ΜΑΓΚΝΤΑΛΕΝΑ ΧΑΟΥΖΕΝ ΠΑΓΩΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Σεπ 11, 2025 Κινηματογράφος 0

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

MAGDALENA HAUSEN: FROZEN TIME

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΙΔΩΜΕΝΗ ΑΛΛΙΩΣ

Μαγκνταλένα Χάουζεν παγωμένος χρόνος, γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Η Magdalena Hausen ήταν Γερμανίδα φωτογράφος. Έγινε γνωστή επειδή κατάφερε να αιχμαλωτίσει τον άνεμο σε μια φωτογραφία. Σήμερα, δεκαπέντε χρόνια μετά την εξαφάνισή της, τα ερωτήματα παραμένουν περισσότερα από τις απαντήσεις.

Μαγκνταλένα Χάουζεν παγωμένος χρόνος: Ο λόγος

Η ταινία του Γιάννη Καρπούζη φαινομενικά μιλάει για αυτή την φωτογράφο, την ζωή της, την τέχνη και τις ανησυχίες της. Χωρίς να γίνεται αντιληπτό ο σκηνοθέτης μας παίρνει από το χέρι και μας οδηγεί στα δύσβατα μονοπάτια του μυαλού, στο τοπίο που όλα αυτά συνδυάζονται: η τέχνη, η φιλοσοφία, η πολιτική, η προσωπική τοποθέτηση για κάθε θέμα που κεντρίζει τον πυρήνα του ψυχικού μας κόσμου.

Πως θα σας φαινόταν αν κάποιος σας έλεγε ότι «η φωτογραφία δεν είναι οι αναμνήσεις του παρελθόντος, είναι μόνο ενθύμια ενός εαυτού που έχει χαθεί για πάντα.»; Ουσιαστικά σας παροτρύνει να ξεχάσετε όσα ξέρατε για την φωτογραφία και να ξεκινήσετε από την αρχή. Ή, μάλλον, να ξεκινήσετε από την αρχή και όσα ξέρετε να τα επεξεργαστείτε έτσι ώστε να δομήσετε την δική σας αντίληψη για την φωτογραφία. Γιατί, ευτυχώς, δεν υπάρχει μόνο μία αντίληψη όσον αφορά στην τέχνη.

Μαγκνταλένα Χάουζεν παγωμένος χρόνος: Τα ερωτήματα

Ο πατέρας της φωτογράφου ασχολιόταν με την φωτογραφία καλλιτεχνικά. Είχε και αυτός παρόμοιες ανησυχίες και κάποια στιγμή εξαφανίστηκε. Αυτό έγινε στην ίδια ηλικία που η Magdalena Hausen χάθηκε για πάντα. Πέθανε, ζει, είναι κάπου κρυμμένη και που, κανένας δεν ξέρει. Αυτά που δεν εξαφανίστηκαν είναι τα έργα τέχνης της. Αυτά μιλούν για την φωτογράφο, την αντίληψή της για την φωτογραφία και την ζωή.

Τώρα υπάρχει και η ταινία του Γιάννη Καρπούζη που μας μιλά με όμορφο τρόπο για την ζωή και το έργο της. Δεν είναι μια βιογραφία. Δεν απαντά σε ερωτήματα όπως «Που ζούσε;», «Ποια ήταν η ζωή της;», «Ποιο ήταν το ερέθισμα για να ασχοληθεί με την φωτογραφία;» κ.λπ. Αν το έκανε αυτό θα ήταν μια καλλιτεχνική πορνογραφία. Κάνει κάτι πολύ όμορφο: Παραθέτει τον δικό της λόγο, προφανώς από κάποιο ημερολόγια που κρατούσε, δείχνει φωτογραφίες της, τόσο αυτές που την απεικονίζουν όσο και αυτές που είχε τραβήξει η ίδια και μόνο ένα μικρό απόσπασμα βίντεο.

Μαγκνταλένα Χάουζεν παγωμένος χρόνος: Η αντίστιξη

Αυτή που διαβάζει τα κείμενο είναι η γνωστή ηθοποιός Χάνα Σιγκούλα. Υπάρχει το κείμενο από την μία μεριά και οι εικαστικές απεικονίσεις από την άλλη. Ο θεατής θα πρέπει να παρατήσει την προσπάθεια να βιογραφήσει την καλλιτέχνιδα. Θα πρέπει να πέσει με τα μούτρα για να καταλάβει τι ακριβώς έχει γίνει.

Ας ξεκινήσουμε από το πυρήνα του θέματος: Τι σημαίνει «θέλω να φωτογραφίσω τον άνεμο»; Διευκρινίζει η φωτογράφος, όχι τα αντικείμενα που κινούνται, αλλά τον ίδιο τον άνεμο. Δηλαδή την οντότητα που λέγεται άνεμος. Όμως ο άνεμος είναι κάτι το αόρατο, τον καταλαβαίνουμε από αυτά που τον υπονοούν, σαν κίνηση. Η φωτογράφος δεν θέλει να υπονοήσει αλλά να εννοιοδοτήσει την έννοια «άνεμος». Με άλλα λόγια, η αντίληψή της βρίσκεται κάπου ανάμεσα στον Σαρτρ και τον Χαϊντέγκερ.

Μαγκνταλένα Χάουζεν παγωμένος χρόνος: Η έννοια

Έχουμε φωτογραφίες που, όταν τις βλέπουμε, μας θυμίζει τον άνεμο ή, για να το πούμε καλύτερα, είναι ο άνεμος. Η Hausen κατάφερε να τραβήξει τον άνεμο, μετά από πολλές αναζητήσεις. Τα βήματά της την έφεραν σε διάφορα μέρη όπου έκανε φωτογραφικές εκθέσεις, έφτασε στην Ελλάδα όπου, εκείνη την εποχή, μετά το 1980, υπήρχαν πολιτικές αναζητήσεις που διεκδικούσαν την απελευθέρωση του ανθρώπου.

Αυτά μας λένε ότι δεν ήταν μια φωτογράφος που σκεφτόταν την τέχνη της μόνο. Οι αναζητήσεις της δεν περιορίζονταν στην τέχνη της φωτογραφίας. Προσπαθούσε να απαντήσει σε ερωτήματα που δοκίμαζαν την ψυχή του ανθρώπου. Το ίδιο έκανε και ο πατέρας της. Αυτός δεν κατάφερε αυτό που ήθελε, το ίδιο που η Hausen προσπάθησε να κάνει. Αυτή τα κατάφερε, εκείνος όχι, πιθανόν. Δεν ξέρουμε τι έκανε αυτός αφού εξαφανίστηκε. Η ίδια απορία υπάρχει και για την Hausen. Σαφής απάντηση δεν θα βρούμε στην ταινία, μόνο προβληματισμό.

Μαγκνταλένα Χάουζεν παγωμένος χρόνος: Το δημιούργημα

Θα δούμε επίσης την ψυχή της φωτογράφου να δονείται και, έτσι, να κινητοποιεί και τα δικά μας συναισθήματα. Στην τέχνη δεν υπάρχει μία απάντηση για ένα θέμα. Τα «πρέπει» και «δεν πρέπει» δεν έχουν χώρο σε μια καλλιτεχνική δημιουργία. Βλέπουμε πως εξελίσσεται η δημιουργική έρευνα της Hausen και -σε όσους ασχολούνται με την φωτογραφία- κάτι αρχίζει και δραστηριοποιείται στον ψυχικό τους κόσμο. Αυτή η ταινία κατάφερε να μην είναι ένα στατικό έργο αλλά μια κινητοποίηση, σύμφωνα με την θεώρηση του Ενρί Μπερκσόν.

Δεν μπορώ άλλο να περιγράψω τα νοήματα της ταινίας. Αυτό που μπορώ να κάνω είναι να πάρω την φωτογραφική μηχανή μου και να τραβήξω τα πλάνα που είχα στο μυαλό μου και που ποτέ δεν τολμούσα να σκεφτώ ότι θα μπορούσα να τα αναζητήσω. Αυτή η ταινία παροτρύνει τον θεατή να κάνει τα όνειρά του πράξη. Για αυτό είναι ένα φιλοσοφικό και καλλιτεχνικό δημιούργημα. Το δύσκολο στην ταινία ήταν να φωτογραφίσεις αυτά που είχε στο μυαλό της η Hausen, ο Γιώργος Φρέντζος κατάφερε να μην κάνει αυτό που έκανε η φωτογράφος, αλλά αυτό που αναφέρεται σε αυτήν, κρατώντας αυτή την απόσταση που χρειάζεται για να δημιουργηθεί το χνάρι της καλλιτεχνίας.