ΤΗ ΛΕΝΕ ΕΥΑ

Φεβ 12, 2022 Θέατρο 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΤΡΑΥΜΑ

Τη λένε Εύα: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Πρώτα έγινε η συνέντευξη. Ο Αντώνης Μποσκοΐτης είχε πάρει αυτή τη συνέντευξη από την Εύα Κουμαριανού. Πέρασαν περίπου 10 χρόνια και αποφάσισε να τη μετατρέψει. Να αλλάξει τις δομές της και να την κάνει θεατρικό έργο. Αυτό για 7 χρόνια παρουσιάζεται σε θεατρικές σκηνές στην Ελλάδα. Γεμίζει τις αίθουσες.

ΤΗ ΛΕΝΕ ΕΥΑ: Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Το είδα στο θέατρο Αμαλία, στη Θεσσαλονίκη. Γνώριζα των Αντώνη Μποσκοΐτη από τη δημοσιογραφία. Κυρίως από τον κινηματογραφικό τομέα, και από τη σκηνοθεσία στα ντοκιμαντέρ που έχει κάνει. Ήξερα ότι, αν μη τι άλλο, θα έβλεπα κάτι που δε θα με δυσαρεστούσε. Αυτό που εισέπραξα ήταν μία καλοστημένη παράσταση. Φαίνεται ότι είναι ρεαλιστική απεικόνιση μιας πραγματικότητας. Κρύβει επιμελώς το πολύπλοκο των ανθρώπινων συμπεριφορών κάτω από το απλό της περιγραφής.

Βλέπουμε την Εύα Κουμαριανού να μπαίνει στη σκηνή. Μιλάει στο τηλέφωνο με μία φίλη της. Περιμένει ένα δημοσιογράφο και πιστεύει ότι θα είναι τεκνό. Καταλαβαίνουμε από την πρώτη στιγμή ότι είναι μία τρανς. Η προσωπικότητά της είναι δυνατή. Αυτή η πρώτη επαφή του κοινού με τη θεατρική εικόνα είναι η πιο όμορφη εισαγωγή για το τι θα ακολουθήσει. Κατανοούμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε με μία βιογραφία. Αλλά με μία περιγραφή ηθών της ελληνικής κοινωνίας που βλέπει σε βάθος 40 και πλέον ετών.

Ο δημοσιογράφος είναι ο σκηνοθέτης της παράστασης, ο Αντώνης Μποσκοΐτης. Όσο η παράσταση εξελίσσεται μπορούμε να δούμε ότι η σκηνοθεσία είναι εντελώς διακριτική. Δίνει χώρο στην Εύα Κουμαριανού να σκηνοθετήσει τον εαυτό της. Να λειτουργήσει αυθόρμητα. Σε σημείο που αναρωτιέται κανείς ποιος είναι ο σκηνοθέτης. Όμως αυτή η ερώτηση όσο αυθόρμητη και αν είναι καταλαβαίνουμε ότι είναι επιφανειακής θεώρησης. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε αν κάνουμε μία αφελέστατη ερώτηση: Ποιο είναι εδώ το πραγματικό, ποια είναι η πραγματικότητα; Η απάντηση είναι όμως εύκολη;

ΤΗ ΛΕΝΕ ΕΥΑ: ΟΙ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ

Όσο η αφήγηση της παράστασης «Τη λένε Εύα» εξελίσσεται τόσο καταλαβαίνουμε ότι το «πραγματικό» έχει πολλές και διαφορετικές πλευρές. Αν ανατρέξουμε στη θεωρία της ψυχολογίας:Θα δούμε ότι οι εκφάνσεις του πραγματικού είναι τόσες όσες οι διαφορετικές πτυχές του ψυχισμού του θεατή. Ακόμη περισσότερο τόσες όσες είναι οι εκδοχές που αυτός κατασκευάζει. Από την αφηγηματική αναβίωση της εποχής που η ηθοποιός μας παρουσιάζει. Εδώ λοιπόν βλέπουμε τη διαλεκτική όπως με ακρίβεια έχει προσδιοριστεί από το μαρξισμό. Μπορούμε να κάνουμε μία διαχρονική απεικόνιση της Ελλάδας. Μέσα από τους χαρακτήρες που η Εύα Κουμαριανού, με απλό και γλαφυρό τρόπο, αναβιώνει στη σκηνή.

Αυτό που βλέπουμε είναι μία διάσταση εκδοχών μιας αφήγησης. Σε αυτή την περίπτωση η πρωτεύουσα και δευτερεύουσα αντίληψη αλλάζουν θέσεις. Ο διαλεκτικός τρόπος της αφήγησης μας προσφέρει αυτές τις ανατροπές που η αφήγηση έχει ανάγκη για να μην είναι βαρετή. Το ενδιαφέρον του θεατή διατηρείται αμείωτο. Φεύγει πολύ γρήγορα από το ομοφυλοφιλικό και πάει στη σφαίρα της κριτικής. Βλέπει αυτή την εποχή, στην οποία η αφήγηση αναφέρεται. Με εντελώς διαφορετικό μάτι. Προσφέρεται για μια ψυχολογική και κοινωνιολογική ανάλυση.

ΤΗ ΛΕΝΕ ΕΥΑ: Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΥΣΤΕΡΙΚΟΥ

Είναι κατανοητό ότι έχουμε να κάνουμε με ένα άτομο που ζούσε στο περιθώριο της κοινωνίας. Ένα λούμπεν στοιχείο που ήθελε και κατάφερε να σταθεί στα πόδια της. Πολύ περισσότερο πέτυχε να ξεχωρίσει στη βιομηχανία του θεάματος. Στο σώμα της Εύας Κουμαριανού εγγράφονται οι τρομερές αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας. Βλέπουμε ότι αυτή θέλει να αλλάξει. Κρατά όμως γερά τη συντηρητική παράδοση και αρνείται να δεχτεί το διαφορετικό και το άλλο.

Αν ανατρέξουμε στη λακανική θεωρία εδώ έχουμε μία μορφή της παράνοιας. Αυτή που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία. Βλέπει ο καθένας στον άλλον τον εαυτό του, το φαινόμενο του καθρέπτη κατά Λακάν, και όταν αυτό το είδωλο είναι διαφορετικό το εχθρεύεται. Ουσιαστικά όμως πολεμά με ασυνείδητο τρόπο τον ίδιο τον εαυτό του. Τρομάζοντας με τις αλλαγές που γίνονται σε αυτόν. Μπαίνει στο πεδίο του υστερικού χωρίς να το καταλαβαίνει.

Μπορούμε έτσι να δούμε τη βία που εγγράφεται στην ελληνική κοινωνία. Αυτή που φαινομενικά, από μία πρώτη ματιά, είναι ακατανόητη. Ακόμη διακρίνουμε τη διαχρονικότητά της, πως αυτή παρουσιάζεται όλα αυτά τα χρόνια στην ελληνική κοινωνία. Χωρίς να έχει αλλάξει καθόλου. Αν τώρα βάλουμε στη θέση της Κουμαριανού ένα άλλο άτομο, από άλλο κοινωνικό χώρο, τότε θα δούμε τη σφαιρικότητα της άλλογης βίας στην ελληνική κοινωνία. Πολύ περισσότερο θα δούμε ότι αυτή η βία δεν παράγει λόγο. Με άλλα λόγια, η υστερία βαδίζει το δρόμο που πάει στην ψύχωση.

ΤΗ ΛΕΝΕ ΕΥΑ: Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΕΙΔΩΛΟΥ

Αυτή η αφήγηση μας τρομάζει. Δεν τολμάμε να δούμε τον εαυτό μας σε αυτό το αφηγηματικό σύμπαν. Να δούμε το τραύμα. Η θεατρική παράσταση «Τη λένε Εύα» μας παροτρύνει να το κάνουμε. Προκαλεί το γέλιο ο θεατρικός λόγος. Σε πρώτη φάση. Όμως όταν αυτός καταλαγιάσει στον ψυχικό και νοητικό μας κόσμο θα μας προκαλέσει να ανοίξουμε τις πόρτες. Να οδηγηθούμε σε μία ίαση του τραύματος. Αυτή η σκηνοθεσία που είναι, φαινομενικά, ένα τίποτε αποκτά, σε τελική ανάλυση, μία μεγαλειώδη διάσταση. Ο απλός λόγος της γίνεται εκκωφαντικός.

Πυροδοτεί αλυσιδωτές αντιδράσεις μεταξύ ασυνειδήτου και συνειδητού. Για να μας δείξει τον τρόπο αντίδρασης και ριζοσπαστικής δράσης. Ελπίζουμε, να σπάσει το κουκούλι του εγώ μας, να αμφισβητήσει το Υπερεγώ μας για να δούμε κάποια έστω στοιχεία του τραύματός μας. Να καταλάβουμε τελικά ότι αυτό το ατομικό και συλλογικό τραύμα παράγεται από τον αυταρχικό πατριαρχικό λόγο. Έτσι όπως αυτός αναπτύσσεται από την εμφάνιση και επικράτηση των μονοθεϊστικών θρησκειών.

Φαίνεται η παράσταση να μας λέει: «Μήπως είναι καιρός να αμφισβητήσουμε τον Πατέρα; Μήπως να δούμε τα δικά του τραύματα; Να κοιτάξουμε πιο προσεχτικά το χώρο μεταξύ του Πατέρα και της Μητέρας;». Αυτά τα αρχέτυπα του Πατέρα και της Μητέρας αλλάζουν συνέχεια μορφές. Όλα αυτά τα χρόνια, το κείμενό τους όμως παραμένει ουσιαστικά το ίδιο. Το χειροκρότημα, μετά την υπενθύμιση του σκηνοθέτη-ηθοποιού ότι η παράσταση έχει τελειώσει, είναι μία αυθόρμητη αντίδραση. Όχι όμως συνειδητή. Θα αποκτήσει τη διάσταση της συνειδητότητας μετά από λίγο χρόνο αφού καταλαγιάσει.