ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ-ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
στοιχεία του έργου
Η τριλογία της «Ορέστειας» παίχτηκε για πρώτη φορά το 458 π.Χ. Από τους αρχαίους «γραμματικούς» μας σώζεται η «υπόθεση» του έργου που, μεταφρασμένη, έχει ως εξής:
«Ο Αγαμέμνονας ξεκινώντας για την Τροία υποσχέθηκε στην Κλυταιμνήστρα πως, αν κυριεύσει την Τροία θα της το μηνύσει την ίδια μέρα με φωτεινή σηματοδοσία. Για το λόγο αυτό η Κλυταιμνήστρα έβαλε με αμοιβή ένα φύλακα για να προσέχει τη μετάδοση της φωτεινής σηματοδοσίας. Αυτός. όταν την είδε, της έκανε την αναφορά του και εκεί στέλνει και φωνάζει την ομάδα των γερόντων για να τους πει τη φωτεινή σηματοδοσία. Απ’αυτούς ακριβώς αποτελείται ο χορός της τραγωδίας. Αυτοί, όταν ακούσουν ψάλλουν παιάνα.
Ύστερα απ’ολίγο έρχεται και ο κήρυκας Ταλθύβιος και διηγείται τα σχετικά με το ταξίδι της επιστροφής. Ο Αγαμέμνονας έρχεται πάνω σε άρμα, τον ακολουθούσε και άλλο άρμα, όπου ήταν τα λάφυρα και η Κασσάνδρα. Ο ίδιος, λοιπόν, μπαίνει πρώτος στο παλάτι μαζί με την Κλυταιμνήστρα, ενώ η Κασσάνδρα προφητεύει, προτού μπει στο παλάτι, το θάνατο το δικό της και του Αγαμέμνονα και τη μητροκτονία του Ορέστη και ορμά, για να θανατωθεί, πετώντας από πάνω της τα στεφάνια.
Αυτό το μέρος του έργου προκαλεί θαυμασμό, επειδή προκαλεί παραξένεμα και μεγάλη λύπη. Ιδιαίτερα ο Αισχύλος παριστάνει τον Αγαμέμνονα να πεθαίνει στη σκηνή, ενώ, αποσιωπώντας τον τρόπο του θανάτου της Κασσάνδρας, τη δείχνει νεκρή και έχει παραστήσει τον Αίγισθο και την Κλυταιμνήστρα, τον καθένα από τους δύο να υποστηρίζει, σχετικά με το φόνο, περιληπτικά η μία ότι γίνεται για τη θανάτωση της Ιφιγένειας και ο άλλος για το κακό που έπαθε ο πατέρας του από τον Ατρέα.
Το έργο παραστάθηκε όταν επώνυμος άρχοντας στην Αθήνα ήταν ο Φιλοκλής, στο δεύτερο χρόνο της 80ης ολυμπιάδας. Πρώτος στο διαγωνισμό ήταν ο Αισχύλος με τις τραγωδίες «Αγαμέμνων», «Χοηφόροι», «Ευμένιδες» και με το σατιρικό δράμα «Πρωτεύς». Χορηγός ήταν ο Ξενοκλής, από το Δήμο Αφιδνές.»
Τα του δράματος πρόσωπα είναι ο φύλακας, ο χορός, ο κήρυκας, η Κλυταιμνήστρα, ο Αγαμέμνονας, η Κασσάνδρα και ο Αίγισθος. Προλογίζει ο φύλακας, ένας υπηρέτης του Αγαμέμνονα.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ
Σ’αυτό το πρώτο, όπως και εκτενέστερα σε σχέση με τα άλλα δύο, τμήμα της τριλογίας του Αισχύλου «Ορέστεια», ο ποιητής αντλεί το θέμα του απ’τον μυκηναϊκό μυθικό κύκλο.
Στο έργο ο αρχιστράτηγος της μυθικής τρωικής εκστρατείας γυρίζει στο βασίλειό του, στις πελοποννησιακές Μυκήνες, ύστερα από την άλωση της Τροίας, ασπρόβλητος στο δεκάχρονο εκείνο μυθικό πόλεμο, θα γίνει ανυποψίαστος, θύμα καλοστημένης παγίδας από τη γυναίκα του Κλυταιμνήστρα και τον ερωμένο της Αίγισθο.
Η δολοπλόκα βασίλισσα θα εξαπατήσει για τις προθέσεις της το χορό των γερόντων και θα οδηγήσει τον Αγαμέμνονα, με το ξεπέρασμα των δισταγμών του, να μπει για τελευταία φορά στο παλάτι του και να γίνει θύμα της γυναίκας του, μαζί με τη μάντισσα Κασσάνδρα, την κόρη του βασιλιά Πρίαμου της Τροίας. Το έργο θα κλείσει με τη δικαιολόγηση, από την Κλυταιμνήστρα, της αποτρόπαιης πράξης της και με τις απειλές του Αίγισθου για τιμωρία όσων δε δείξουν νομιμοφροσύνη στους νέους κατόχους της εξουσίας.
Η τραγωδία αυτή εντάσσεται από τον ποιητή στην αλυσίδα των επάλληλων κύκλων του μυθικού πλαισίου των Πελοπιδών της Πελοποννήσου. Είναι η συνέχεια μιας φονικής αρχής που δε θα κλείσει με ότι γίνεται στο έργο αυτό. Ο μυθικός βασιλιάς των Μυκηνών κουβαλάει πάνω του μια προγονική κατάρα που θα την κληροδοτήσει στον κύκλο των άμεσων απογόνων του. Στο έργο κυριαρχούν οι μορφές του Αγαμέμνονα, της Κλυταιμνήστρας και του χορού. Ο πρώτος, ανυποψίαστος για ότι τον περιμένει, δίνει την εικόνα ενός ώριμου ηγέτη που δε βιάζεται να κάνει απολογισμό της εκστρατείας του. Η δεύτερη, με τη δεινή επιτήδευσή της, δεν αφήνει περιθώρια για όποιαν υποψία. Ο τρίτος, ως συλλογικό πρόσωπο, έχει μια παρουσία τόσο δυναμική όσο σε κανένα άλλο έργο της αρχαίας δραματικής ποίησης.
Κώστας Πετρόπουλος
ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
