ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ VANESSA BARRE

Φεβ 18, 2017 Θέατρο 0

ΥΠΟΤΑΓΗ ΥΠΟ ΟΡΟΥΣ

μία συζήτηση της Vanessa Barre με το Γιάννη Φραγκούλη

Συναντήσαμε τη Vanessa Barré μετά την παράσταση «Αφροδίτη με γούνα». Αυτό το έργο μας έδωσε μία ευκαιρία να μιλήσουμε για την ψυχολογική, αισθησιακή, κοινωνική και πολιτική διάσταση του κειμένου. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας ήταν η κινηματογραφική μεταφορά που έκανε ο Ρομάν Πολάνσκι, μπορέσαμε να συγκρίνουμε και να δούμε την εξέλιξη που αυτή η σκηνοθεσία έδωσε. Κουβεντιάζοντας  με τη Vanessa Barré προσπαθήσαμε να φωτίσουμε τη γυναικεία άποψη, αυτή που κυριαρχεί σε αυτό το έργο.

Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε με το θέατρο; Επαγγελματικά πότε μπήκατε στο χώρο του θεάτρου;

Από μικρή είχα ξεκινήσει κλασικό μπαλέτο, οπότε οι παραστάσεις και οι θεατρικές σκηνές ήταν από νωρίς μέρος της ζωής μου. Με το θέατρο ξεκίνησα από τα εφηβικά μου χρόνια, όταν πήγα σε δραματική σχολή και στην πορεία ήμουν σε θεατρικές ομάδες. Λίγο αργότερα ήρθε και το τραγούδι στα καλλιτεχνικά μου ενδιαφέροντα. Μπορώ να πω με σιγουριά ότι η συνεργασία μου με το Κ.Θ.Β.Ε. για την «Alexander The Great rock opera», του Κωνσταντίνου Αθυρίδη, ήταν καθοριστική για μένα.

Μιλήστε μας για την παράσταση «Αφροδίτη με γούνα».

Μέχρι τέλη Φεβρουαρίου θα είμαστε στο θέατρο Αριστοτέλειον με τον Στράτο Τζώρτζογλου σε σκηνοθεσία και μουσική του Κωνσταντίνου Αθυρίδη. Τα σκηνικά και τα κοστούμια της παράστασης υπογράφει ο Αθανάσιος Κολαλάς και εγώ τη μετάφραση του έργου. Η «Αφροδίτη με γούνα» είναι ένα «έργο μέσα σε έργο», του David Ives, για δύο χαρακτήρες. Είναι έξυπνο, σέξυ και αστείο γεμάτο εναλλαγές, ανατροπές και φυσικά bdsm αναφορές! Είναι ένα πολυεπίπεδο έργο που πραγματεύεται τα παιχνίδια εξουσίας των δύο φύλων, τη σχέση του υποτακτικού και του κυρίαρχου στον ερωτικό τομέα αλλά και μέσα από ένα κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο.

Οι μεταβάσεις από τη φαντασία στην πραγματικότητα γίνονται με τέτοιο ρυθμό ώστε ο θεατής να βρίσκεται σε μία διαρκή διανοητική διέγερση. Όλα ξεκινούν όταν ο θεατρικός συγγραφέας-σκηνοθέτης Τόμας Νόβατσεκ κάνει μία οντισιόν για να βρει την ηθοποιό που θα ενσαρκώσει τη Βάντα φον Ντουνάγιεφ στη θεατρική απόδοση του κλασικού μυθιστορήματος του Λέοπολντ φον Ζάχερ Μαζόχ «Αφροδίτη με γούνες», που έδωσε την ονομασία του στον όρο μαζοχισμό. Είναι έτοιμος να φύγει απογοητευμένος από τις υποψήφιες που είδε μέχρι εκείνη τη στιγμή, όταν ξαφνικά εισβάλλει η Βάντα Τζόρνταν η οποία αρχικά φαίνεται να αντιπροσωπεύει όλα όσα απεχθάνεται ο Τόμας, αλλά τελικά εκείνη τον πείθει όχι μόνο να την δοκιμάσει αλλά και ο ίδιος να παίξει τον ρόλο του Σεβέριν φον Κουσέμσκι, κατά τη διάρκεια αυτής της οντισιόν.

Σε αυτήν την παράσταση υπάρχουν συνεχώς αλλαγές στους ρόλους, η γυναίκα ηθοποιός στην αρχή υποτάσσεται στο σκηνοθέτη, αργότερα όμως τον υποτάσσει η ίδια. Για ποιο λόγο θέλει να παίξει κυρίαρχο ρόλο;

Ο David Ives, μέχρι το τέλος του έργου του, θέλησε να διατηρήσει το μυστήριο σε σχέση με τα κίνητρα της Βάντα, αλλά μπορούμε να κάνουμε κάποιες σκέψεις. Ας πούμε, ποιος ηθοποιός δε θέλησε κάποια στιγμή να επιβληθεί στο σκηνοθέτη του; Από τη φύση της η σχέση ηθοποιού-σκηνοθέτη είναι γεμάτη προκλήσεις, κατ’ αρχάς γιατί ο ηθοποιός βρίσκεται σε μία ευαίσθητη ψυχολογική και συναισθηματική κατάσταση όταν μπαίνει σε ένα χαρακτήρα, αφού αντλεί από την πηγή των βιωμάτων του και του ψυχισμού του. Πολλές φορές ο σκηνοθέτης που είναι «απ’ έξω» δεν αντιλαμβάνεται πόσο ευάλωτος μπορεί να νιώθει ο ηθοποιός, ή ο ηθοποιός παρεξηγεί τη διαδικασία του σκηνοθέτη και νιώθει χρησιμοποιημένος, σε κάθε περίπτωση, κάπου σε εκείνο το σημείο, θεωρώ αρχίζει η κόντρα.

Από την άλλη πλευρά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι ο ναρκισσισμός συχνά είναι μέρος της ψυχοσύνθεσης του ηθοποιού. Τον ναρκισσιστή τον ενδιαφέρει να παίρνει εκτίμηση και θαυμασμό για να είναι σε θέση να χειραγωγήσει και ως εκ τούτου να ασκήσει εξουσία σε άτομα με υψηλό στάτους. Έτσι και η Βάντα, ως ηθοποιός που έχει έρθει πολλές φορές σε αδύναμη θέση και έχει υπάρξει ευάλωτη κατά τη διαδικασία των οντισιόν και των προβών, αλλά και ως γυναίκα  που έχει βιώσει την απόρριψη και την ερωτική ματαίωση από άνδρες, μέσα από έναν αριστοτεχνικό ψυχολογικό χειρισμό ανατρέπει τα δεδομένα στη σχέση ηθοποιού-σκηνοθέτη και παίρνει εκδίκηση από όλους και όλα!

Βλέπουμε ότι υπάρχουν «σκαμπανεβάσματα» στην υποταγή και στην κυριαρχία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και το ένα και το άλλο άτομο ουσιαστικά μιλούν με τον άλλο εαυτό τους, οπότε υποτάσσονται, στην ουσία, σε αυτόν;

Ναι, εντελώς! Ο Τόμας αφήνεται στη γυναικεία του φύση, στο Yin του και η Βάντα στην αρσενική της πλευρά, στο Yang της. Ο Τόμας μέσα από την αναζήτηση της ιδανικής γυναίκας-αφέντρας-θεότητας συνομιλεί με τη δική του σεξουαλικότητα, με τη μητέρα του -τη μήτρα-, την απαρχή του, την προγεννητική του σχέση με τη Γυναίκα, το Υπερεγώ του και τον εξιδανικευμένο του εαυτό. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και η Βάντα με τη σειρά της, αγκαλιάζοντας την κυριαρχική της πλευρά, υποτάσσεται τελικά στο πατριαρχικό πρότυπο που βασίζεται στη βίαιη κατάκτηση και στην καταπίεση των γυναικών.

Θα ήθελα να μιλήσουμε για το τέλος. Η γυναίκα υποδύεται τον άντρα, έχει υποτακτικό ρόλο, και μετά θέλει πάλι να κυριαρχήσει. Εδώ η γυναίκα μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι ο Άλλος άντρας; Ισχύει το αντίστοιχο με το σκηνοθέτη που θέλει να ανεβάσει το θεατρικό έργο;

Στο σημείο που η ηθοποιός Βάντα υποδύεται τον άνδρα, έχει μπει στο ρόλο του υποτακτικού σκλάβου Κουσέμσκι, σύντομα όμως ο σκηνοθέτης Τόμας, που έχει πάρει το ρόλο της αφέντρας Ντουνάγιεφ γίνεται υποτακτική γυναίκα και οι ρόλοι εξουσίας πάλι αντιστρέφονται με τη Βάντα/Κουσέμσκι-Αφέντης τώρα να κυριαρχεί. Σε αυτό το σημείο η γυναίκα εκφράζει το «αδύναμο» φύλο, ενώ ο άνδρας το «ισχυρό» φύλο.

Ας ανοίξουμε το κείμενο του θεάτρου στην κοινωνία. Θωρείτε ότι εδώ υπάρχει ένα σχόλιο για τη βία που παράγεται από την εξουσία;

Το κοινωνικοπολιτικό σχόλιο σε όλο το κείμενο του Ives είναι μέρος του πολυεπίπεδου χαρακτήρα του έργου του. Η ηθοποιός Βάντα επαναστατεί στην ψυχολογική βία της εξουσίας του σκηνοθέτη Τόμας και μόνο όταν έχει διασφαλίσει, μέσα από τον ρόλο του άνδρα, την κυριαρχία τότε καταλύει με σωματική βία εκείνη του αποδυναμωμένου Τόμας.

Με ποιο τρόπο θα μπορούσαμε να αντισταθούμε σε αυτή;

Στο έργο ο συγγραφέας ίσως να δίνει μία απάντηση για το θέμα αυτό. Κατά κάποιο τρόπο, η παράδοση του Τόμας στη Βάντα μπορεί να υπονοεί όχι μόνο ότι κάθε μεγάλη και φαινομενικά ακλόνητη δύναμη είναι καταδικασμένη να παρακμάσει κάποτε, αλλά και ότι ο έρωτας που εκφράζεται μέσα από τη θηλυκή ενέργεια, είναι τελικά ο τρόπος αντίστασης απέναντι στη βία. Ακόμα, ότι η άνοδος της κοινωνικής θέσης της γυναίκας, μέσα από θέσεις λήψης αποφάσεων, συνδέεται με την αποδυνάμωση της αρρενωπότητας και άρα με τη βία που η πατριαρχική εξουσία παράγει.

Ο Μαζόχ μας δίνει μία ρομαντική απάντηση για μία αντίσταση εναντίον της κρατικής ή της παρακρατικής βίας; Πιστεύετε ότι οι απόψεις του είναι ουτοπικές, εκτός πραγματικότητας;

Ο Μαζόχ ήταν ένας άνθρωπος με προοδευτικές ιδέες, ένας από τους τελευταίους ρομαντικούς που αναζήτησε το απόλυτο συναίσθημα. Η αντίστασή του εναντίον της βίας, της σεξουαλικής καταπίεσης στην βιομηχανοποιημένη κοινωνία της εποχής του, ήρθε μέσα από την δραστηριοποίησή του για τη χειραφέτηση των γυναικών, τις απόψεις του για την ερωτική απελευθέρωση και την επιστροφή στα ιδανικά του αρχαίου κόσμου, την απενεχοποίηση των φαντασιώσεων. Αν ο Νίτσε μας έδωσε τον Υπεράνθρωπο, ο Μαζόχ μας έδωσε τον Υπεραισθησιακό άνθρωπο! Σχεδόν 150 χρόνια μετά οι κοινωνίες έχουν κάνει άλματα προς την κατεύθυνση των ιδεών του, που αποδεικνύει ότι οι απόψεις του δεν είναι εκτός πραγματικότητας.

Θεωρείτε ότι αυτό το θεατρικό κείμενο είναι, έως κάποιο βαθμό, ταμπού για την ελληνική κοινωνία;

Όλα τα θέματα μπορούν να αποτελούν ταμπού για το έναν ή τον άλλον. Πάντως, λόγω της πολυδιαστατικότητάς του, η «Αφροδίτη με γούνα», του David Ives, είναι ένα έργο που ελκύει το κοινό για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Είναι περισσότερο αισθησιακό και εγκεφαλικό, δε σε σοκάρει, σε προκαλεί.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Μετά το τέλος των παραστάσεων, υπάρχουν σχέδια και προτάσεις που περιμένω να μπουν σε μία τροχιά επισημοποίησης και υλοποίησης. Σίγουρα θέλω να συνεχίσω να συμμετέχω σε ωραία έργα που διεγείρουν τη φαντασία μου, να γνωρίζω συναρπαστικούς ανθρώπους, να ταξιδεύω μέσα από χαρακτήρες και να δημιουργώ!

Διαβάστε την κριτική της παράστασης εδώ

Διαβάστε την ψυχαναλυτική θεωρία για το μαζοχισμό εδώ

• Συνεντεύξεις