ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Δεκ 26, 2021 Κινηματογράφος 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΤΟΥ

Κώστας Φέρρης-εισαγωγή: γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Είναι πρόκληση να μελετά κανείς ένα σκηνοθέτη που έχει ασχοληθεί σχεδόν με όλο το φάσμα του κινηματογράφου. Πολύ περισσότερο όταν αυτός έχει δραστηριοποιηθεί στην περίοδο του ελληνικού κινηματογράφου. Αυτή που άλλαξε όλη τη μορφή της κινηματογραφίας αυτής της χώρας. Σε αυτή την περίπτωση η βιογραφία του ισοδυναμεί με τη μελέτη ενός σημαντικού μέρους της Έβδομης Τέχνης της Ελλάδας.

ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΤΟ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΟ

Ο Κώστας Φέρρης έχει ασχοληθεί με διαφορετικά είδη της κινηματογραφικής αφήγησης στην καριέρα του. Αυτό αποκτά ένα ακόμα ενδιαφέρον: Η μελέτη των ταινιών του είναι μία καλή ευκαιρία να γνωρίσουμε ένα χαρακτηριστικό δείγμα από διαφορετικά είδη της ελληνικής κινηματογραφίας.

Η πρώτη του ταινία, τη μικρού μήκους, «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν» (1961). Βλέπουμε μία πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση ταινίας: Έχουμε να κάνουμε ουσιαστικά με ένα βιντεοκλίπ, όπως θα λέγαμε σήμερα. Η ταινία είναι βασισμένη στο ρεμπέτικο τραγούδι, όπως υπονοεί και ο τίτλος της. Δομεί μία αφήγηση που βρίσκεται ανάμεσα στο χώρο του φαντασιακού και του πραγματολογικού. Όλη η αφήγηση είναι μία λούπα. Ξεκινά και τελειώνει με τον ίδιο τρόπο. Είναι το όνειρο μιας νεαρής κοπέλας με σαφείς ερωτικές καταβολές.

Είναι πολύ ενδιαφέρον το ξεκίνημα για ένα νέο σκηνοθέτη. Προϋποθέτει παιδεία και τριβή. Όσον αφορά τόσο στην παγκόσμια κινηματογραφία, αφού αυτό το είδος ήταν ουσιαστικά άγνωστο στην Ελλάδα. Όσο και στο ρεμπέτικο, σα μουσικό είδος και σαν ιστορία.

ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΑ ΕΙΔΗ

Αν δούμε την υπόλοιπη κινηματογραφική του καριέρα, αυτή βρίσκεται ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φαντασιακό. «Ένας Ντελικανής» (1962) και «Μερικές το προτιμούν χακί» (1965), στην αρχή. «Η φόνισσα» (1974) και «Προμηθέας σε δεύτερο πρόσωπο» (1975), κατόπιν. Έχουν μια τεράστια αφηγηματική απόσταση μεταξύ τους. Πάλι το «Ρεμπέτικο» (1983), μετά από τα «Δύο φεγγάρια τον Αύγουστο» (1978). Αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ο Κώστας Φέρρης είχε κάποιο «μαγνήτη» που τον τράβαγε σε αυτά τα δύο διαμετρικά αντίθετα κινηματογραφικά είδη. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι παρατηρούμε ένα αμάλγαμα αυτών των δύο ειδών στη «Φόνισσα». Αυτός είναι ο λόγος που αποδίδεται με τον πιο όμορφο τρόπο ο μαγικός ρεαλισμός του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Η πολύ μεγάλη σπουδή του Φέρρη στο ρεμπέτικο, ως μουσικό είδος και ως τρόπος ζωής, δίπλα στο Μάρκο Βαμβακάρη. Αυτή ήταν η βάση για την ενασχόλησή του για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα με τον κόσμο του ρεμπέτικου. Από το 1961, την πρώτη του ταινία μικρού μήκους, μέχρι το «Ρεμπέτικο», το 1983. Και εδώ όμως θα δούμε ότι παραποιούνται τα γεγονότα. Τόσο που δεν έχουμε μία ταινία εποχής. Αλλά μία κατασκευασμένη αφήγηση από τον ίδιο το σκηνοθέτη και σεναριογράφο. Έτσι ώστε να αποδίδεται με τον πιο όμορφο τρόπο η κοινωνική δομή που παράγει και αναπαράγει αυτό που λέμε ρεμπέτικο. Ή, πιο σωστά, λαϊκό-αστικό τραγούδι, της πόλης.

ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Ο ΤΡΟΠΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Κώστας Φέρρης-εισαγωγή: Πως θα καταλάβουμε τον τρόπο οργάνωσης, μελέτης και δόμησης της αφήγησης. Αυτής που ο Κώστας Φέρρης έχει ακολουθήσει όλα αυτά τα χρόνια; Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να μελετήσουμε την κάθε ταινία χωριστά. Αλλά με αυτό τον τρόπο δε θα βγάζαμε πολλά συμπεράσματα. Θα χρειαζόταν να δούμε τι υπάρχει στο ιδεολογικό «οπλοστάσιό» του. Για να ανακαλύψουμε τον τρόπο αφήγησής του. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να δούμε τις συνεργασίες του Κώστα Φέρρη. Κυρίως στο εξωτερικό, πριν να έρθει ξανά στην Ελλάδα. Μετά την πολιτική του εξορία στο Παρίσι.

Μία παρόμοια ολοκληρωμένη εργασία φιλοδοξεί να είναι αυτή η εργασία. Ξεκινάμε από τη βιογραφία και την εργογραφία του. Ακολουθεί η θεώρηση της κινηματογραφικής του σταδιοδρομίας από το συγγραφέα. Σε αυτή υπάρχουν σημειώσεις του σκηνοθέτη, μέσα στο ίδιο το κείμενο, με το διακριτικό «Σ.τ.Φ.». Συμπληρώνουν το κείμενο, πιθανότητα μία πρωτοτυπία στην εκδοτική ιστορία της Ελλάδας. Δημιουργούν έναν άτυπο διάλογο μεταξύ του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, ο οποίος είναι το αντικείμενο της μελέτης του. Μετά μπορεί ο αναγνώστης να διαβάσει μία συζήτηση του σκηνοθέτη με το συγγραφέα αυτού του βιβλίου.

ΚΩΣΤΑΣ ΦΕΡΡΗΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Στη συνέχεια υπάρχει μία αναφορά στις ταινίες του. Οι συντελεστές, το θέμα και τα βραβεία που έχει πάρει η κάθε ταινία. Το ίδιο για τις τηλεοπτικές σειρές που έχει κάνει, κυρίως για την ΕΡΤ. Φτάνουμε στις σημειώσεις του ίδιου του σκηνοθέτη για τις ταινίες του. Για να τελειώσουμε με ένα θεωρητικό κείμενο. Βάζει το πλαίσιο της κινηματογραφικής αισθητικής και αφήγησης του κινηματογράφου του.

Κώστας Φέρρης-εισαγωγή: Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώνεται αυτή η μελέτη-βιογραφία. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η εργοβιογραφία του συντάχθηκε με την επίβλεψη του ίδιου του σκηνοθέτη. Για την αποφυγή λαθών, αλλά και για να έχουμε την αισθητική του κειμένου που ο ίδιος καλλιτέχνης επιθυμεί. Θα θέλαμε, τέλος, αυτή η εργασία να είναι μια παρακαταθήκη για το μέλλον. Για να μπορέσει να βοηθήσει τον ερευνητή σε μία μελλοντική του εργασία. Αυτό όμως ο ίδιος ο αναγνώστης θα το κρίνει.

Εργοβιογραφία

Η ανανέωση της ελληνικής κινηματογραφίας

Διαβάστε μία σύντομη αναφορά στο ρεμπέτικο

Διαβάστε τα κείμενα για την ιστορία του κινηματογράφου

• Ιστορία κινηματογράφου, Σκηνοθέτες