ΣΚΟΤΣΕΖΙΚΟ ΝΤΟΥΣ

Σεπ 01, 2024 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΤΟ ΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΛΟΓΟ

Σκοτσέζικο ντους: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Στην Ζωή-Μαρίνα, με την ελπίδα να βρει

την ανθρώπινη λογική αυτού του κόσμου.

Το δεύτερο θεατρικό έργο της Χρύσας Σπηλιώτη, «Σκοτσέζικο ντους», ανέβασε το ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ. Κοζάνης και το παρουσίασε στα 31^α Μερκούρεια, στο ανοιχτό θέατρο Μάνος Κατράκη, στις Συκιές, στην Θεσσαλονίκη. Η σκηνοθεσία ήταν του Λευτέρη Πλασκοβίτη.

Σκοτσέζικο ντους: Το έργο

Ένας θίασος κάνει πρόβες για να παρουσιάσει την «Λυσιστράτη», του Αριστοφάνη. Επικεφαλής του θιάσου και θεατρώνης είναι ένας ερωτύλος, φαλλοκράτης, ατάλαντος σκηνοθέτης. Έχει χάσει όλα τα λεφτά του στον τζόγο, ακόμα και την επιχορήγηση του υπουργείου. Για να κρατήσει τους απλήρωτους ηθοποιούς και τεχνικούς στον θίασο χρησιμοποιεί κάθε μέσο για να τους πείσει ό,τι κοντά του θα έχουν μια σίγουρη και μεγαλειώδη καλλιτεχνική καριέρα.

Κατά την διάρκεια των προβών του θιάσου γίνεται το «σώσε». Ο θίασος γίνεται «μαλλιά κουβάρια». Βγαίνουν στην επιφάνεια η επαγγελματική αβεβαιότητα των ηθοποιών, οι αντιζηλίες, η υπέρμετρη φιλοδοξία, οι βεντετισμοί και η προσπάθεια επαγγελματικής ανέλιξης, μέσω των ερωτικών σχέσεων, με όρους επαγγελματικής συναλλαγής, χωρίς ενσυναίσθηση, χωρίς όρια. Η παράσταση κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα.

Σκοτσέζικο ντους: Οι αναγωγές

Το κείμενο της Χρύσας Σπηλιώτη είναι γεμάτο ευαισθησίες για τον άνθρωπο, αναφορές στις ανθρώπινες αξίες, αναγωγές στο κοινωνικό σύνολο, σε άλλους επαγγελματικούς χώρους, εκτός του θεάτρου. Η συγγραφέας θέλει να μιλήσει για όλες αυτές τις αξίες που κανονίζουν την ζωή στην κοινωνία στην οποία ζούμε, αλλά και για αυτές που θα έπρεπε να διέπουν μια υγιή κοινωνία, η οποία υπάρχει σε ένα ιδεατό πλαίσιο, σύμφωνα με την θεωρία του Πλάτωνα, περί του καλού ανθρώπου. Ο χώρος του θεάτρου είναι ένα παράδειγμα, ένα αναφέρων ή σημαίνον. Με αυτή την έννοια ό,τι γίνεται έχει συμβολικό φορτίο. Εμείς μπορούμε να κάνουμε τις δικές μας αναγωγές και να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα, όσον αφορά στα θέματα που μας απασχολούν.

Στο θεατρικό κείμενο υπάρχουν οι διαφορετικοί χαρακτήρες που συναντούμε στην καθημερινή μας ζωή, στην κοινωνία που ζούμε. Είναι ένα μωσαϊκό που φτιάχνει μια εικόνα την οποία εύκολα μπορούμε να αναγνωρίσουμε, σύμφωνα με όσα έχουμε ζήσει. Με αυτό τον τρόπο, η Χρύσα Σπηλιώτη στο «Σκοτσέζικο ντους» δεν σατιρίζει ανθρώπους, αλλά χαρακτήρες, όπως αναφέρει στο «Περί ποιητικής», ο Αριστοτέλης, άρα δεν είναι βλάσφημη. Επί πλέον, οι δομές του κειμένου, έτσι όπως παρατίθενται, δημιουργούν ρυθμό, από τις αλλαγές που υπάρχουν στο θεατρικό κείμενο.

Σκοτσέζικο ντους: Η σκηνοθεσία

Είναι γεγονός ότι είναι πολύ δύσκολο να σκηνοθετήσεις ένα θεατρικό κείμενο που έχε μέσα του στοιχεία σκηνοθεσίας. Ο Λευτέρης Πλασκοβίτης είχε την επιλογή να ακολουθήσει πιστά το κείμενο ή να το διανθίσει με τα δικά του σκηνοθετικά ευρήματα που θα δώσουν μια άλλη μορφή στο κείμενο της Σπηλιώτη. Ευτυχώς, για τον θεατή, ακολούθησε την δεύτερη επιλογή και έκανε ένα θεατρικό κείμενο, με την σημειωτική έννοια, που δίνει νέα ζωή και μεγαλύτερη δυναμική στο θεατρικό κείμενο που έχει ήδη δοκιμαστεί και άλλες φορές.

Οι ανατροπές που επιχειρεί, με την σκηνοθεσία, στο «Σκοτσέζικο ντους», δίνουν επιπλέον ρυθμό και το έργο γίνεται ακόμα πιο ζωντανό. Η σκηνή χωρίζεται πολλές φορές σε διαφορετικά μέρη. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με την διαφορετική ένταση της φωνής είτε με την διαφορετική χρήση του φωτισμού. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να πάμε από τον ένα μέρος στο άλλο και να δώσουμε μια σχετικά διαφορετική έννοια από αυτή που το κείμενο επιβάλλει. Η σκηνοθεσία του Λευτέρη Πλασκοβίτη είναι πιστή στο κείμενο, του δίνει, όμως, μεγαλύτερη δύναμη.

Σκοτσέζικο ντους: Οι ηθοποιοί

Η διδασκαλία των ηθοποιών ήταν τέτοια που δεν έδινε την αίσθηση του νατουραλισμού. Ο κάθε ηθοποιός έφτιαχνε τη δική του περσόνα που την ανέπτυσσε παράλληλα με τις άλλες, έτσι ώστε το θεατρικό κείμενο να έχει μια ανέλιξη σαν ένα έλασμα που ανεβαίνει από κάτω προς τα πάνω, αλλάζοντας προοδευτικά μορφή και προσεγγίζοντας το ουράνιο, το θείο. Έτσι έχουμε το άλλο είδος του ρυθμού, τον εσωτερικό που εξελίσσει το θεατρικό κείμενο, εγγράφοντας τις νέες δομές στο ασυνείδητο, στην αρχή, και, μετά την πρώτη ανάγνωση, στο συνειδητό του θεατή.

Οι έρωτες, οι δολοπλοκίες, τα πάθη του κάθε ανθρώπου είναι στοιχεία που μεταλλάσσουν το κείμενο, τις δομές του, δημιουργούν νέες δομές και ένα διαφορετικό κείμενο που, στο τέλος, θα πρέπει ο θεατής να το αφήσει να κατασταλάξει πριν να σχηματίσει κάποια άποψη. Το κείμενο και η σκηνοθεσία απαιτούν λίγο χρόνο ωρίμανσης του αποτυπώματος του έργου, για να φτάσει στην μορφή του μετακειμένου, αυτού που θα μείνει, τελικά στο συνειδητό του θεατή, δημιουργώντας αρκετές μορφές κειμένων, παραγώγων της πρώτης μορφής που μας δίνει η σκηνοθεσία, μια σφαιρική ολότητα κειμένων που μένει στο κοινωνικό πεδίο ως προβληματισμός για μια οποιαδήποτε θεώρηση του κόσμου.

Σκοτσέζικο ντους: Σκηνικά και κοστούμια

Τα σκηνικά είναι συγχρόνως απλά και σύνθετα. Σαν μια γενική ματιά είναι πολύ απλά. Αν όμως τα δούμε ως σύνολο μερικών στοιχείων, έχουν αυτό το πολύπλοκο που έχει ανάγκη το έργο για να ξεδιπλώσει τα νοήματά του και να αναπτυχθεί πλήρως. Οι εναλλαγές του σκηνικού δίνουν έναν επιπλέον ρυθμό που προστίθεται σε αυτό του κειμένου και της σκηνοθεσίας.

Τα κοστούμια αποδίδουν τους χαρακτήρες, τους δίνουν χρώμα και υπόσταση. Εκτός αυτού, όταν αυτοί αλλάζουν δημιουργούν μια απόσταση από την αρχική υπόσταση του χαρακτήρα, δημιουργώντας αυτό το ελικοειδές που περιγράψαμε προηγουμένως. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι αυτές οι ελικοειδής μορφές είναι διαφορετικές, όσον αφορά στην θέση τους στον αφηγηματικό χώρο του θεατρικού κειμένου, στο «Σκοτσέζικο ντους».

Δημιουργείτε, με αυτό τον τρόπο, ένας πολύπλοκος τρόπος ανάγνωσης που έρχεται σε αντίθεση με τον, φαινομενικά, απλό, από την πρώτη ανάγνωση. Αυτό είναι κάτι που ξενίζει τον θεατή, θα πρέπει, όμως, να το δει ως ευεργετικό στοιχείο όσον αφορά το τελικό αποτύπωμα που το έργο θα αφήσει.

Σκοτσέζικο ντους: Η ανάγνωση

Αυτή η αντίθεση, απλών και πολύπλοκων δομών, πρώτης, δεύτερης ή τρίτης ανάγνωσης, δημιουργούν μία σύγχυση στον θεατή. Το σημαντικό είναι ότι αυτή η σύγχυση είναι δημιουργική, πλάθει διαφορετικές απόψεις που έχουν τόσες αλλαγές όσα είναι τα ψυχικά τοπία του θεατή. Αυτή είναι μια ευχάριστα δημιουργική διαδικασία, αν αυτός αφεθεί ήρεμος να εισπράξει την τελετουργία του εξελισσόμενου κειμένου.

Δυστυχώς το μεγάλο έλλειμμα του θεάτρου στην χώρα μας έρχεται από τους ανθρώπους που έχουν ήδη μια πορεία σε αυτό, σχηματίζουν εύκολα μια άποψη που είναι καταδικαστική για έργα, σαν αυτό, που απαιτεί τόσο την προσεχτική ματιά όσο και την ωρίμανση της σκέψης, μετά από ένα, έστω μικρό, χρονικό διάστημα. Η εύκολη κρίση και η καταδικαστική γνώμη θεατρικών παραστάσεων σαν αυτές δείχνει ότι το υστερικό, του σκηνοθέτη στο έργο, υπάρχει σε μεγάλο βαθμό στους ανθρώπους του ελληνικού θεάτρου. Δυστυχώς είμαστε μάρτυρες τέτοιων υστερικών φαινομένων που μας δημιουργούν μεγάλη λύπη όσον αφορά στο μέλλον του θεάτρου στη χώρα μας, φρενάρουν την θεατρική εξέλιξη σε ατομικό και σε συλλογικό πεδίο.

Αν δεν μπορούμε και δεν έχουμε τη θέληση να δεχτούμε το διαφορετικό, αντίθετα προτάσσουμε τον υστερικό μας εαυτό, πως θα καταφέρουμε να δομήσουμε την δική μας πρόταση στο θέατρο; Εδώ βρίσκεται ο πυρήνας της αποτυχίας, ατομικά και συλλογικά, στον ελληνικό θεατρικό χώρο. Ο Λευτέρης Πλασκοβίτης, στο «Σκοτσέζικο ντους», και η ομάδα του μας έδωσαν μια ευκαιρία αναδόμησης των θεατρικών και κοινωνικών αξιών που θα έπρεπε να την λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Της αξίζουν συγχαρητήρια.

ΣΚΟΤΣΕΖΙΚΟ ΝΤΟΥΣ

Συγγραφέας: Χρύσα Σπηλιώτη

Σκηνοθεσία: Λευτέρης Πλασκοβίτης

Σκηνικά: Αντώνης Χαλκιάς

Βοηθός σκηνοθέτης: Κωνσταντίνα Λάλλου

Κοστούμια: Αντώνης Χαλκιάς

Ηθοποιοί: Χρήστος Ευθυμίου, Νίκη Παλληκαράκη, Μιχάλης Μαρκάτης, Πηνελόπη Σεργουνιώτη, Κωνσταντίνος Μουταφτσής, Δανάη Σταματοπούλου, Παναγιώτης Δαβιδόπουλος

Παραγωγή: ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης

Θέατρο: Ανοιχτό θέατρο Μάνος Κατράκης, Συκιές, Θεσσαλονίκη

Ημερομηνία παράστασης: 26/8/2024.

Επιστροφή στο εισαγωγικό σημείωμα-ευρετήριο άρθρων

Διαβάστε για τα Μερκούρεια

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει