OPENHEIMER

Αυγ 27, 2023 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ

ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ

Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ

Οπενχάιμερ: γράφει η Παυλίνα Αγαλιανού

Το «Οπενχάιμερ» είναι η επική βιογραφική ταινία θρίλερ του 2023 σε σενάριο, παραγωγή, και σκηνοθεσία από τον Κρίστοφερ Νόλαν. Βασίζεται στην βιογραφία του 2005 «American Prometheus», των Κάι Μπερντ και Μάρτιν Τζ. Σέργουιν για τον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ. Αυτός είχε το μεγαλύτερο ρόλο στην ανάπτυξη των πυρηνικών όπλων στο Πρόγραμμα Μανχάταν. Πρωταγωνιστεί ο Κίλιαν Μέρφι ως ο ομότιτλος χαρακτήρας, πλαισιωμένος από τους Έμιλι Μπλαντ, Ματ Ντέιμον, Ρόμπερτ Ντάουνι τζούνιορ, Φλόρενς Πιου, Τζος Χάρτνετ, Κέισι Άφλεκ, Ράμι Μάλεκ, και Κένεθ Μπράνα.

ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ: Η ΤΑΙΙΝΙΑ

Η ταινία ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021. Τα γυρίσματα ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 2022 και ολοκληρώθηκαν το Μάιο του ίδιου έτους. Έκανε πρεμιέρα στο Grand Rex στο Παρίσι στις 11 Ιουλίου του 2023. Κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής στις 21 Ιουλίου 2023, από την Universal Pictures. Είναι η πρώτη ταινία του Νόλαν που δε διανεμήθηκε από την Warner Bros. Pictures από το «Memento» (2000). Αλλά και η πρώτη του ταινία ακατάλληλη για ανηλίκους από το «Insomnia» (2002). Η ταινία έλαβε αναγνώριση από τους κριτικούς, με επαίνους για τις ερμηνείες, το σενάριο, και τα οπτικά εφέ. Έχει εισπράξει 718.5 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Ο προϋπολογισμός της ήταν 100 εκατομμύρια δολάρια. Είναι έτσι η έβδομη ταινία του 2023 με τις μεγαλύτερες εισπράξεις.

ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ: Η ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ

«Ξέραμε ότι ο κόσμος δεν θα ήταν πλέον ίδιος. Μερικοί άνθρωποι γέλασαν. Μερικοί άνθρωποι έκλαψαν. Οι περισσότεροι ήταν σιωπηλοί. Θυμήθηκα μια γραμμή από την ινδουιστική γραφή Bhagavad Gita. Ο Βισνού προσπαθεί να πείσει τον πρίγκιπα ότι πρέπει να κάνει το καθήκον του και για να τον εντυπωσιάσει, παίρνει την πάνοπλη του μορφή και λέει, “Τώρα έγινα Θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων”. Υποθέτω ότι όλοι πιστεύαμε το ίδιο, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο…».

Αυτό το μικρό απόσπασμα από μια συνέντευξη του Τζούλιους Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είναι το πρώτο και το πιο χαρακτηριστικό που θα συναντήσει κανείς, αναζητώντας πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του.

Η νέα ταινία του Νόλαν, «Οπενχάιμερ», βασίζεται στο βιβλίο «American Prometheus: The triumph and tragedy of J. Robert Oppenheimer», του Κάι Μπερντ και του Μάρτιν Τζ. Σέργουιν, και το σενάριο έχει επιμεληθεί ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Η επιστημονική βιογραφία του Οπενχάιμερ, δηλαδή οι σπουδές, η καριέρα και η «πτώση», καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της ταινίας. Ταυτόχρονα, όμως, μας δίνεται η ευκαιρία να συναντηθούμε και με τον άνθρωπο που ερωτεύεται, δημιουργεί οικογένεια, απιστεί, διατηρεί φιλίες ζωής, αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν είναι ικανό να τον αποσπάσει από τη φυσική.

ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ: ΤΟ ΕΙΔΟΣ

Να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα: Το «Οπενχάιμερ» είναι εν μέρει βιογραφία, αλλά δεν είναι ντοκιμαντέρ. Έχει αρκετά μυθοπλαστικά στοιχεία, και αυτό πρέπει να υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού μας βλέποντάς την. Κάθε ταινία έχει μέσα της την αλήθεια του δημιουργού της. Εδώ ο δημιουργός της είναι ένας χολιγουντιανός σκηνοθέτης, με πολλά μπλοκμπάστερ στο ενεργητικό του. Επέλεξε να ασχοληθεί με αυτήν τη σπουδαία και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, κόντρα στις μέχρι τώρα ταινίες του, δημιουργώντας και την πιο πολιτική ταινία του μέχρι σήμερα.

Ο Νόλαν κρίνεται από τα πλάνα, το μοντάζ και την ατμόσφαιρα που δημιούργησε, μέχρι τα βιογραφικά στοιχεία που επέλεξε να φωτίσει ή να αποκρύψει για τη ζωή του Οπενχάιμερ. Δεν κρίνεται για το ότι δεν έκανε μια ταινία για τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, γιατί αυτή θα ήταν, ενδεχομένως, μια τελείως διαφορετική ταινία, αν και η άποψή του για το έγκλημα είναι διάχυτη και εμφανής…

Ο Νόλαν ούτε καταδικάζει ούτε αποθεώνει τον Οπενχάιμερ. Μας δείχνει έναν άνθρωπο με τις αντιφάσεις του, τις εμμονές του, τους προβληματισμούς του, οι οποίοι γίνονται εντονότεροι μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Όταν πλέον συνειδητοποιεί το μέγεθος της καταστροφής και αντιλαμβάνεται ότι άνοιξε ο ασκός του Αιόλου για την ανθρωπότητα, ότι ο ψυχρός πόλεμος κορυφώνεται χάρη στην ατομική βόμβα. Καταλαβαίνει ότι η βόμβα ξεκίνησε εναντίον των ναζί και κατέληξε εναντίον των Σοβιετικών.

ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ: ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Η ταινία αναφέρεται εξίσου τόσο στο Manhattan Project (πρόγραμμα για την κατασκευή της ατομικής βόμβας) όσο και στη «δίκη»-παρωδία που πραγματοποιήθηκε κεκλεισμένων των θυρών το 1954, την εποχή της μεγάλης αντικομμουνιστικής υστερίας, με επίδικο την αφαίρεση της διαπίστευσης του Οπενχάιμερ από την κυβέρνηση των ΗΠΑ και τη «διαπόμπευση» του ως φιλοσοβιετικού και φιλοκομμουνιστή. Όταν αρνείται να προχωρήσει στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου.

Και πράγματι, ο Νόλαν στέκεται ενδελεχώς στον ψυχρό πόλεμο, τονίζοντας βέβαια ότι οι διώξεις δεν ξεκίνησαν επί Μακάρθι αλλά πολύ νωρίτερα, από τη δεκαετία του ’20, εναντίον όποιου έκανε το «λάθος» να πλησιάσει τον συνδικαλισμό ή το ΚΚ ΗΠΑ. Αποτυπώνει την τεταμένη ατμόσφαιρα της περιόδου και το βαθύ κράτος, που μόνο στόχο έχει να πολεμήσει τον «κομμουνιστικό κίνδυνο»: Η Σοβιετική Ένωση είναι ταυτόχρονα το πρόσχημα για να κατασταλεί οτιδήποτε προοδευτικό, αλλά και ο μοναδικός εχθρός και στόχος.

Δείχνει ότι ακόμα και ο πατριώτης Αμερικανός και «πατέρας» της ατομικής βόμβας δε βγαίνει αλώβητος από αυτό το «κυνήγι». Ακόμα και η αναφορά της ταινίας σε μια άλλη, πιο «δημοκρατική» Αμερική, χρησιμοποιώντας το όνομα του Κένεντι, ή η αιχμή για τη σχέση του ΚΚ ΗΠΑ με την ΕΣΣΔ, είναι μια λεπτομέρεια μπροστά στον ωκεανό του «κόκκινου τρόμου» («red scare»), που αναφέρεται με το όνομά του και σηματοδοτεί αυτήν την τεράστια ιστορική περίοδο.

ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ: ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Από άποψη περιεχομένου ο Νόλαν ανοίγει αρκετά ζητήματα-αιχμές όπου δεν έχει την πρόθεση να πάρει θέση, αλλά να προβληματίσει τον θεατή να ψάξει παραπέρα. Δεν ξεχνάει ούτε σε αυτήν την ταινία τα συνεχή «παιχνίδια» με το χρόνο. Αυτήν τη φορά όμως έχουν μια βαθύτερη αιτία, θέλουν να προκαλέσουν το θεατή να αναρωτηθεί ποια θα ήταν η θέση του επιστήμονα αν ήξερε εκ των προτέρων τις συνέπειες της ανακάλυψής του. Ο πιο συνειδητοποιημένος θεατής δεν έχει καμία αμφιβολία ότι η εκρηκτική ουσία της πυρηνικής βόμβας είναι ο ψυχρός πόλεμος και η επικράτηση, με κάθε κόστος, του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Δύο είναι κατά τη γνώμη μας οι πολύ σημαντικές σκηνές στο έργο: Η συνάντηση του Οπενχάιμερ με τον Αϊνστάιν και εκείνη με τον Τρούμαν. Σε πέντε προτάσεις έχουμε την περίληψη του έργου και την πρόθεση του σκηνοθέτη.

Το «Οπενχάιμερ» έχει γυριστεί σε συνδυασμό καμερών IMAX 65mm και DTS 70mm με φιλμ μεγάλου μεγέθους, συμπεριλαμβανομένων -για πρώτη φορά- τμημάτων σε ασπρόμαυρη αναλογική φωτογραφία IMAX. Ο Νόλαν χρησιμοποιεί τα δύο είδη φιλμ για να ξεχωρίσει την οπτική του Οπενχάιμερ απ’αυτή των υπόλοιπων.

Τα σκηνικά, τα κοστούμια, ιδιαίτερα η πόλη του Λος Άλαμος, είναι εκπληκτικά. Η δε σκηνή της πυρηνικής δοκιμής προκαλεί αληθινό δέος, τόσο για την τεχνική της αρτιότητα όσο και για τα συναισθήματα που προκαλεί στον θεατή που έχει δει έστω και μία φωτογραφία από τη Χιροσίμα.

Ο Νόλαν έχει ξεπεράσει τον εαυτό του, φτιάχνοντας για άλλη φορά μια ταινία που βλέπεται αυστηρά σε κινηματογράφο. Το πρωταγωνιστικό καστ έχει τεράστια ονόματα (Εμιλι Μπλαντ, Ματ Ντέιμον, Ρόμπερτ Ντάουνι τζούνιορ, Φλόρενς Πιού, Τζος Χάρτνετ, Κέισι Αφλεκ, Ράμι Μάλεκ, Κένεθ Μπράνα), αλλά ο Κίλιαν Μέρφι δεν υποδύεται τον Οπενχάιμερ -είναι ο Οπενχάιμερ. Ακόμα και οι 3 ολόκληρες ώρες δε φτάνουν για να περιγράψουν τον όλεθρο. Φτάνουν και περισσεύουν όμως για να απαντήσουν σχετικά με το ποια θέση πρέπει να παίρνουν οι επιστήμονες. Ή με τους λαούς, για τους λαούς, ή με τους ιμπεριαλιστές.

OPENHEIMER

(ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ)

Σκηνοθεσία: Christopher Nolan

Σενάριο: Christopher Nolan, Kai Bird (μυθιστόρημα), Martin Sherwin (μυθιστόρημα)

Φωτογραφία: Hoyte Van Hoytema

Μοντάζ: Jennifer Lame

Μουσική: Ludwig Göransson

Ήχος: Stefan Almqvist, Richard King, Michael W. Mitchell, Douglas Shamburger, Randy Torres

Κοστούμια: Ellen Mirojnick

Σκηνικά: Claire Kaufman, Olivia Peebles

Παραγωγή: Christopher Nolan, Charles Roven, Emma Thomas

Παίζουν: Cillian Murphy (Τζούλιους Ρόμπερτ Οπενχάιμερ), Emily Blunt (Κίτι Οπενχάιμερ), Robert Downey Jr. (Λιούις Στράους), Alden Ehrenreich (γερουσιαστής Άιντι), Scott Grimes (συνήγορος), Jason Clarke (Ρότζερ Ρομπ), Kurt Koehler (Τόμας Μόργκαν), Tony Goldwyn (Γκόρντον Γκρέι), John Gowans (Ουάρντ Ίβανς)

Χώρα: ΗΠΑ, Αγγλία

Γλώσσα: αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά

Είδος: βιογραφία, τραγωδία, ιστορία

Έτος παραγωγής: 2023

Διάρκεια: 180΄

Εταιρεία διανομής: Tanweer

Έξοδος στις αίθουσες: 24/8/2023.

Για περισσόετρες πληροφορίες για τα τεχνικά χαρακτηριστικά και το κάστινγκ διαβάστε εδώ.

Το κείμενο αυτό είναι αναδημοσίευση από την κριτική στον Ριζοσπάστη.

Διαβάστε τις κριτικές κινηματογράφου που έχουμε δημοσιεύσει

Δείτε τα βίντεο που έχουμε δημιουργήσει