τα άτομα να έχουν υποστεί έναν άρρωστο αυταρχισμό, ο οποίος συνεπάγεται την καταπίεση, τη μη συμφωνημένη βία, την εξαθλίωση της προσωπικότητας αυτού του ατόμου που έχει λιγότερες άμυνες από ένα άλλο. Εδώ, αντιθέτως, δεν έχουμε την ελάχιστη επικοινωνία, αλλά τη ρήξη αυτής και, κατά συνέπεια, το χάσμα σε ένα κοινωνικό σύνολο.
Τι γίνεται όμως όταν ένας άνθρωπος ζει μια σχέση εξουσίας και δεν μπορεί να την κατανοήσει; Δεν έχει τη δυνατότητα να τη βιώσει και να την αξιολογήσει; Σε αυτή την περίπτωση έχουμε την ανάγκη να πάμε στην τέχνη. Όταν ο Πιέρ Παζολίνι σκηνοθέτησε την ταινία «120 μέρες στα Σόδομα» ήθελε προφανώς να ταράξει τα πολύ βαλτωμένα νερά της μεταπολεμικής Ιταλίας. Πολύ περισσότερο όμως ήθελε να δείξει έναν άλλο τρόπο ερωτισμού και επικοινωνίας που ήταν ακριβώς στο όριο: το να εξουσιάζεις ένα άτομο δεν είναι αναγκαστικά κακό, το να μην έχεις τη συναίνεσή του, αυτό είναι ολέθριο. Από αυτό το σημείο ξεκινά η θεώρηση για το φασιστικό τρόπο σκέψης και διακανονισμού ενός κοινωνικού συνόλου. Αυτό το σημείο είναι η συναίνεση.
Παράλληλα, στην ταινία που προαναφέραμε, μπορούσε ο θεατής να προβάλλει τα δικό του στοιχεία και να ελέγξει αν όντως είναι από την μια ή από την άλλη πλευρά του ποταμού. Η τέχνη εδώ λειτούργησε σαν ένα εργαλείο σκέψης και κριτικής, πολύ περισσότερο όμως ήταν ένας τρόπος θεραπείας. Στην έννοια της θεραπείας δε θα πρέπει να προσδώσουμε αυτή της ίασης αλλά της υπηρέτησης και της εξυπηρέτησης μιας κατάστασης. Στο θέατρο έχουμε ζήσει πολύ λίγες φορές αυτές τις στιγμές. Όταν ο ντε Σαντ ανέβαζε παρόμοια θεατρική έργα, είχε ως σκοπό όχι να προπαγανδίσει αυτό τον τρόπο σκέψης, αλλά τη θεραπεία αυτών των συναισθημάτων όπως την εξετάσαμε πιο πάνω.
Με αυτή την έννοια το «Strap» είναι η απόλυτη πρωτοπορία στην Ελλάδα. Κατ’αρχήν γιατί τολμά να ασχοληθεί με ένα θέμα που σοκάρει ακόμα την ελληνική κοινωνία. Κατά δεύτερο λόγο, επειδή δε θέλει να προκαλέσει, προβάλλοντας αποκλειστικά και μόνο το ερωτικό στοιχείο. Εδώ λοιπόν έχουμε αυτή τη λειτουργία της θεραπείας που σε αναγκάζει να προσδιορίσεις το χαρακτήρα σου, με το καινούργιο δεδομένο της αναπαράστασης. Στο «Strap» δε δοκιμάζεται η κοινωνία μόνο, αλλά ο τρόπος εξέλιξής της, οι νόμοι που τη διέπουν, οι οποίοι έχουν να κάνουν με την επικοινωνία ενός υγιούς ατόμου: αυτή θα πρέπει να είναι γόνιμη και όχι στείρα, να επικοινωνεί με τον άλλον άνθρωπο και όχι με το είδωλο του ατόμου που προσπαθεί να κοινωνήσει τις ιδέες του, διότι μια τέτοια στείρωση μας οδηγεί από τη νεύρωση στην ψύχωση. Για αυτό, λοιπόν, το λόγο έργα όπως το «Strap» είναι ψυχοθεραπευτικά και απευθύνονται σε όλους.
Γιάννης Φραγκούλης
