22ο ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ-ΤΡΙΤΗ ΜΕΡΑ

Μάι 22, 2020 Κινηματογράφος 0

γράφει ο Γιάννης Φραγκούλης

Θα συνεχίσουμε την αναφορά μας στις ελληνικές ή συμπαραγωγές με Ελλάδα ταινίες, αναφερόμενοι στις ταινίες «BadLand» του Χρήστου Πυθαρά, «Πήγα, είδα, άκουσα», της Μαίρης Μπουλή, «Crazy dance», του Γιώργου Κυβερνήτη, «Otranto», των Ιώνιαν Μπισάι και Σωτήρη Τσίγκανου, «Θυμάμαι τη ναζιστική σφαγή», του Κώστα Βάκκα, και «Πλατεία ονείρων», του Γιώργου Ζέρβα.

Η ταινία «BadLand», 6΄, 2020, Ελλάδα, του Χρήστου Πυθαρά, αναφέρεται στη φωτιά στο Μάτι όπου κατέστρεψε αρκετά σπίτια και σκοτώθηκαν αρκετά άτομα. Η ταινία έχει ελάχιστες κινούμενες εικόνες, οι περισσότερες είναι φωτογραφίες. Ο ήχος, οι συνομιλίες των συνεργείων διάσωσης και οι ανταποκρίσεις των τηλεοπτικών συνεργείων έρχονται σε αντίστιξη με τις εικόνες που παρουσιάζει, κυρίως, το τελικό αποτέλεσμα. Ο θεατής μπαίνει στο συναισθηματικό κόσμο και μπορεί πλέον να νιώσει και να βιώσει το αίσθημα του πόνου και της απώλειας που είχαν κυριεύσει αυτούς τους ανθρώπους, μετά το σβήσιμο της φωτιάς. Μπορούμε να συνδυάσουμε τα δεδομένα που ήδη ξέρουμε, να σχηματίσουμε τη δική μας άποψη, να μπούμε μέσα σε αυτό το θέμα, να ταυτιστούμε.

Η Μαίρη Μπουλή, με την ταινία της «Πήγα, είδα, άκουσα», 24΄, 2020, Ελλάδα, μας ενημερώνει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία, αναφέρεται ειδικά στους κωφούς, τους τυφλούς και σε όσους έχουν κινητική αναπηρία, και εξετάζει το πώς μπορούν να επισκεφτούν διάφορα Μουσεία ή πολιτιστικά ιδρύματα. Ο φιλμικός λόγος είναι απόλυτα αναφορικός, δεν υπάρχει κάποια δραματουργική επέμβαση, έχουμε να κάνουμε με ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ, περισσότερο, παρά με ένα κινηματογραφικό έργο. Το θέμα της όμως είναι πολύ ενδιαφέρον και προβληματίζει όσους ανθρώπους είναι ευαισθητοποιημένοι με τα άτομα που έχουν κάποια δυσκολία να απολαύσουν τη ζωή με τον ίδιο τρόπο όπως οι άλλοι. Δε μας βοηθά όμως να ταυτιστούμε με αυτό τον τρόπο ζωής.

Η ταινία «Crazy dance», 20΄, 2020, του Γιώργου Κυβερνήτη, ελληνική παραγωγή, μας μιλά με γλαφυρό τρόπο για ένα τσίρκο Ιταλών που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα. Απουσιάζει η φωνή του αόρατου αφηγητή. Ο λόγος στα δύο αδέλφια, από την Ιταλία. Μας μιλούν για τη ζωή , τα ενδιαφέροντά τους, την οικογένεια και τα όνειρά τους. Η κάμερα κινείται διακριτικά και άλλοτε συνοδεύει τα λόγια, άλλοτε μας βάζει στο ονειρικό, όπως όταν μιλούν για τη φαντασίωση και οι δύο πρωταγωνιστές μένουν ακίνητοι ενώ από πίσω τους υπάρχει η κίνηση, η ζωή στο λούνα παρκ. Μπορούμε να δούμε πίσω από τις εικόνες, να ανακαλύψουμε τα συναισθήματα, να διαβάσουμε με διαφορετικό τρόπο την πραγματικότητα, άρα να ανακαλύψουμε την δικιά τους πραγματικότητα και μετά τη δική μας που έχουμε δομήσει βλέποντας τις εικόνες και ακούγοντας το λόγια που βρίσκονται πότε σε σύμπλευση πότε σε αντίστιξη. Ο σκηνοθέτης χειρίστηκε και την κάμερα με πολύ καλό τρόπο, από τεχνικής άποψης, και απόλυτα δομικά, από αφηγηματικής πλευράς.

Η πολύ δυνατή ταινία των Ιώνιαν Μπισάι και Σωτήρη Τσίγκανου, «Otranto», 25΄, 2019, συμπαραγωγή Ελλάδας, Ιταλίας και Αλβανίας, μας μιλά για το ναυάγιο του σκάφους Kater I Rades, που έγινε το 1997, όταν αυτό το καράβι προσπάθησε να περάσει από την Αλβανία στην Ιταλία, με παράνομους μετανάστες γεμάτο, και ένα ιταλικό στρατιωτικό πλοίο το εμβόλισε. Οι νεκροί είναι περίπου 80 άτομα, οι επιζήσαντες περίπου 30, αλλά και αυτοί είναι σα νεκροί, αφού δεν έχουν θέληση για να ζήσουν. Η ταινία αφήνει τις εικόνες να μιλήσουν και την προφορική αφήγηση να μας πάει σε άλλη αφηγηματική κατεύθυνση. Ανάμεσα στις δύο αφηγηματικές γραμμές υπάρχει μία σειρά εικόνων που παράγουν ασυνείδητα στο θεατή μία άλλη αφήγηση. Αυτή είναι η δύναμη αυτής της ταινίας. Σου δίνει το μεγαλείο του ανθρωπίνου δράματος, το αναδεικνύει σε θείο δράμα και, τελικά, ζητά δικαιοσύνη, ως λύση αυτής της τραγωδίας. Μία δικαίωση που 21 χρόνια μετά δεν έχει έρθει ακόμα. Να μη γίνουν άλλες τέτοιες εγκληματικές ενέργειες, με υπαιτιότητα μία κρατική πολιτική μηχανή που σκέφτεται και δρα ενάντια στον άνθρωπο.

Ο Κώστας Βάκκας θα κάνει την ταινία «Θυμάμαι τη ναζιστική σφαγή», 80΄, 2020, Ελλάδα. Η ταινία μιλά για τη σφαγή των ιταλικών δυνάμεων, με 10.013 άτομα, στη Κεφαλονιά. Για αυτό το γεγονός μπορεί να έχουν γυριστεί ταινίες, να έχουν γραφτεί πολλά άρθρα και μελέτες, όμως τα θύματα ακόμα δεν έχουν ακόμα βρει δικαίωση. Δυστυχώς η ταινία περιορίζεται στην κλασική αφήγηση, την τηλεοπτική, δε συνδυάζει το ντοκουμέντο με τη μυθοπλασία, που θα μπορούσε εύκολα να το κάνει, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, έτσι μόνο σε λίγες στιγμές μπορεί να απελευθερώσει το συναίσθημα. Ο θεατής δεν μπορεί να ταυτιστεί, δέχεται μόνο την ενημέρωση. Η ταινία τελειώνει με τη συνάντηση του Γερμανού σφαγέα, ο οποίος αν και καταδικάστηκε σε ισόβια στην Ιταλία, τον ζήτησε η Γερμανία και εκεί αφέθηκε ελεύθερος, η απάντησή του στο ερώτημα του συνεργείου, για το τι έχει να πει, ήταν να τους κλείσει την πόρτα του σπιτιού του, επειδή το θέμα έχει κλείσει.

Με την «Πλατεία ονείρων» επανέρχεται ο Γιώργος Ζέρβας, ελληνική παραγωγή, 83΄, 2020. Ο λόγος για την κεντρική πλατεία, την πλατεία Συντάγματος, στην παλιά πόλη του Ναυπλίου. Πρόκειται για μία πλατεία, ένα χώρο όπου εγγράφονται όλες οι ιστορικές κινήσεις των ανθρώπων από την ενετοκρατία μέχρι σήμερα. Είναι λογικό να περιμένει κανείς να αποτυπωθεί αυτό το όνειρο που έχει σαν πρώτη ύλη του την Ιστορία. Πως όμως θα μπορούσε να γίνει αυτό; Ο ελλειπτικός λόγος, η δραματοποίηση, η αναφορά στο παρελθόν και η σύγκρισή του με το σήμερα, οι ιστορικές και αφηγηματικές νύξεις, όλα αυτά που έχουν να κάνουν με τις επιθυμίες, τις προσδοκίες, τις θελήσεις, τον έρωτα, την ίδια τη ζωή, τις αναποδιές και τα ευχάριστα που ζει ένας άνθρωπος θα μπορούσαν εν σπέρματι να αφηγηθούν για να τροφοδοτήσουν τη φαντασία του θεατή. Με αυτό τον τρόπο, ο θεατής, ανατρέχοντας σε δημοσιεύσεις για την πλατεία του Ναυπλίου, πηγαίνοντας ο  ίδιος, θα έφτιαχνε τη δική του πλατεία, τη δική του «πραγματικότητα» για αυτή, αποδομώντας-αναδομώντας αυτό τον ιστορικό χώρο, άρα τη δική του ιστορία που σχετίζεται, με έμμεσο ή άμεσο τρόπο, με την ελληνική ιστορία. Αντίθετα, η ταινία του Ζέρβα επιμένει σε μία ξερή αφήγηση καταστάσεων, σε ένα ρεπορτάζ όπου το ονειρικό απουσιάζει, εκτός από κάποιες στιγμές, οι οποίες είναι η εξαίρεση στον κανόνα, η ταινία είναι φανερό ότι ανήκει στον τηλεοπτικό χώρο και μάλιστα στο πιο αντιπαραγωγικό μέρος του.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ

• Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης